خبرگزاری مهر - گروه استانها: دو رودخانه کشکان و مادیان رود منبع ارتزاق و امرارمعاش ۶۵ درصد جمعیت پلدختر و شهرستان‌های جنوبی لرستان از طریق کشاورزی است و استمرار بی‌توجهی به مدیریت منابع آب در این رودخانه‌ها باعث تشدید تنش آبی شده و پیامدهای زیان‌بار و پرهزینه‌ای برجای می‌گذارد.
وضعیت بحران آب در لرستان در حالی است که سالانه چندین میلیارد مترمکعب آب از استان لرستان خارج می‌شود که ۶۳ درصد از این میزان آب از حوزه کارون بزرگ و به‌طور عمده رودخانه دز و مابقی از حوزه کرخه خارج‌شده و در پشت سدهای دز، کرخه و کارون در استان خوزستان جمع می‌شود.
این در حالی است که از میزان آب خارج‌شده از استان لرستان در حوزه کرخه ۶۶ درصد از سیمره تخلیه و ۳۳ درصد باقی‌مانده از حوزه کشکان شهرستان پلدختر خارج می‌شود درحالی‌که سهم لرستان از مهار آب‌های سطحی کمتر از یک درصد است.
اکبر مهری رئیس اداره منابع آب شهرستان پلدختر در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه مردادماه امسال به علت خشک‌سالی‌ها مستمر خروجی پنج رودخانه دائمی شهرستان پلدختر شامل «کشکان، «افرینه»، «مادیان رود»، «چولهول» و «زال» نسبت به میانگین درازمدت ۵۸ ساله بین ۷۵ تا ۹۸ درصد کاهش‌یافت گفت: این در حالی است که اگر ۱۰ سال آینده هم بارندگی طبیعی و نرمال داشته باشیم بازهم خسارات خشک‌سالی‌ها در شهرستان قابل جبران نیست.
وی کاهش نزولات جوی به‌ویژه باران، تغییر رژیم بارش‌ها از برف به باران و کاهش سطح پوشش برفی استان به میزان ۵۶ درصد، ذوب زودهنگام برف در پی بارندگی گرم در اردیبهشت‌ماه گذشته را از عوامل اقلیمی وقوع خشک‌سالی‌ها عنوان کرد.
محصولات آب‌دوستی که آب کشکان را سر کشیدند
مهری بابیان اینکه کمبود بارش‌ها موجب خشکی رودخانه کشکان در شهرستان پلدختر شده است گفت: بارش‌های محدوده مطالعاتی شهرستان پلدختر از مهرماه سال گذشته تا پایان شهریور معادل ۳۵۰ میلی‌متر بوده است که این میزان بارندگی نسبت به دوره مشابه گذشته که ۴۶۵ میلی‌متر بوده ۲۵ درصد کاهش‌یافته است.
وی تصریح کرد: همچنین میزان بارندگی‌های طی سال آبی جاری نسبت به میانگین درازمدت ۲۷ درصد کاهش‌یافته است.
این کارشناس ارشد مهندسی آب به عوامل تشدیدکننده بحران خشک شدن رودخانه کشکان اشاره کرد و افزود: توسعه کاشت محصولات زراعی آب‌دوست و غیراستراتژیک به‌ویژه برنج یکی از مهم‌ترین عوامل در این زمینه بوده است.
مهری ادامه داد: در حال حاضر ۱۴ هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات آب‌دوست در استان ۴۱۰ میلیون مترمکعب از منابع آب سطحی و زیرزمینی را مصرف می‌کند.
وی بابیان اینکه روی آوردن کشاورزان مهاجر و غیربومی از استان‌های همدان، اصفهان، قم و ... به استان لرستان برای کشت محصولات آب‌دوست مانند هندوانه، پیاز و سیب‌زمینی موجب کاهش منابع آب‌وخاک و تهدید سلامت مردم شده است ادامه داد: عدم رعایت الگوی کشت متناسب با ظرفیت آبی، شروع بهره‌برداری زودهنگام بهاره از منابع آبی، توقف دیرهنگام بهره‌برداری پائیزه از منابع آب و همزمانی حداکثر نیاز آبی محصولات کشاورزی با حداقل آبدهی شبکه رودخانه‌ای از دلایل کمبود آب رودخانه‌ها است.
اقداماتی برای مقابله با بحران خشکیدگی رودخانه‌ها
رئیس اداره منابع آب پلدختر برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب، اضافه برداشت از منابع آب مازاد بر مجوزهای بهره‌برداری وزارت نیرو، سنتی بودن شبکه‌های انتقال و توزیع آب و پائین بودن راندمان انتقال و توزیع در شبکه‌های آبیاری را از دیگر عوامل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌های استان برشمرد و گفت: همچنین سنتی بودن شیوه‌های آبیاری داخل مزارع، عدم سرمایه‌گذاری دولتی و غیردولتی در اجرای طرح‌های مهار آب و اجرای طرح‌های آبخیزداری از دیگر عوامل تشدیدکننده کاهش میزان آب رودخانه‌های استان و همچنین رودخانه کشکان شده است.
مهری بابیان اینکه سد ایوشان بر روی رودخانه «هرو» از سرشاخه‌های کشکان ساخته‌شده به طوری که در سال آبی جاری حدود ۴۷ میلیون مترمکعب از این سد آبگیری شده است گفت: با این‌وجود رهاسازی مدیریت شده آب این سد برای تأمین حقا به کشاورزی و زیست‌محیطی رودخانه کشکان از اقدامات انجام‌شده برای تأمین فعلی آب رودخانه کشکان بوده است.
وی با اشاره به فعال کردن ۱۸ گروه پلیس آب، گشت و بازرسی حفاظت منابع آب استان لرستان شامل ۱۰ گروه در حوضه کرخه و هشت گروه در حوضه دز افزود: این اقدامات برای مقابله با بحران خشکیدگی رودخانه کشکان و گذر از خشک‌سالی بوده است.
موتور تلمبه‌هایی که کشکان را خشک کردند
این کارشناس ارشد مهندسی منابع آب در ادامه سخنان خود با اشاره به توقف یا تعدیل برداشت ایستگاه‌های پمپاژ در حال بهره‌برداری و تنها تا حد نیاز اضطراری اراضی، اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های عمومی برای تشریح بحران آب و ضرورت مصرف بهینه منابع آب گفت: همچنین کمیته بحران و پدافند غیرعامل برای رصد موضوع کم‌آبی، فعال‌سازی شوراهای حفاظت از منابع آب شهرستان‌ها به ریاست فرمانداران، تشکیل جلسه شورای حفاظت از منابع ملی و منابع طبیعی به ریاست رئیس‌کل دادگستری استان در شرکت آب منطقه‌ای لرستان از دیگر اقدامات انجام‌شده برای جلوگیری از کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها بوده است.
مهری اخذ حکم دادستانی برای جمع‌آوری موتور تلمبه‌های غیرمجاز رودخانه کشکان، تعیین شعبه ویژه در دادگستری شهرستان‌ها برای رسیدگی فوری و خارج از نوبت به تخلفات بخش آب، اندازه‌گیری همزمان دبی رودخانه کشکان در ایستگاه‌های هیدرومتری و مقاطع انتخابی در بازه «چغلوندی» تا پلدختر و گزارش به ستاد بحران شرکت برای بررسی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی را از دیگر اقدامات صورت گرفته در این حوزه برشمرد.
وی از شناسایی اضافه برداشت‌های مازاد بر مجوزهای صادره وزارت نیرو و پیگیری اقدامات قانونی و قضایی در این زمینه خبر داد و گفت: پیگیری تأمین اعتبار از منابع مختلف برای تسریع در اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های توسعه منابع آب، نظارت بر توزیع و تقسیم آب زراعی، تنظیم برنامه آبیاری و عدم تحویل سوخت به موتور تلمبه‌های فاقد پروانه می‌تواند در جلوگیری از کاهش سطح منابع آب استان تأثیرگذار باشد.
طرح‌هایی مدرن آبیاری که به کمک کشکان می‌آیند
رئیس اداره منابع آب پلدختر از دیگر راهکارهای مقابله با خشک‌سالی و رفع مشکلات کمبود آب رودخانه کشکان را تغییر روش‌های آبیاری و استفاده از آبیاری مدرن دانست و اظهار داشت: برای افزایش راندمان آبیاری و مصرف بهینه آب و افزایش کارایی مصرف آب تاکنون در شهرستان دو هزار و ۵۰۰ هکتار طرح آبیاری تحت‌فشار اجراشده است.
مهری افزود: راندمان آبیاری در روش بارانی ۷۰ درصد و در آبیاری قطره‌ای ۹۵ درصد بوده که با این اوصاف در سیستم آبیاری بارانی حداکثر تا ۳۰ درصد و در آبیاری قطره‌ای حداکثر تا پنج درصد تلفات آب در شهرستان داریم.
وی بابیان اینکه تلفات آب در دستگاه‌های آبیاری سطحی تا ۶۵ درصد هم می‌رسد گفت: با توجه به بالا بودن راندمان آبیاری تحت‌فشار در مقایسه با آبیاری ثقلی و سایر برتری‌های آبیاری تحت‌فشار بر آبیاری ثقلی ضرورت استفاده از روش‌های آبیاری تحت‌فشار در شهرستان بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
این کارشناس ارشد مهندسی منابع آب کاشت محصولات با نیاز آبی کم و بازده اقتصادی بالا و لزوم خرید تضمینی توسط دولت را از راهکارهای مقابله با خشک‌سالی و رفع مشکلات کمبود آب رودخانه کشکان برشمرد و ادامه داد: جلوگیری یا محدودیت بسیار شدید کاشت محصولات آب‌دوست مانند برنج، خیار، ذرت، هندوانه و...، بهره‌برداری اصولی و نظام‌یافته از منابع آب، کنترل و نظارت بر منابع و مصارف منابع آب نیز از دیگر راهکارهای لازم در این زمینه محسوب می‌شود.
مهری با تأکید بر اینکه اعتبار مالی لازم برای جمع‌آوری موتور تلمبه‌های غیرمجاز نصب‌شده بر روی رودخانه‌های استان باید تأمین شود گفت: همچنین باید از حفر چاه‌های کشاورزی غیرمجاز جلوگیری کرده و با آب فروشان و متخلفان منابع آبی برخورد جدی صورت گیرد.
لزوم اجرای دو سد «چولهول» و «بن لار» برای نجات کشکان
وی بر ضرورت پیگیری مسئولان برای ادامه مطالعات سدهای مخزنی «چولهول» و «بن لار» برای جبران کمبود آب ایستگاه‌های پمپاژ در حال احداث تأکید کرد و گفت: این راهکار برای مقابله درازمدت با پدیده خشک‌سالی مفید است.
رئیس اداره منابع آب شهرستان پلدختر با تأکید بر اینکه با احداث این سدها می‌توان سیلاب‌های بهاره را ذخیره و از خسارات مخرب و زیان‌بار آن‌ها به مناطق مسکونی شهری و روستایی و اراضی کشاورزی جلوگیری کرد افزود: همچنین مردم باید در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب برای صرفه‌جویی و مصرف بهینه مشارکت داشته باشند.
مهری همچنین با تأکید بر تأمین اعتبار مالی توسط وزارت نیرو برای استمرار فعالیت گروه‌های گشت و بازرسی حفاظت از منابع آب به‌منظور حفظ این منابع و برخورد جدی با متخلفان گفت: پیش‌بینی و تأمین اعتبار برای مرمت، بهسازی چشمه‌ها، کف شکنی و لایروبی چاه‌ها و کاهش پرت آب شبکه‌های انتقال و توزیع آب از دیگر راهکارهای لازم برای جلوگیری از کاهش سطح منابع آبی استان و پلدختر است.
ایستگاه پمپاژهای آبی که باید تکمیل شوند
وی بر ضرورت تکمیل ایستگاه‌های پمپاژ در حال احداث آب منطقه‌ای و تأمین و تخصیص اعتبار موردنیاز برای تکمیل آن‌ها تأکید کرد و گفت: با بهره‌برداری از این ایستگاه‌ها نحوه آبیاری در بخش کشاورزی بهبود و میزان تولیدات کشاورز افزایش می‌یابد به‌طوری‌که پنج هزار و ۲۹۰ هکتار از اراضی دیم به آبی تبدیل‌شده و برای دو هزار و ۶۴۵ نفر اشتغال‌زایی مستقیم خواهیم داشت.
رئیس اداره منابع آب شهرستان پلدختر بابیان اینکه برای تکمیل ایستگاه‌های پمپاژ «چم مهر»، «جایدر» و «واشیان» این شهرستان به ۶۲۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است ادامه داد: تاکنون مبلغ۳۲۰ میلیارد ریال اعتبار برای این ایستگاه‌ها هزینه شده است.
مهری تأکید کرد: همچنین با احداث سدهای مخزنی «چولهول» و «بن لار» می‌توان مشکل کمبود آب ایستگاه‌ها پمپاژهای شهرستان و رودخانه کشکان را در درازمدت حل کرد.
نظر شما