به گزارش خبرنگار مهر، استان اردبیل به ویژه مرکز این استان از گذشته‌های دور در برپایی باشکوه عزاداری ایام محرم بویژه در آئین چند صدساله شبیه خوانی شهرت داشته و به همین منظور بسیاری از دوستداران حسینی از سرتاسر کشور و حتی از کشورهای همسایه برای شرکت در این عزاداریها به شهر اردبیل مسافرت می‌کنند.
از جمله آئینهای کهن و ماندگار عزاداری در اردبیل، شبیه خوانی است که همزمان با عاشورای حسینی توسط گروههای کثیری از عاشقان اهل بیت (ع) در نقاط مختلف این استان بویژه در مرکز استان و روستاهای حاشیه آن برپا می شود تا فجایع خونبار دشت کربلا را برای دلسوختگان آن حضرت ترسیم کنند.
آیین چند صد ساله "شبیه خوانی" روز عاشورا که با تصویرسازی واقعه دشت نینوا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش اجرا می شود، علاوه بر تجلی عشق و شور حسینی، عاملی برای ماندگاری و نقل سینه به سینه عاشورا در تاریخ بوده است. در این آئین سنتی و هنری عزاداران و عاشقان اهل بیت (ع) در نقاط مختلف استان اردبیل و در مناطق شهری و روستایی واقعه دشت نینوا به نمایش می گذارند.
تعزیه یا شبیه‌خوانى در اصل نمایشى است برپایه قصه‌ها و روایات مربوط به زندگى و مصائب خاندان پیامبر اسلام و به خصوص وقایع ماه محرم سال ۶۱ هجرى در کربلا براى امام حسین (ع) و خاندانش که از گذشته تاکنون سینه به سینه نقل شده و همچنان زنده و پویا اجرا می شود.
آیین‌های سنتی شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوه خاصی اجرا می‌شود.
آیین شبیه خوانی واقعه کربلا که در استان اردبیل سابقه دیرینه دارد همه ساله با تمرین گروههای نمایشی شبیه خوانی چند روز مانده به روز عاشورا شروع و در روز عاشورا واقعه کربلا را بصورت نمادین شبیه خوانی می شود.
این آئین روز عاشورا در بیشتر روستاها و در همه محلات شهرهای استان اردبیل به اجرا در می آید و هر محله بر اساس سبک و سیاق مخصوص خود این آیین مذهبی را با همت و همکاری جوانان محله اجرا می کند.
شبیه خوانان در این آیین احوالات و وقایع مربوط به هر کدام از شخصیت های برجسته واقعه کربلا از جمله حضرت امام حسین (ع)، حضرت امام سجاد (ع)، حضرت زینب (س)، حضرت قاسم، حضرت ابوالفضل، حضرت رقیه، حضرت علی اصغر، حضرت علی اکبر و حر ابن یزید ریاحی و نیز شخصیت سپاهیان یزید از جمله شمر، ابن زیاد و عمر سعد را با دیالوگهایی خاصی که از سالهای گذشته به یادگار مانده است، اجرا می کنند.
در این آیین ابتدا دسته‌های تعزیه خوان و شبیه خوان از برابر تماشاچیان می گذرند و با سینه زدن، زنجیر زدن و کوبیدن سنج و حمل نشانه‌ها و علمها و نیز نوحه سرایی، ماجراى کربلا را به مردم یادآورى می کنند.
از سالها پیش در برگزاری تعزیه؛ آوازها کمتر بوده و نشانه‌ها بیشتر و واقعه‌خوانان ماجراى کربلا را نقل کرده و سنج و طبل و نوجه آنها را همراهى و تعدادى از نقالان نیز ملبس به لباسهاى خاندان امام حسین (ع) و سپاه عمرسعد ملعون واقعه کربلا را شبیه سازى مى‌کردند.
اما در آخرین نیم قرن دوره صفویه، تعزیه تحول نهائى خود را طى کرده و به شکلى که امروزه برگزار می شود، درآمده و به دلیل حفظ حرمت، فقط مردان در این دسته‌ها حضور مى‌یابند و نقش زنان را جوانان کم سال بازى می کنند.
در شبیه خوانی روز عاشورا گروههای شبیه‌خوانی سیار سوار بر اسب با عبور از خیابانهای شهر صحنه‌های کربلا را روایت می‌کنند. در برخی از شهرها و روستاهای استان نیز میدانی بزرگ به عنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران و اهل بیت امام حسین (ع) در یک گوشه و لشکریان عمرسعد ملعون در گوشه‌ای دیگر قرار می‌گیرند و با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه‌ها شبیه خوانی به انجام می‌رسد.
شبیه خوانی معمولا توسط عده‌ای از عزاداران معتقد و با استعداد اجرا شده و بازیگران آن به دو دسته موافق خوان و مخالف تقسیم می‌شوند. موافق خوانان، معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله الحسین (ع) را اجرا می‌کنند که گویش آنها ادبی بوده و به صورت نظم سخن می‌گویند و مطالب خود را به صورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه‌های آن ادا می‌کنند.
مخالف خوانها دسته دیگر بوده که نقش عمرسعد، شمر و لشکریان یزید را بازی می‌کنند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند، خشن و خوفناک ادا می‌کنند.
نسخه هایی که مورد استفاده شبیه‌خوانها و تعزیه‌گردانها قرار می‌گیرد تماما نثرها و نظمهایی است که از گذشته دست به دست و سینه به سینه منتقل شده‌اند.
شبیه خوانی از جمله هنرهای نمایشی و تعزیه خوانی موسیقی بوده و بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقش اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه خوانی دارد.
محل اجرای تعزیه نیز محلی به شکل دایره بوده که در بعضی مناطق به وسیلة میله و طناب کشی و در بیشتر جاها نیز به وسیله عزاداران که به صورت دایراه گرد آمده اند، ایجاد می شود. در دو طرف میدان دو محل برای شبیه خوانان اصحاب امام و افراد یزید تدارک دیده می‌شود که شامل چادر صحرائی و تکایا است.
خیمه‌های کوچکی در اطراف چادر امام خوانها ایجاد می‌شود که نشان از خیمة یاران امام حسین (ع) بوده و در وسط میدان یک راه برای ورود و خروج تعزیه خوانان جهت تغییر گریم وجود دارد و چون مراسم معمولا در نزدیک مساجد اجرا می‌شود، برای تغییر گریم قسمتی از مسجد برای این کار اختصاص داده می‌شود.
آیین شبیه خوانی و تعزیه با ورود امام حسین (ع) به میدان و شهادت وی و افتادنش از روی اسب و نیز آتش زدن خیمه های یاران حسین که حزن و اندوه را در عزاداران تشدید می کند، به پایان می رسد.
محلة امام رضا، وحدت، خاتم‌النبیین از محلهایی که در آن مراسم شبیه‌خوانی از حال و هوای خاصی برخوردار است، البته روستاهای اردبیل که از جمله روستای "انار" و روستای "فخرآباد"، شهر رضی و هیر نیز که مراسم شبیه‌خوانی در آنها به سبک قدیم اجرا می‌شود، پذیرای بیشترین عزاداران حسینی هستند.
نظر شما