موسيقي فاخر چيست؟

به گزارش خبرنگار موسيقي مهر،  واژه ها به اعتبار مفهومشان به دو بخش كلي تقسيم مي شوند . واژه هاي ذات و واژه هاي معنا . كلمات ذات به چيزي غير از خودشان دلالت نمي كنند، درحاليكه كلمات معنا به تناسب موقعيت هاي مختلف، افراد و فرهنگ ها، مفاهيم متفاوتي دارد. پس هنگام به كاربردن واژه هاي معنا بايد طوري عمل كرد كه تاويل ها و تعبيرهاي مختلف موجب انحراف  و سوء برداشت مخاطبان نشود. البته هستند كساني كه با استفاده  عمدي از اين دسته از كلمات خواهان پيدايي وگسترش نظريه هاي مختلف هستند و با طرح اين كلمات سعي دارند به گسترش زبان آن محدوده فرهنگي سياسي و اجتماعي كمك كنند.

تركيب "موسيقي فاخر" يكي از تركيباتي است كه طي سال هاي اخير در كشور ما مورد بحث بوده است و خواهد بود. طبيعي است كه در فرهنگ ايراني-اسلامي ما "موسيقي"با حاشيه هاي گوناگوني روبه رو بوده است. با اين اوصاف بايد ديد "موسيقي فاخر" چيست و چه جايگاهي درميان ساير موسيقي ها دارد. آيا اين تركيب يك تركيب قابل تشخيص و داراي معيار و محكي مشخص است؟ آيا مي توانيم نوعي از موسيقي راتحت اين عنوان تعريف كنيم؟ چه كساني قابليت آفرينش اين نوع موسيقي را دارند و آخر سر اينكه كداميك از افراد اجتماع توانايي تشخيص اين موسيقي را دارند؟

در ايام اخير و پس از اتمام بيست و يكمين جشنواره موسيقي فجر كه وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درمراسم اختتاميه آن وعده كرد از موسيقي فاخر حمايت كند صاحبنظران و كارشناسان موسيقي درباره معنا ، مفهوم و برداشت خويش از موسيقي فاخر با گروه موسيقي خبرگزار ي "مهر" به گفت وگو پرداختند؛آنها هريك تعريف هاي متفاوتي ازموسيقي فاخرارائه دادند كه گوياي بخشي از نگرش اين بزرگان به موسيقي وتوصيفاتي از قبيل فاخر است كه مجوعه حاضر مي تواند در آينده به عنوان سند وبرگي ازيك دوره تاريخي از موسيقي كشورمان مورد بهره برداري قرار گيرد.

مسائل مقدم بر فاخر بودن يا نبودن موسيقي هنوز حل نشده است

"داود گنجه اي" رديف دان و نوازنده كمانچه - با اشاره به مسائل لاينحل مرتبط با موسيقي مثل نمايش ندادن سازها از رسانه ملي موسيقي فاخر را چنين توصيف كرد : "شايد منظور از موسيقي فاخر موسيقي اي پيام آورو داراي معنا است كه از اصول و قواعد موسيقايي پيروي مي كند و همچنين از فرآيندهاي تجاري و مصرفي دور است."

ابهام در موجوديت موسيقي در برهه كنوني كشور براي اين هنر مند مهم تر از تعريف و وجود موسيقي فاخر است به همين جهت وي از قول  "ابن خلدون" گفت: زماني كه يك جامعه به زوال و نابودي گرايش پيدا مي كند. بدانيد كه هنر آن جامعه رو به نابودي است؛ چون "هنر" ذهن مردم را نرم، لطيف و درعين حال منسجم مي كند" .

موسيقي فاخر مقطعي ومصرفي نيست

شاهين فرهت نيز معتقد است: موسيقي فاخر مقطعي، مصرفي و تجاري نيست وداراي بنيادي عميق وصحيح است. فرهت با اشاره به اينكه نمي توان جامعه موزيكال ايران را با كشورهاي ديگر مقايسه كرد، اظهار داشت: مسائل پشت پرده موسيقي ما هميشه زياد بوده است.

موسيقي فاخر حاصل روح بزرگ ونفس سليم است

اما عده از هنرمندان عرصه موسيقي، توليد موسيقي فاخر را در گروه داشتن روح سالم هنرمند مي دانند.

به گزارش "مهر" ، فرهاد فخر الديني- رهبر اركستر موسيقي ملي با اشاره به نقش هنرمند درآفريدن موسيقي فاخر گفت : مردم از جهاتي تعيين كننده اصلي فاخر بودن يا نبودن موسيقي هستند؛ البته اين ميزان بستگي به فرهنگ جامعه و سطح دانايي مردم دارد.

وي معتقد است: فقط هنرمندان سالم مي توانند موسيقي فاخر و علمي به جامعه تحويل دهند.

موسيقي فاخر تافته جدابافته نيست

اين ارتباط ( ارتباط ميان مردم و موسيقي) نه فقط برمناسبات بيروني اجتماعي- هنري تاثير دارد، بلكه عده اي معتقدند كه جايگاه مردم و استقبال آنها از موسيقي موجب تفاخر است و مي تواند قسمتي از تعريف موسيقي فاخر را در بر بگيرد.

مهدي آذر سينا، آهنگساز و نوازنده كمانچه، كه يكي از طرفداران اين عقيده است اظهار داشت، موسيقي فاخر بايد مولفه هاي يك "هنر" چون ريشه دار بودن، اصالت داشتن،تاثير گذاري و زيبايي را داشته باشد و مردم با آن رابطه برقرار كنند.

اين نوازنده با تاكيد بر اين كه فاخر بودن به معناي "تافته جدابافته" نيست، خاطر نشان كرد: بعضي گمان مي كنند كه موسيقي به معناي فاخر يعني تافته جدا بافته كه متعلق به يك عده برج عاج نشين است و مردم عادي آن را نمي فهمند در صورتي كه به عقيده من  هنري كه مردم عامه نمي توانند با آن ارتباط برقرار كنند، نه هنري است و نه فاخر.

موسيقي فاخر داراي بنيادي عميق و صحيح است

دسته اي از موسيقيدان ها و آهنگسازان موسيقي فاخر را حاصل يك تلاش فكري، علمي با پشتوانه انديشه مي دانند. دراين ميان كيخسرو پور ناظري با مصداق قرار دادن موسيقي "گلها"درزمره موسيقي هاي فاخر گفت : "موسيقي فاخر از يك پشتوانه فكري برخوردار است و فقط كساني مي توانند حرفي براي گفتن داشته باشند كه سال هاي سال دراين عرصه خون جگر خورده اند".

كامبيز روشن روان آهنگساز و مديرعامل خانه موسيقي نظري مشابه داد: "موسيقي فاخر داراي زير بناي فكري، علمي و خلاقيت و درشاخه هاي مختلفي چون پاپ ،سنتي، كلاسيك ونواحي وجود دارد"

وي با اشاره به اينكه شناخت موسيقي فاخر به عهده اهالي موسيقي است، خاطر نشان كرد: "كسي كه مي خواهد نوع و سطح موسيقي را مشخص كند، بايد صلاحيت و دانايي اين كار را داشته باشد".

منطقي ،علمي وانساني

به گزارش "مهر" ، مصطفي كمال پورتراب معتقد است : موسيقي فاخر به معناي موسيقي علمي، منطقي و انساني است و از شارلاتان بازي، سود جويي و ابتذال دوري مي كند.

اين استاد دانشگاه برعكس بسياري از همكارانش اعتقاد زيادي به نقش مردم در توليد موسيقي فاخر ندارد.پورتراب تصريح كرد: موسيقي فاخر بر خلاف موسيقي پاپ براي تفريح و سرگرمي نيست.

استادبرجسته وقديمي ترين مدرس حال حاضر موسيقي كشور افزوده است كه :عامه مردم نمي توانند در توليد وتشخيص موسيقي فاخر نقشي داشته باشند. چرا كه مردم به هر غذايي عادت كنند طرفدار آن مي شوند و موسيقي غذاي روح است اگر نوع بد آن دراختيار مردم قرار بگيردومردم به آن عادت كنند به راحتي نمي توان اين سليقه را تغيير داد."

موسيقي فاخر واجد انديشه وآگاهي است

اشاره به نقش انديشه و هنر متعالي در خلق آثار فاخر، بخشي از عقايد، حسين دهلوي آهنگساز را تشكيل ميدهد، او دراين زمينه اظهار داشت، موسيقي فاخر از روزمرگي وتجاري بودن به دور است و توسط هنرمند با انديشه و آينده نگر خلق مي شود.

خالق اپراي بيژن و منيژه تصريح كرد: موسيقيداني كه از علم وهنر موسيقي آگاهي لازم داشته باشد و خود را از قيد صفت هايي چون روحوضي بودن، بازاري بودن و مصرفي بودن رهانده باشد مي تواند موسيقي فاخر بسازد.

موسيقي فاخر محدود به يك نوع موسيقي نيست

محمد سرير سخنگوي خانه موسيقي، درباره موسيقي فاخر گفت: موسيقي فاخر مي تواند در انواع موسيقي سنتي، كلاسيك، پاپ و فولكلور وجود داشته باشد و محدود به نوع خاصي از موسيقي نيست.

وي در ادامه افزود : موسيقي فاخر به موسيقي اي گفته مي شود كه باعيار بالاي هنري توليد شود و در صدد ارتقا و فكر و انديشه انسان برآيند.

موسيقي اگر"موسيقي"باشد فاخر است

در اين ميان عده اي از نوازندگان و آهنگسازان" موسيقي" را به خودي خود براي آفرينده اش فاخر مي دانند.

به گزارش "مهر" ، محمد علي كياني نژاد، نوازنده ني و آهنگساز معتقد است : موسيقي به معناي واقعي اش " فاخر" است و اين موزيسين ها هستند كه آن را فاخر يا غير فاخر معرفي مي كنند. موسيقي فاخر از هنرمند فاخرخلق مي شود البته هنرمندي كه سواد موسيقايي، ادبي و پشتوانه فرهنگي و علمي داشته و ريشه هاي فرهنگي و ملي راشناخته و درك كرده باشد. نه كساني كه براي به دست آوردن پول و مقام و شهرت يك روزه 180 درجه تغيير ماهيت دهند.

سرپرست گروه جوان با نام بردن ازموسيقيداناني چون : صبا، بنان، خالقي، قوامي، وزيري وهمچنين موسيقيدانان ديگر نقاط جهان چون  بتهوون و موتسارت و...كه آثارشان ماندني ،جاودان وطبيعتا فاخر است اظهار داشت: متاسفانه در برهه كنوني مردم به علت اينكه موسيقي خوب دراختيار شان قرار نگرفته است شناختي از موسيقي فرهنگ خود ندارند، بنابر اين در وهله اول بايد مردم را از قابليت هاي موسيقي خود آشنا كرد.

نقش تنها رسانه ملي در ارائه ومعرفي موسيقي فاخر بسيارحياتي است

پژمان طاهري -آهنگساز و نوازنده سنتور- در اين زمينه گفت : مفاهيمي مثل موسيقي فاخر معمولا جنبه تاويلي دارند و هر كس مي تواند از دريچه ذهن خود آن را تعريف كند. هر نوع موسيقي مي تواند براي آفريننده اش فاخر وقابل دفاع باشد.

اين آهنگسازدرباره جايگاه مردم در تعيين موسيقي فاخر و نقش موثر صدا وسيما دراين حوزه خاطرنشان كرد: تلويزيون درتمام دنيا يك ابررسانه است كه دركشور ما به يك ابر قدرت تبديل شده است. وقتي اين رسانه عظيم اجازه نمايش ساز را نميدهد، بزرگان موسيقي وارد آن نمي شوند.درنتيجه آدم هاي نازل وارد تلويزيون مي شوند و سطح سليقه خودرا به الگوي مردم تحميل مي كنندودرنهايت از آن نوع موسيقي كه مي تواند فاخر باشد نشانه اي در رسانه ملي داده نمي شود.

موسيقي فاخر از سبكي ، شلوغي و ابتذال به دور است

هنرمندان ديگري مثل حسن ناهيد فاخر بودن موسيقي را دوري از شلوغي و ابتذال تعريف مي كنند. اين نوازنده ني معتقد است : موسيقي فاخر يعني موسيقي اصيل و رديف دستگاهي و طبعا ضعف هايي چون شلوغي، سبكي و ابتذال را درخود جاي نمي دهد.

وي توليد آثار ارزشمند و فاخر را متوجه هنرمندان پرتلاش و سختكوش كرد و افزود: مگر ما چند هنرمند مثل ابوالحسن صبا داشتيم كه براي جمع آوري نغمه ها و آهنگ ها محلي سختي راه و كوه و بيابان راتحمل كردند؟

تعريف موسيقي فاخر نياز به اجماع هنرمندان دارد

ارفع اطرايي نوازنده سنتور و مدرس موسيقي درباره اين موضوع گفت: تعريف و تشخيص موسيقي فاخر با شوراي متخصصان موسيقي است. متاسفانه درحال حاضر بيشتر نظراتي كه درباره موسيقي داده مي شود، جنبه "فردي"وسليقه اي دارد كه به طور معمول از طرف جامعه پذيرفته نمي شود.

بنابراين براي مشخص كردن لغت موسيقي فاخر بايد تمام آهنگسازان خوب و درجه يك دور هم جمع شوند تا اين موضوع به يك جمع بندي لازم و هدفمند برسد."

موسيقي باوقار و سنگين ، موسيقي فاخر است

اما نظر هوشنگ ظريف چيز ديگري است : او اعتقاد دارد: شايد موسيقي فاخر نوعي از موسيقي باوقار و سنگيني درچار چوب موسيقي كلاسيك و سنتي ايراني و شناسنامه داراست.

اودرعين حال اظهار مي دارد كه:لباس فاخر معني داراست، اما لفظ موسيقي فاخر به نظر درست نمي آيد. شايد بتوان اين لفظ را به موسيقي سطح بالا (كه ريشه درفرهنگ ايران و به اصطلاح شناسنامه دار باشد) اختصاص داد.

اين نوازنده با اشاره به نقش اساسي اجراي زنده ومستمرموسيقي هنري وجدي براي مردم تصريح كرد: زماني مي توان از عامه مردم انتظار خريد آثار سطح بالا را داشت كه در وهله اول اين آثار در جامعه توليد شود.

وي با تاكيد براين نكته كه در حال حاضرتوليد موسيقي ارزشمند(فاخر) بسياراندك شده است اظهار داشت: موسيقي به دو دسته تقسيم مي شود، يكي موسيقي پاپ كه عامه پسند و مردمي است وديگري موسيقي انديشمندانه وعالمانه وجدي كه "هنر" محسوب مي شود.

به طور يقين موسيقي فاخر مي تواند به موسيقي هنري اطلاق شود. وي درباره نقش مردم در توليدموسيقي فاخر گفت : نقش مردم در انتخاب موسيقي فاخر به شناخت حقيقي آن مربوط مي شود. انواع موسيقي بايد براي مردم وجود داشته باشد تا آنهاحسن انتخاب خود را نشان دهند. البته دراين راستا بايد زمينه هاي شناخت را فراهم كرد."

مؤخره

همين نگاه گذرا به آرا وعقايد چند تن از آهنگسازان و نوازندگان درباره موسيقي فاخر و تشتت نگرش هاي مختلف نسبت به اين مقوله، نشان مي دهد كه ارائه تعريفي جامع و مانع از موسيقي فاخر چندان ساده نيست واين واژه وبرداشت ازآن به تناسب شناخت هنرمندان از دنياي اطراف خود و ساير آگاهي ها تغيير مي كند. پس به نظر مي رسد بهتر است بزرگان وصاحب نظران اين عرصه(با توليت وزارتخانه فرهنگ وارشاد اسلامي) دور هم جمع شوند و تعريف جامعي  از آن ارائه كنند.در اين زمينه به نظر مي رسد ديگر ارگان ها و سازمان هاي فرهنگي بويزه گروه موسيقي فرهنگستان هنركه در يكي دو سال اخير در صدد ارائه تعريفي جامع و كامل از واژه ها و اصطلاحات تخصصي در حيطه موسيقي ايران برآمده است مي تواند مؤثرواقع شوند.