مرحوم علامه طباطبایی شخصیتی با گستردگی و عمق بسیار زیاد داشت

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در «همایش کیش‌مهر»، گرامیداشت علامه سید محمد حسین طباطبایی گفت: با اشاره به بحث نوآوری فلسفی و آزادی از نگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: ما معلم و مدرس و محقق زیاد داریم اما کسانی که مولفه‌های نوآوری را داشته باشد، بسیار نادرند. مرحوم علامه طباطبایی در بسیاری از جنبه‌های علوم دارای جایگاه بالایی بود. در اصول، فقه، فلسفه و ... دست بالایی داشت اما آنچه که شاخصه اوست متفکر و آزاداندیش بودن ایشان است.

دکتر مرتضی جوادی آملی با بیان اینکه نوآور کسی است که ضمن بلوغ علمی و راهیابی به عمق مباحث علمی، علوم را کنار هم ببیند و بتواند از علمی به علم دیگر راه پیدا کند، خاطرنشان کرد: این نوآوری از خصایص مرحوم علامه بود.

وی گفت: متفکر و آزاداندیش بودن مسیر را برای علامه طباطبایی باز کرد. آن مرحوم متن نویس بود و سخنان خود را در قالب کلماتی کوتاه و استوار بیان می‌کرد.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی با اشاره به جایگاه فلسفه نزد علامه طباطبایی گفت: مرحوم علامه بعد از حوزه جهان بینی و فلسفه وارد حوزه انسان‌شناسی شد و انسان را به عنوان مقوله برتر مورد بررسی قرار داد.

وی خاطرنشان کرد:‌ از نظر علامه طباطبایی اصل و اساس انسان در آزادی است و مبدا آزادی بحث اراده و اختیار است. علامه فرمود که آزادی ریشه تکوینی دارد و در المیزان با عنوان «الحریه فی الاسلام» بحث آزادی را به طور مفصل مطرح کرد.

دکتر مرتضی جوادی آملی اظهار کرد: علامه می‌گوید آنچه به عنوان آزادی بر سر زبان‌ها آمده به این معنا نیست که آزادی قبل از آن نبوده چون بحث آزادی از اراده و اختیار انسان‌ها نشات می‌گیرد و لذا انسان قدرت اختیار دارد. انسان می‌تواند اقوال و نظرات مختلف را بشنوند و بهترین را انتخاب کند. از نظر علامه هویت اختیاری انسان امتیاز ویژه اوست.

وی با اشاره به دیدگاه علامه درباره هویت اختیاری انسان گفت: اگر انسان هویت اختیاری دارد پس نمی تواند آزاد نباشد. علامه این طور این بحث را پایه‌ریزی می‌کند که اگر انسان آزاد نباشد یک پارادوکس به وجود می‌آید چراکه انسان اراده و اختیار دارد پس باید آزادی هم داشته باشد. انسان بدون آزادی انسان نیست.

وی با اشاره به نکته دیگری که در دیدگاه علامه در ارتباط با بحث آزادی وجود دارد، اظهار کرد: از نظر آن مرحوم چون انسان اراده دارد و این اراده اقتضایش آزادی است و از طرفی انسان مدنی و اجتماعی است این امکان وجود دارد که مزاحمتی برای منافع دیگران ایجاد کند لذا چاره‌ای نیست جز اینکه انسان آزادی خودش را محدود کند و معیارهایی را قرار دهد تا به سبب آن به منفعت‌های بیشتری برسد.

وی با اشاره به نکته مهم دیگر از دیدگاه علامه درباره نگاه به آزادی خاطرنشان کرد: آن مرحوم می‌فرماید که مشکل ما با جهان غرب تعریف آزادی نیست بلکه مشکل در انسان‌شناسی است. چون انسان را در غرب به صورت محدود تعریف کرده‌اند لذا محصول آن را در اومانیسم می‌بینیم.

جوادی آملی افزود: انسانی که به جامعه معرفی شده است انسانی حداقلی در حد یک حیوان با سلسله ویژگی‌های خاص است و تمام طبیعت در جهت همان انسان تعریف شده قرار می‌گیرد. بت جهان کنونی بت اومانیسم است. اگر مرحوم علامه به غرب حمله کرده به معنای حمله به آزادی نیست. بلکه حمله به تعریفی است که غرب از انسان ارائه داده است.

وی با اشاره به دیدگاه علامه طباطبایی درباره آزادی گفت: علامه معتقد است که انسان باید عقل و قلبش آزاد شود نه هوا و هوس. آزادی که آن مرحوم دنبال می‌کرد آزادی حکمی و عرفانی است، انسان در نگاه علامه انسان الهی است.

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی خاطرنشان کرد: علامه می فرماید انسانی آزاد است که از دامگه حس و خیال آزاد شود. این‌ها ابزاری است که انسان را به عقل نزدیک می‌کنند اما انسانی که اندیشه‌اش در حصر خیال مانده نمی‌تواند پرواز کند.

وی با اشاره به بحث آزادی در غرب گفت: آزادی که در غرب است آزادی است که انسان را در طبیعت آزاد می‌کند اما انسان از نظر عقل نظری باید آزاد باشد و انسانی که در محدوده جهان بینی حس و ماده باشد نمی‌تواند به آزادی عقل برسد. تلاش مرحوم علامه برای نقد تعریف آزادی در غرب نقد بر مبانی آن است. ما باید در مبانی وارد گفت‌وگوها با غرب شویم و نه در مسایل روبنایی.