به گزارش خبرگزاری مهر، در این همایش كه نماینده سفارت ایران در واتیکان حضور داشت، پینو فیسیچلا، مدیر جلسه، ضمن معرفی اجمالی سخنرانان، موضوع این همایش را یکی از فصول مشترک ادیان ابراهیمی یعنی رحمت، از منظر متنی، فقهی و فلسفی ـ عرفانی معرفی كرد.
نخستین سخنران این همایش، حجت‌الاسلام محمدعلی شمالی، مدیر مرکز اسلامی ایران در لندن بود که با اشاره به آغاز شدن سوره‌های قرآن و فرایض دینی اسلامی با اسمای رحمان و رحیم خداوند، رحمانیت خداوند در مکتب اسلام را امری نظام‌مند و فراگیر از حیث هستی‌شناختی، اخلاقی و ... معرفی كرد و بر مبنای بنیان رحمانی خلقت، بر ضرورت رحمانی بودن تعاملات انسانی تأکید كرد و گفت: حدود ۶۰۰ بار تأکید بر رحمانیت خداوند و مساوی كردن صفت رحمانیت با نام الله در نص صریح قرآن، نشان از شمول رحمت در خلقت و سلسه مراتب آن از رحمانیت عام تا رحیم بودن مضاف خداوند است و هرمی را ترسیم می‌كند که در رأس آن، خداوند در مقام «ارحم الراحمین» جای دارد.
وی افزود: به وجه غائی نیز، هدف از خلقت در قرآن، رحمت ذکر شده و اگر قدرت و علم خداوند در خلقت جهان شرط لازم بوده است؛ رحمانیت وی شرط لازم و کافی است.
شمالی در ادامه بیان كر: در این بنیان، مطابق حدیث جعفری، هدف از خلقت انسان نیز گسترش رحمت است و در شرایطی که خداوند که رحمت‌اش با قدرت و علم‌اش قرین است؛ رحمت عام را بر خود فرض دانسته و کتب آسمانی و انبیا را به نور و رحمت تشبیه كرده است؛ آحاد انسانی نیز از این امر مستثنی نیستند.
در ادامه آنتونیو پیتا، استاد دانشگاه پاپی شهر رم، با قرائت فرازهایی از باب چهارم انجیل لوقا، رحمت را صفتی لغیره دانسته و ماهیت رو به بیرون رحمت را فراگیرنده دیگری از هر دین و نژادی دانست و بیان كرد: بر این مبنا، فراسوی رحمت خداوند به انسان، رحمت به ضرورت ماهیت خود، میان انسان‌ها نیز گسترش یافته و هر تعامل غیررحمانی میان انسان‌ها، با ذات خلقت و انسان منافات داشته و از این رو، غیرمنطقی و غیرطبیعی است.
با پایان یافتن سخنان آنتونیو پیتا، پینو فیسیچلا، مدیر جلسه در سخنانی دوباره با تأکید بر اهمیت تبیین نسبت رحمت و عدالت، موضوع بخش دوم این همایش؛ یعنی رحمت در ساختار حقوقی ـ فقهی اسلامی و مسیحی را پاسخ به این پرسش معرفی و سخن را به حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدی، استاد حوزه علمیه قم، واگذار كرد.
حجت‌الاسلام ساجدی در آغاز سخنان خود، با تفکیک رحمت خدا به انسان، انسان به خود (عرفان)، انسان به دیگر موجودات و انسان به انسان، موضوع اصلی سخن خود را این سنخ اخیر رحمت خوانده و با تشریح نظام حق و تکلیف در تعاملات انسانی و تأکید بر ریشه داشتن آن در حقوق تفویضی الهی، گسترش شبکه تعاملات انسانی بر مبنای نظام حق ـ تکلیف را عامل گسترش مناسبات رحمانی بین انسانی ارزیابی كرد.
وی همچنین با تبیین انحای باواسطه و بی‌واسطه مناسبات رحمانی، منطق دگرخواهی رحمانی را بر مبنای کمال نفسانی و پاداش الهی تشریح كرد و بر نقش اختلالی سوءاستفاده از قدرت در شبکه تعاملات رحمانی انسانی و نقش این شبکه به عنوان یگانه عامل کنترل‌کننده و جایگزین قدرت تأکید كرد و با این چشم‌انداز، رفتار رحمانی را وظیفه‌ای برشمرد که مرزهای فرایض فردی را به سوی تعاملات اجتماعی در نوردیده و به تقویت توأمان ایمان و رحمت می‌انجامد.
در ادامه، پروفسور مانوئل آروبا نیز ضمن تحلیل تاریخی و تشریح ساختارهای عرفی و هنجاری و منطقی حقوق مسیحی بیان كرد: رحمت در قالب حقوق است که در سطح کلان اجتماعی، بنیان‌های عقلانی خود را می‌یابد و در قالب عدالت، صورت‌بندی می‌شود.
وی گفت: مفهوم عدالت میان اسلام و مسیحیت مشابهت‌های بسیاری دارد و ساختار رحمت ـ عدالت، تحول تاریخی مفهوم رحمت دینی در کاربست‌های اجتماعی‌اش را نشان می‌دهد.
در بخش پایانی این همایش، رویکرد فلسفی ـ عرفانی اسلام و مسیحیت به مفهوم رحمت مورد بررسی قرار گرفت که در جریان آن، نخست حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رییس انجمن فلسفه و حکمت ایران، با ریشه‌شناسی رحمت و تشریح مفهوم این صفت الهی در حکمت مشاء، اشراق و متعالیه، بر ذاتی بودن رحمت الهی و عارضی بودن آن برای انسان تأکید كردو
وی همچنین کمالی بودن صفت رحمت برای کمال مطلق (خداوند) را دلیل شامل و واجب بودن آن دانست و این رحمت شامل و واجب را یکی از مهم‌ترین تجلیات الهی در عرفان اسلامی ارزیابی كرد که علاوه بر شمول و وجوب هستی‌شناختی، در عرفان عملی نیز آموزه تشبه انسان به خداوند در تأسی به اسوه‌هایی نظیر پیامبر اسلام (ص) و عیسی مسیح (ع) را در پی دارد.
خسروپناه ادامه داد: تشبه انسان به خداوند از رهگذر رحمانیت، تنها از طریق عشق و محبت به مخلوقات خدا؛ از محیط زیست تا دیگر جانداران و انسان میسر می‌شود که در این مورد اخیر، فراسوی دین و نژاد، به ویژه در خصوص انسان‌های نیازمند اولویت می یابد.
سخنران پایانی این همایش، جیولیو دِه اونفریو، استاد دانشگاه پاپی شهر رم بود كه در سخنانی، با تشریح تاریخی مفاهیم رحمت و عدالت در فلسفه قرون وسطی؛ به ویژه برهان وجودی آنسلم، بیان كرد: مطابق نظر دانته، بهشت جایی است که عینیت رحمت و عدالت خداوند با یکدیگر به طور نمادین مشهود می‌شود و نظر به عینیت همواره رحمت و عدالت خداوند، کل جهان بهشت است؛ زیرا ولو به نحو نامشهود، هر ذره هستی از رحمت خداوند برخوردار و از این حیث در جایگاه عادلانه خویش است.
وی در ادامه با ریشه‌شناسی واژه رحمت در زبان لاتین، مفهوم آن را تحمل رنج برای آسانی دیگری معرفی كرد و با اشاره به حملات تروریستی اخیر در پاریس، بیان كرد: تحمیل رنج به دیگری برای سهولت و رضایت خود، رحیمانه و عادلانه نیست و جایی که رحمت با عدالت عینیت نداشته باشد، بهشت نیست و جایی که بهشت نباشد؛ جهنم است.
در پایان پینو فیسیچلا، مدیر جلسه با اشاره به این که باور به رحمان و رحیم بودن خداوند، فصل مشترک ادیان ابراهیمی است؛ آموزه تشبه به خداوند از مجرای رحمت را در دو دین اسلام و مسیحیت مشترک ارزیابی كرد و آن را آرمانی دست‌یافتنی دانست که وجه درونی آن، تحمل دیگری؛ به ویژه در شرایط متفاوت بودن آن دیگری است. امری که بدون شک به ارتقای تعاملات رحمانی انسانی بر مبنای نقش بنیادین ادیان توحیدی خواهد انجامید.
بنا بر اعلام این گزارش، در پی فعالیت‌های افراط‌گرایانه گروه‌های تکفیری؛ به ویژه حملات تروریستی اخیر در اروپا، پاپ فرانسیس در اعلان نظری صریح بیان كرد؛ «سوءاستفاده از نام خدا برای توجیه در پیش گرفتن مسیر خشونت و نفرت، توهین به مقدسات است» و ایران نیز این اقدامات را «جنایت علیه انسانیت» ارزیابی كرد و بر مبنای این اتفاق نظر، همایش «رحمت در سنن دینی مسیحی و اسلامی» با موضوع گفتمان بینادینی اسلام و مسیحیت در خصوص مفهوم رحمت، برگزار شد.
نظر شما