خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: شاید هیچکس را نتوان یافت که منکر نقش بی‌بدیل پژوهش در امر توسعه فرهنگ عمومی جوامع و نظام بین‌الملل باشد، چراکه اصولا انسان به اندیشه شناخته می‌شود و این اندیشه، چیزی جز تصمیم گیری در لحظه لحظه زندگی و یافتن اولویت‌های علمی و عملی نیست و از آنجا که تصمیم گیری بدون شناخت و پژوهش، بی معناست؛ پس از همین رو، پژوهش درست و اصولی را باید کلید بسیار مهمی در همه امور زندگی فردی و اجتماعی بشر دانست که باز کردن قفل‌های زندگی و رفع و حل مشکلاتش، بدون آن امکان‌پذیر نیست.
پژوهش البته فواید مهم و فراوانی دارد که «تولید علم جدید»، «بازآفرینی علوم تولید شده»، «آموزش کامل و جامع» و به طور عام «حل مسائل و مشکلات» جامعه از جمله آن هاست؛ از این روست که همه جوامع به دنبال پژوهش‌های کاربردی و مساله محورند تا بتوانند با تکیه کردن به آن‌ها، ضمن کسب دورنمایی واضح از مسائل و مشکلات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، راه حل هایی جامع و اساسی نیز برای آن‌ها بیابند.
همزمان با آغاز هفته ملی پژوهش در این گزارش مروری بر اولویت‌ها و دغدغه‌های مقام معظم رهبری در حوزه پژوهش داشته‌ایم.
فرصتی برای بررسی کارنامه یکساله
در ایران اسلامی عزیز و از دیرباز، روز بیست و پنجم آذرماه به عنوان روز پژوهش و هفته پایانی همین ماه هم به همت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به عنوان هفته پژوهش و فناوری نامگذاری شده است تا حداقل در این هفته از سال، ضمن بررسی و مرور یکساله نقاط ضعف و قوت پژوهش، راهکارهای تقویت این حوزه در میان اهل اندیشه و نظر به بحث گذاشته شود.
در این راستا، مروری بر آراء و اندیشه‌های رهبر حکیم انقلاب در دو سال گذشته و در موضوع پژوهش نشان می‌دهد که معظم له، توجهی جدی به این حوزه دارند و آن را جدا از بحث آموزش نمی‌بینند؛ به بیان دیگر از آنجا که انسان به اندیشه و عقل شناخته می‌شود و این اندیشه و دانش قطعا نیاز به آموزش مستمر و همه جانبه دارد، می‌توان نتیجه گرفت که یافتن راه‌ها و روش‌های نوین آموزشی، خود نیاز به پژوهش اصولی دارد تا در برهه‌های مشخص زمانی، ضمن بررسی نقاط ضعف و قوت گام‌های طی شده در زمینه آموزش، بهترین و تاثیرگذارترین راه برای آموزش‌های عمومی و تخصصی به افراد جامعه انتخاب شود و نظام جامع آموزش کشور بر همان مبنا، پایه ریزی و عملیاتی شود؛ اینگونه است که رهبر خبیر انقلاب، پژوهش را منبع تغذیه آموزش بر می‌شمرند و ضمن اشاره دادن به اهمیت آن، اذعان می فرمایند که پژوهش در کنار آموزش، کار و سایر فعالیت‌ها به هیچ وجه نباید فراموش شود.
اکنون و با عنایت به این بحث ریشه ای و اساسی، تلاش می‌کنیم تا مهم ترین سرفصل‌های مورد اشاره معظم له را در سال های اخیر و در موضوع کلیدی پژوهش مورد دقت و بازنگری قرار دهیم:
یک. پر کردن خلاء های فرهنگی و مدیریتی با پژوهش‌های کاربردی
رهبر مدبر انقلاب ضمن اشاره به ضرورت پر کردن همه خلاءهای جامعه در زمینه های مختلف از جمله خلاءهای فرهنگی، مدیریتی، اقتصادی، سیاسی و... با پژوهش های کاربردی، بر نیازسنجی در زمینه پژوهش های علمی تاکید می فرمایند و با این بیان، اهمیت انجام پژوهش های مساله محور برای حل مشکلات خرد و کلان جامعه در همه زمینه‌ها را یادآور می‌شوند.
بدیهی است با توجه به اهمیت فراتصور و نقش پر رنگ فرهنگ عمومی هر جامعه در توسعه و پیشرفت آن، توجه به پژوهش های علمی و کاربردی در این حوزه، بسیار مهم تر و برجسته‌تر است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که طبق نظر معظم له، پژوهشی مطلوب و البته حیاتی است که نیازی از نیازهای کشور را پاسخگو باشد و باری از دوش مشکلات و مسائل جامعه بردارد و یا حداقل، آن بار را بکاهد.
دو. اهمیت سهم بودجه پژوهش
رهبر انقلاب با اشاره به سهم چهار درصدی پژوهش از بودجه عمومی در سند چشم انداز کشور، آن را یک آرمان بر می‌شمرند و از مسئولان و مدیران می‌خواهند تا حداقل سهم دو درصدی پژوهش از بودجه عمومی را محقق کند. ایشان می‌فرمایند: «سهم پژوهش از بودجه عمومی کشور تا دو درصد ممکن است و باید بشود، ولی متاسفانه تحقق امروزی این مساله و آنچه در گزارش‌ها دیده می‌شود، بحث چند صدم درصد است.»
ایشان ضمن اشاره به این بحث،بر ضرورت صرف درست و برنامه ریزی شده منابع مالی پژوهشی هم تاکید دارند، چراکه همین بودجه اندک هم اگر در جای درست خود هزینه نشود، دیگر نمی توان امیدی به حل مسائل کشور از منظر پژوهش و پژوهشگران علاقه مند به نظام و انقلاب داشت.
سه. ضرورت پژوهش محور شدن دانشگاه‌ها
باید اذعان کرد که امروزه، دانشگاه بیش از آنکه به پژوهش‌های کاربردی و مساله محور بیندیشد، در چم و خم کلاس‌های روزمره، نمره و آموزش‌های اولیه گرفتار آمده است؛ به همین دلیل است که رهبر انقلاب، دانشگاه و دانشجو را به پژوهش محوری تشویق می‌فرمایند و در عین حال از مدیران و مسئولان می‌خواهند که تحقیقات دانشگاهی را با صنعت و تجارت، گره و پیوند زنند تا از رهگذر پل «دانشگاه – تجارت، صنعت»، حرکت برای توسعه همه جانبه و از جمله توسعه فرهنگی کشور و دانشگاه، بیش از پیش روان شود.
چهار. نقش مهم شورای عالی انقلاب فرهنگی در ساماندهی حوزه پژوهش
در این باره، معظم له بر ضرورت ارتباطات علمی بین پژوهشگاه ها و پژوهشکده ها با سایر بخش‌ها تاکید می‌کنند.
همچنین باید گفت بدیهی است که علاوه بر ضرورت این ارتباط، ارتباط دورن گروهی بین خود پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها برای هم افزایی و عدم موازی کاری، هم بسیار مهم است که در این راستا، نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهادی که بر اساس نظر حکیمانه رهبری معظم، مسائل آموزش و پژوهش باید در آنجا سیاستگذاری و سامان یابد، بسیار جدی است.
پنج. توجه به نقش برجسته نخبگان در گسترش پژوهش های کاربردی
باید دانست که در اندیشه مقام معظم رهبری، نقش نخبگان حوزوی و دانشگاهی در گسترش پژوهش‌های کاربردی، بسیار اساسی و برجسته است؛ ایشان اخیرا و در حکم انتصاب هیات امنای جامعه الصادق علیه‌السلام، به نقش موثر و شایسته مرحوم حضرت آیت الله مهدوی کنی (رحمه الله علیه) در گسترش پژوهش‌های کاربردی اسلامی اشاره می‌فرمایند که این خود نشانگر آن است که معظم له، مرتبا فعالیت نخبگان و بزرگان را در امر پژوهش‌های کاربردی رصد می‌کنند و بر گسترش نقش آنان در تحقق پژوهش‌های مساله محور جهت حل نیازهای جامعه و کشور تاکید دارند؛ به تعبیر دیگر پژوهش با پژوهشگر است که معنادار می‌شود، البته پژوهشگری که دغدغه جدی اش، حل مشکلات و مسائل جامعه و کمک به رشد و پیشرفت همه جانبه کشور و در راس آن، ارتقای فرهنگی کشور باشد.
اکنون باید گفت روز پژوهش و هفته پژوهش و فناوری، فرصت مناسبی است تا هم پژوهشگران کشور، نگاهی به عملکرد یکساله خود داشته باشند و ببینند چند درصد از زحمات آنان توانسته است به معنای واقعی کلمه، کاربردی و مساله محور باشد و هم مدیران و مسئولان کشور، ضمن اتخاذ رویکرد جامع برای بازگرداندن پژوهش به جایگاه حقیقی خود، نیم نگاهی هم به رفع مشکلات و دغدغه های پژوهشگران داشته باشند تا آنان بتوانند فارغ از هر دغدغه معیشتی، ذهن و فکر خود را بر انجام گسترده و همه جانبه پژوهش هایی متمرکز کنند که ضمن تعالی فرهنگ عمومی کشور و انبساط آراء و تحلیل های مردم، باری از دوش جامعه بردارد و کشور را در مسیر تعالی و پیشرفت حفظ کند.
حسن شیخ حائری/ کارشناس ارشد فرهنگ و رسانه
نظر شما