خبرگزاری مهر - گروه استانها: شرق استان کرمان یکی از بیابانی و خشن‌ترین مناطق مسکونی کشور محسوب می‌شود که مردمانش به‌رغم خباثت طبیعت، با تمام توان در طول تاریخ در راستای رونق مناطق مسکونی کویر کوشیده‌اند و وجود هزاران روستا در شرق استان کرمان بیانگر همین تلاش شبانه‌روزی کویرنشینان است.
ریگان و فهرج آخرین مرز بین استان بزرگ کرمان با دشت‌های سیستان و بلوچستان است؛ دارای مردمانی محروم و کم برخوردار که طی مهروموم‌های اخیر کمی طعم توسعه را چشیده‌اند و حالا پس از مدت‌ها از داشته‌هایی مانند آب آشامیدنی سالم و برق و تلفن و جاده دسترسی به شهرهای دیگر برخوردار شده‌اند ولی هنوز هم بسیاری مشکلاتشان برجا مانده است.
در کنار مشکلات ساختاری این مردمان، که ریشه‌ای تاریخی در منطقه شرق کرمان دارد و به نوع نگاه توسعه‌ای به کرمان بازمی‌گردد، مردمان محروم ریگان و فهرج با مشکلی بزرگ مواجه هستند و آن بیابان‌های گسترده لوت در شرق استان کرمان است.
روستاهایی که در عمق کویر دیده نمی‌شوند
نمی توان به شرق استان کرمان نگاه کرد و اهمیت وجود هزاران روستای کوچک و بزرگ را در اعماق کویر نادیده گرفت. روستاهایی که از ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و امنیتی اهمیتی راهبردی دارند و وجود آنها و استمرار حضور مردم در آنها یکی از محورهای مهم توسعه و امنیت در شرق کشور محسوب می شود.
اما شهرستان ریگان و فهرج حجم قابل توجهی از عرصه های بیابانی و کویری استان را نیز به خود اختصاص داده اند تنها در ریگان ۴۷۳ هزار و ۲۸۴ هکتار بیابان وجود دارد که از این میزان ۱۰۹ هزار و ۸۹۵ هکتار جزو کانون های بحرانی بیابانی در کشور محسوب می شوند.
این در حالی است که دهها روستای ریگان دقیقا در همین کانون های بیابانی قرار گرفته اند و با پدیده بیابانزایی دست به گریبان هستند.
شنهای کویر حتی معابر و کوچه های روستاها را نیز مسدود می کنند و موجب بسته شدن در خانه های روستاییان می شودشدت درگیری مردم با شنهای روان به حدی است که ۸۰ روستای ریگان در محاصره شنهای روان قرار دارند و شنهای کویر حتی معابر و کوچه‌های روستاها را نیز مسدود می‌کنند و موجب بسته شدن در خانه‌های روستاییان می‌شود همچنین نخلستان‌های و کانال‌های آب کشاورزی و قنات‌ها را مسدود می‌کند و هرروز بیشتر بر معیشت وزندگی مردم فشار می‌آورد.
اما آنچه بیش از گذشته نگران‌کننده شده است وجود پدیده بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و بلوچستان در استان کرمان است.
روزگاری مردم کرمان هر آنچه از این بادها می‌دانستند در کتاب‌های درس جغرافی مدارس بود اما حالا حتی مردم شهر کرمان نیز تحت تأثیر این بادهای ریز گردهای شرقی را در آسمان شهر کرمان می‌بینند و در این میان بدترین وضعیت نصیب مردم ریگان و فهرج و به‌خصوص روستاییان می‌شود.
درحالی‌که در اکثر رسانه‌های کشور به حال مردم غرب کشور مرثیه‌سرایی می‌شود و از وجود ریز گردهای در مسابقات لیگ برتر در استان‌های جنوبی ابراز نگرانی می‌کنند و دل پریشان افت کیفیت زندگی شهرنشینان این مناطق هستند اما در شرق کشور مردمانی محروم و کویرنشین با پدیده ریز گردهای شرقی دست‌به‌گریبان هستند و جالب اینجاست که کمتر کاری نیز برای رفع این مشکل صورت نمی‌گیرد.
پشت درهای ما تا دو متر شن جمع می شود و حتی نمی توانیم از خانه ها بیرون برویم و به همین دلیل راههای عبوری بالاتر از این سطح دیوار برای عبور و مرور در زمانهای اضطراری ایجاد کرده ایمزندگی در روستاهای ریگان هرسال سخت‌تر می‌شود شنهای روان به پشت در خانه‌های ما رسیده است و در برخی موارد پس از طوفان‌های شن مکرری که در منطقه روی می‌دهد پشت درهای منازل ما تا دو متر شن جمع می‌شود و حتی نمی‌توانیم از خانه‌ها بیرون برویم و به همین دلیل راهه های عبوری بالاتر از این سطح دیوار برای عبور و مرور در زمانهای اضطراری ایجاد کرده‌ایم.» این‌ها را محمد برازنده یکی از روستاییان ریگان می‌گوید که در روستای رستم‌آباد زندگی می‌کند.
وی روزهایی را به یاد می‌آورد که روستاهایی مانند رستم‌آباد خود منبع اصلی تولید خرما و حتی محصولاتی مانند انار بودند و دامداری در این مناطق رونق داشت اما آنچه امروز این روستانشین می‌گوید حکایت از مهاجرت گسترده جوانان به شهرها دارد و اینکه بسیاری از نخلستان‌هایشان نیز خشک‌شده‌اند.
این حکایت حال بسیاری از روستاییان شرق استان کرمان به‌خصوص در ریگان است علی روان یکی دیگر از همین روستانشینان است که داستانش تلخ اما واقعی است. وی که درختان باغش را خود درزمانی بیش از ۲۰ سال قبل کاشته و پرورش داده است حالا شاهد پدیده‌ای است که هرچند نادر اما واقعی است و باغش را خشک کرده است.
شنهای روان درختان نخلش را بلیده اند و باغ در شنهای روان فرو رفته است آبی برای دامداری ندارد و سرانجامش نا مشخص است.
شنهای روان درختان نخلش را بریده‌اند و باغ در شنهای روان فرورفته است آبی برای دامداری ندارد و سرانجامش نامشخص است.
خشک‌سالی امان مردمان شرق کرمان را بریده است و در کنار هجوم شنهای روان حالا ریز گردها هم از راه رسیده‌اند و بر این مشکلات افزوده‌اند.
این فرد روستایی وجود ریز گردها را مشکل جدی روستاییان می‌داند و می‌گوید که درختانی که از هجوم شنهای روان در امان بودند حالا براثر ریز گردها خشک می‌شوند و دیگر نمی‌دانیم باید چه کنیم یا باید روستاهایی که اجدادمان در آنها زندگی می‌کردند را خالی کنیم و برویم و یا با سرنوشتی نامعلوم روبرو باشیم.
اما در میان تمام این مشکلات برخی از طرح‌ها مانند طرح «جف» نیز در ریگان در حال انجام است واقعیت این است که خشک‌سالی بسیاری از درختان گز که مهمترین عامل در راستای تثبیت بیابان بوده‌اند را از بین برده است و همین مسئله دلیل اصلی هجوم شنهای روان به روستاها شده است در طرح جف سعی شده است که با احیای جنگل‌های کویر و کشت درختان و استفاده از توان جوامع محلی تا حدی جلوی مشکلات گرفته شود.
گفته ماجرای این طرح برای نجات جوامع محلی و روستاها از هجوم شنهای روان بوده است و گفته می‌شود تاکنون ۳۰ روستا با اجرای این طرح نجات‌یافته‌اند اما سؤال اینجاست که اجرای طرح جف که برای جلوگیری از هجوم شنهای روان است چه تأثیری می‌تواند در راستای جلوگیری از ریز گردها داشته باشد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ریگان در گفتگویی با خبرنگار مهر از تأثیر مثبت اجرای این طرح در شرق استان کرمان و به‌خصوص در ریگان خبر می‌دهد و اعتقاد دارد که اجرای طرح جف توانسته است موجب کاهش ۳۰ درصدی فرسایش بادی در منطقه شود.
جنگل‌های تخریب شده کویر باید احیا شوند
محمد بارانی احیای اراضی جنگلی تخریب‌شده را در این زمینه بسیار مهم ارزیابی می‌کند و اعتقاد دارد باید سطح این جنگل‌ها را توسعه دارد و از ایجاد دو ایستگاه مقابله با فرسایش بادی در ریگان خبر می‌دهد.
فرماندار ریگان نیز اما ازجمله افرادی است که از اجرای طرح‌های مقابله با هجوم شنهای روان حمایت ویژه می‌کند. امین باقری به خبرنگار مهر می‌گوید که باید فکری اساسی برای حل مشکل وجود ریز گردها و هجوم شنهای روان در منطقه انجام داد.
اما کلید اصلی رفع مشکل ریزگردها در دست کرمانی ها نیست بلکه کیلومتر ها آن سوتر قرار دارد؛ آنجا که دریاچه هامون به دلیل عدم اختصاص حق آبه خشک شده است
وی معتقد است که زندگی روستایی باید در شهرستان‌هایی مانند ریگان جدی گرفته شود و جلوی تهدیدات زیست‌محیطی همچون شنهای روان باید گرفته شود و اعتبار موردنیاز به آن اختصاص یابد.
باقری اما در کنار شنهای روان که هم‌اکنون دیگر به شهر ریگان به‌عنوان مرکز شهرستان هم رسیده‌اند به پدیده ریز گردها نیز اشاره دارد و خواستار چاره‌اندیشی مسئولان برای این مشکل است.
اینکه طی ماه‌های اخیر ریز گردها بارها میهمان مردم ریگان شده‌اند و دردسرهای زیادی را برای مردم ایجاد کرده‌اند فرماندار این شهرستان را نگران کرده است و وی را به تکاپو برای رایزنی برای حل این مشکلات واداشته است.
اما اینکه چه زمانی شاهد رفع مشکلات روستاییان و کشاورزان ریگانی در عمق کویر لوت خواهیم بود به اعتباراتی بستگی دارد که به طرح‌های مانند جف در شرق کرمان داده می‌شود اما کلید اصلی رفع مشکل ریز گردها در ریگان و شرق استان کرمان در دست کرمانی‌ها نیست بلکه کیلومترها آن‌سوتر قرار دارد. آنجا که دریاچه هامون به دلیل عدم اختصاص حق آبه خشک‌شده است و با وزش هر بادی مردمانش در هاله‌ای از گردوغبار فرو می‌روند.
خبرنگار: اسما محمودی
نظر شما