خبرگزاری مهر– گروه استانها: طبق قانون وزارت نیرو انتقال آب از حوضه‌ای که خود تنش آبی شدید دارد به حوضه دیگر ممنوع است. اما بر اساس مصوبه‌ای که بیش از یک دهه از آن می‌گذرد آب سرچشمه‌های حوزه گلستان در حال انتقال به استان سمنان و شهرستان شاهرود است.
از سال گذشته این انتقال آغازشده است و اکنون باید در کوتاه‌مدت و درازمدت شاهد تبعات ناشی از این انتقال در بخش‌های مختلف به‌ویژه در حوزه کشاورزی شهرستان باشیم که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها کاهش آب رودخانه‌ها و درنتیجه کاهش کشاورزی و خشک شدن اراضی است.
منابع آبی یک منطقه جزء حیاتی‌ترین عناصر طبیعی و اجزای اصلی آن منطقه به شمار می‌رود، استخراج و انتقال آن به استانی دیگر آن‌هم به‌رایگان می‌تواند اثرات و تخریب‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت گوناگونی را در پی داشته باشد و منابع آبی منطقه را به‌ویژه در کوتاه‌مدت با تهدید جدی مواجه کند. هرچند طبق قوانین یونسکو و قوانین ملی و قوانین خود وزارت نیرو انتقال آب از حوضه‌ای که خودش دچار تنش شدید آبی است به منطقه‌ای دیگر غیرقانونی است.
رودخانه زرین گل یکی از رودخانه‌های دائمی حوضه آبریز دریای خزر است که از طبیعت منحصربه‌فرد جنگل ابر در حوضه جنوب شرقی علی‌آباد کتول سرچشمه می‌گیرد و وظیفه تأمین سیراب کردن حیات زیستی و جانوری را بر عهده دارد.
این رودخانه علاوه بر تأمین حقابه‌های حاشیه رودخانه، تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی را بر عهده دارد. مصارف رودخانه زرین گل در بخش شرب، کشاورزی، زیست‌محیطی، صنعت و دام‌پروری قرار دارد.
دبیر ستاد مردمی بازگشت چشمه‌های زرین گل به خبرنگار مهر می‌گوید: در بخش کشاورزی اراضی تحت کشت شهرستان علی‌آباد کتول ۴۱.۵ هزار هکتار است که حدود چهار هزار و ۲۰۰ هکتار از آن مستقیماً از رودخانه زرین گل به‌صورت نسقی تأمین شرب می‌شود. در بخش فندرسک نیز هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی از آب رودخانه زرین گل تأمین می‌شود. با وضعیت خشک‌سالی اراضی زیر کشت شالی از هشت هزار هکتار به ۳ هزار و ۷۰۰ هکتار کاهش پیداکرده و وضعیت معیشتی مردم منطقه را با مشکل جدی مواجه کرده است.
کاهش ۸۰ درصدی کشت شالی در اراضی نسق زرین گل
عیسی اسفندیاری می‌افزاید: متأسفانه هم‌اکنون میزان سطح زیر کشت شالی نسبت به قبل به‌صورت نسقی ۸۰ درصد کاهش پیداکرده است، چراکه در سال ۷۸ یعنی زمان تخصیص پنج میلیون مترمکعب توسط مصوبه وزارت نیرو، آورد سالیانه آب رودخانه زرین گل ۷۹ میلیون مترمکعب بوده ولی اکنون این آورد به کمتر از ۳۰ میلیون رسیده است و دیگر نه‌تنها حقابه‌های شرب دام صنعت و محیط‌زیست را تأمین نمی‌کند، بلکه جوابگوی سطح زیر کشت هم نیست.
وی ادامه داد: به‌عنوان‌مثال امسال ۴۰ هکتار از اراضی زیر کشت شالی روستای زرین گل به علت نبود آب خشک شد که حدود ۵۰۰ میلیون تومان خسارت وارد شد.
با تمام این تفاسیر سال گذشته پروژه انتقال آب به بهره‌برداری رسید و هم‌اکنون چند لیتر بر ثانیه در لوله‌ها به سمت شاهرود در جریان است. بهره‌برداری نهایی از سرشاخه‌های زرین گل و انتقال آب به شاهرود، باعث کاهش جریان آب و در مناطقی حذف کامل جریان آب خواهد شد. این عامل توأم با اثرات منفی بر تأمین آب شرب احشام و همچنین تأثیر منفی بر کشاورزی خواهد بود.
مطالعات یک شرکت وابسته به آب منطقه‌ای استان نشان می‌دهد با توجه به وضعیت خشک‌سالی چند سال گذشته و وضعیت کنونی و کاهش شدید دبی آب چشمه‌ها به یک‌سوم در صورت انتقال نهایی آب چشمه‌ها موجب کاهش جریان تا ۸۰ درصد وضعیت کنونی خواهد شد و رودخانه زرین گل را از حالت دائمی به یک رودخانه فصلی تبدیل خواهد کرد که زنگ خطر بزرگی برای ادامه حیات آن است.
برداشت و انتقال چشمه‌های شیرین علاوه بر خطر نابودی ذخیره‌گاه سرخداری باعث شوری چند برابری در آب رودخانه، می‌شود، زیرا کیفیت آب ازنظر EC (شوری) فراتر از حد مقادیر توصیه‌شده برای مصارف گونه‌های جانوری منطقه شده و حیات آن را به مخاطره انداخته است
اسفندیاری بابیان اینکه برداشت و انتقال چشمه‌های شیرین علاوه بر خطر نابودی ذخیره‌گاه سرخداری باعث شوری چند برابری در آب رودخانه، می‌شود، می‌گوید: کیفیت آب ازنظر EC (شوری) فراتر از حد مقادیر توصیه‌شده برای مصارف گونه‌های جانوری منطقه شده و حیات آن را به مخاطره انداخته است.
دبیر ستاد مردمی بازگشت چشمه‌های آب زرین گل در ادامه می‌گوید: بررسی کیفی منابع آب در سطح محدوده موردمطالعه نشان می‌دهد که در حالت طبیعی با توجه به داده‌های کیفی موجود، کیفیت رودخانه زرین گل ازنظر شوری مناسب بوده و هیچ‌گونه محدودیتی برای هیچ‌یک از مصارف شرب، کشاورزی، آبزی‌پروری، صنعت و محیط‌زیست ندارد.
وی بیان می‌کند: اگر پنج میلیون مترمکعب را در بخش کشاورزی مانند سال‌های گذشته به‌صورت کشت شالی استفاده شود با توجه به اینکه در هر هکتار حدود ۱۲ هزار مترمکعب آب استفاده می‌شود بهره‌وری اقتصادی آن بالغ‌بر پنج میلیارد تومان در سال خواهد بود و با توجه به کیفیت آب رودخانه زرین گل قبل از انتقال اگر این میزان را به آب‌معدنی تبدیل کنیم ارزش اقتصادی آن برای منطقه حدود پنج هزار میلیارد تومان خواهد بود که می‌تواند اقتصاد منطقه را متحول کند.
با این تفاسیر لازم به ذکر است که در مهندسی سنجش به علت صدمات جبران‌ناپذیر این طرح انتقال، آسیب‌ها غیرقابل ارزش‌گذاری است.
انتقال آب چشمه‌های زرین گل به شاهرود کشاورزی منطقه را تهدید می‌کند
رییس جهاد کشاورزی شهرستان علی‌آباد هم در گفتگو با مهر می‌گوید: پروژه انتقال آب چشمه‌های زرین گل به شاهرود در حالی بخشی از آن اجرایی شده است که بخش اعظم این انتقال از حوزه آبریز و چشمه‌های علی‌آباد است.
حسین عابدی می‌افزاید: این انتقال در بخش‌های مختلف شرب، دام‌پروری، محیط‌زیست و به‌ویژه کشاورزی منطقه تبعات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت زیادی دارد که ازجمله تبعات کوتاه‌مدت آن می‌توان به کاهش دبی آب رودخانه، دسترسی ناکافی آب برای وحوش و پرندگان، تنش آبی گیاهان در مسیر چشمه‌ها و رودخانه‌ها و جویبارها و درختانی که از این آب تغذیه می‌شوند، خسارت به کشاورزان به‌ویژه در محصولاتی مانند شالی، گندم، جو و گلزا اشاره کرد. همچنین اثرات میان‌مدتی چون کاهش بیشتر ذخیره آب‌های زیرزمینی، برداشت آب اضافه کشاورزان از ذخایر زیرزمینی و افت بیشتر آب‌های زیرزمینی و شور شدن آب سفره‌های زیرزمینی از دیگر تبعات این انتقال است.
عابدی می‌گوید: همه این تبعات درنهایت به استفاده بیشتر مردم از آب چاه‌ها در اراضی دشت منجر می‌شود که شوری و خشک شدن سفره‌های زیرزمینی را به دنبال دارد و درنهایت باعث کاهش تولید و از بین رفتن اقتصاد کشاورزی منطقه و معیشت کشاورز می‌شود که هزینه‌های زیادی را برای دولت به همراه دارد. ضمن اینکه از تبعات اجتماعی و برخوردهایی که درنتیجه انتقال آب این چشمه‌ها ممکن است حادث شود نباید غافل بود.
وی از ارائه نامه‌ای به دادستانی شهرستان برای پیگیری این موضوع خبر داد و تصریح کرد: وضعیت موجود و تبعات این انتقال آب این چشمه‌ها برای دادستانی شرح داده‌شده است که در جریان کامل موضوع باشند و بتوانند پیش از رخ دادن حادثه‌ای ناگوار جلوی آن را بگیرند.
در خصوص آخرین اقدامات و برنامه‌های استان در رابطه با انتقال آب چشمه‌های زرین گل و نحوه آن و یا توقف این اقدام با آب منطقه‌ای استان و شهرستان علی‌آباد نیز تماس گرفتیم که آب منطقه‌ای استان پاسخ داد «با خبرگزاری مهر مصاحبه نمی‌کنم» و آب منطقه‌ای شهرستان نیز مصاحبه را به حضور خبرنگار در شهرستان منوط کرد. خبرنگار مهر هم برای پاسخ راهی این دستگاه شد ولی مسئول مربوطه اعلام کرد که بنده فقط قصد دارم شما را توجیه کنم و نمی‌خواهم مطلبی در خبرگزاری منتشر شود.
با همه مشکلاتی چون خشک‌سالی، شور شدن آب، کاهش آب‌های زیرزمینی، خسارت به کشاورزی و درنهایت تهدید حیات ساکنان منطقه، این سؤال مهم بی‌پاسخ می‌ماند که چرا آب منطقه‌ای گلستان که مدیر آن به‌تازگی تغییر کرده است نه تصمیمی برای مصاحبه با خبرگزاری مهر دارد و نه اقدامی برای جلوگیری از این طرح می‌کند.
در شرایطی که طبق گزارش فروردین‌ماه وزارت نیرو استان گلستان چهارمین استان مرده کشور به لحاظ تنش منابع آبی است و استان سمنان در بهترین شرایط کنونی کشور قرار دارد، سکوت برخی مسئولان استان در رابطه با انتقال این چشمه‌ها و تخریب‌ها و تبعاتی که پس‌ازاین انتقال رخ می‌دهد موضوعی است که بسیار قابل‌تأمل است!
گفتنی است خبرگزاری مهر تاکنون دو گزارش در این رابطه منتشر کرده است و علی نظری، مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان در تمام گزارش‌ها به خبرگزاری مهر اعلام کرده است در رابطه این گزارش پاسخ نمی‌دهد.
خبرنگار: زهرا خورشیدکلایی
نظر شما