آمیختگی نسل­ها، اقوام و اندیشه ­ها در گستره ورزش

به گزارش خبرگزاری مهر، متن پیش رو یادداشتی از کاوه خسروی زاد، مدرس دانشگاه و کارشناس تربیت بدنی درباره بازخوانی تئوری امتزاج است.

مقدمه:

ورزش در دانشگاه­ها می تواند حداقل دو دسته کارکرد داشته باشد. یکی ورزش به عنوان عامل و زمینه ساز شادابی و نشاط و سلامت دانشجویان و دیگری ورزش به عنوان زمینه ساز تعامل اجتماعی سالم و سازنده آنها. همگام با تحولات اجتماعی دانشگاه­ها هم دچار تحول شده ­اند و چه بسا در اثر تولیدات نظری و فن­آورانه دانشگاه­ها - سخت­ افزاری و نرم ­افزاری -  جامعه نیز متحول شده است. در هر دو صورت کارکرد ورزش در گستره اجتماع و به ویژه دانشگاه نیز دگرگون شده است.

از جمله این دگر­دیسی­ها می­ توان به ایجاد دانشگاه­هایی با اهداف خاص اشاره کرد. دانشگاه­هایی که با هدف تولید نیروی انسانی و یا فناوری برای مخاطب یا هدف خاص کار می­ کنند. که این جهت­گیری ویژه به از راه­های گوناگون قابل پیگیری است. این بدان معنی است که کارکرد سومی به عنوان نقش راهبردی ورزش در تحقق اهداف دانشگاه­ها ایجاد شده است.

دانشگاه مذاهب اسلامی به عنوان یک نمونه از دانشگاه­های خاص که بخش عمده­ایی از اهدافش متوجه کیفیت زندگی اجتماعی و نوع و نتیجه تعاملات انسانی است، مشغول تولید و بکارگیری فن­آوری­های اجتماعی برای انتقال و تزریق مفاهیم خاص در حوزه همزیستی مسالمت­ آمیز به جامعه است.

دکتر احمد مبلغی به عنوان یک نظریه­ پرداز در این حوزه که ریاست این دانشگاه رانیز به عهده دارد برای نخستین بار در مراسم اختتامیه اولین دوره بازی های سراسری دانشجویان این دانشگاه بر اساس مفاهیم قرآنی تئوری آمیختگی را به شکلی موجز تبیین نمودند.

این نظریه با توجه به استفاده راهبردی دانشگاه از یک رویداد ورزشی تبیین شده است و به منظور بهره ­برداری عملی از این نظریه، برای شروع در حیطه اندیشه به وسیله تعمیم آن به مفهوم چند بعدی و گسترده ورزش، دست به بازخوانی این نظریه، زده­ایم.

مروری بر تئوری آمیختگی :

آرمان یک دانشگاه اسلامی دین­مدارانه زیستن افراد و کلیتِ جامعه است و هر رفتاری که به دوری و عدم تناسب حیات اجتماعی انسان و آموزه­ های دین بیانجامد رفتاری نادرست خواهد بود. نادیده گرفتن نیازهای جدید بشر که در اثر رویارویی ابعاد تازه بروز یافته انسان ایجاد می شود از جمله این رفتارهای نادرست می باشد.

ورزش در دیده و پرداخته شدن این نیازها نقش دارد. اما با وجود اهمیت امروزین ورزش تنها این ساحت نو­ ظهور نیست که در صورت توجه به پیچیدگی انسان امروز متحول می­شود بلکه نگاه­ها و سیاست گذاری­ها هم تغییر خواهد کرد.

سرانجام و برآیند حیات فردی و اجتماعی انسان چه پاکی و سعادت باشد و چه ناپاکی و شقاوت متاثر از نوع خلقت اوست که دارای حق انتخاب و ملهَم از فجور و تقوا خلق شده­است. این نوع خلقت انسانی او را موجودی دارنده استعدادها و نیازها و خواسته­های متعدد و متنوع شکل داده است.

توجه کاربردی به اینکه انسان می­تواند متقی یا فاجر باشد به شرط فعال شدن ابعاد و نیازهای متعدد انسان امکان پذیر است. به بیان دیگر تقوای منفعل و عزلت­گرا تقوایی نیست که انسان را در همه ابعاد او شناخته باشد و به آنها پرداخته باشد.

تاثیر و تاثر ابعاد مختلف انسانی که به شکل تساعدی به تولید نیازهای جدید می ­انجامد گاهی قابل مشاهده و اثبات و گاه نهفته است. این ادعا با نگاهی به مفاهیم کلی­ای مانند؛ اقتصاد، هنر، سیاست، فرهنگ، ورزش و... و تاثیر و تاثر آنها بر یکدیگر و موضوعات جدیدی که در اثر این تعاملات بوجود می آید قابل اثبات است. ورزش در میان مفاهیم کلی زندگی بشر امروزی منشاء اثر بر احساسات فردی و جمعی، ظهور و رشد اقتصادهای خرد و کلان، بیان و پیگیری سیاست­ منطقه­ایی و جهانی و حتی جریان سازی­های فرهنگی است.

طلایه داران اندیشه چگونه زیستن در دانشگاه­های دینی با توجه به اینکه انسان امروز بیش از هر زمانی گرایش­ها و توانایی­های­ نهفته­ اش بروز یافته باید دست به ارائه تعریف جامع و مانعی که مبین انسان امروز باشد بزنند. این یعنی تعریف درستی از موضوعِ مسئلۀ چگونه زیستن - انسان - و در نتیجه تضمین نسبی ارائه راه  درست زیستن از منبع آموزه های دینی.

مقدمه این تعریف درست در نظر داشتن این اصل می باشد که انسان موجودی است دارای ابعاد مادی و معنوی – راه آخرت از دنیا می گذرد- که هیچ یک بدون دیگری کامل و قابل دسترسی نیست. مسیر رابط بین نظریه پردازان جامعه اسلامی و جامعه مخاطب دو طرفه است. با در دست داشتن نقشه درستی از ساختار خلقت انسان هم می ­توان فهم درستی از اسلام داشت و هم می ­توان خوراک بهتری از منبع آموزه­ های اسلامی به جامعه رساند.

شناخت انسان و ارائه دستورالعمل­های درست برای دنیا و آخرت او در گرو شناخت و مطالعه نمونه ­های انسانی در حین حیات فعال و حضور همه جانبه او در گستره­ های نو­ظهور است. انسان محروم نمونه روایی برای شناخت حقیقت انسانی نیست. انسان عصر حاضر انسانی است که هر لحظه در حال تحول است و نیازمند محصولات دینی که تضمین کننده سلامت تحول و روزآمدی او باشد.

انسان امروز خدا را می ­شناسد اما راه حضور و تجلی خدا در زندگیش را نمی­ داند. زندگی­ای که سریع و تحولگرا به پیش می­ رود. اهل علوم دینی باید در پی راهکاری برای ورود و بقاء معنویت در زندگی انسانی باشند در این روزگار می ­زید و در تمام گستره ­های نوظهور امروزین حضور دارد. مسیر سازگاریِ نوعِ بیان آموزه­های دینی برای انسان امروز قبل از ارائه به جامعه قیود بازدارندۀ خاصی می­ خورد که شرط رسیدن به هدفی است که ما آن را زندگی معناگرا و زیبا می نامیم.

تولید کنندگان فرهنگی جامعه ناگزیر از فراتر رفتن از خوبی ها و رسیدن به بهتر ها هستند. سادگی و بی زرق و برق بودن خوب است اما آراستگی و زیباییِ پاک بهتر است. حنیف و با حیا بودن خوب است ولی پویایی خلاق برای تجلی اجتماعی عفت بهتر است.

چیستی ورزش گونه­ ای حس، و معنایی از سلامت است. بی ­شک انسان سالم باید همزمان جسم و روحی سالم داشته­ باشد. حس رقابت با حس نوع دوستی و تکریم هم نوع در ورزش آمیختگی یافته است. یعنی ورزشکار مورد تایید اسلام از شکست دادن حریفی که سلامت جسمی و روحی ندارد شعف و طربی نمی­ یابد. چه رسد که در حریفش چنین حالات بدی را ایجاد کرده و این را مقدمه پیروزی بر او قرار دهد. در میدان ورزش مفهوم گروه با مفاهیمی چون تشابه قومی تقویت می­شود و در عین حال ارزش­هایی چون جوانمردی، عبور کردن از قومیت­گرایی را اجتناب ناپذیر می­ کند و ادب و اخلاق پسندیده قومی در گستره ورزش باز تولید می شود. اینها نمونه هایی از بروز یک استعداد و نیاز جدید در حیات انسان امروز است نیاز و استعدادی به نام ورزش.

پرداختن به ورزش در چنین فضا و با چنین نگاهی به مثابه پرداختن به تعلیم و تربیت و حافظ سلامتیِ مناسبات درون و برون دانشگاهی خواهد بود. دانشگاه با داشتن دانشجویان شاداب و با طراوت موفق خواهد بود و این شادابی و طراوت با ورزش ماندگارتر خواهد شد.

خلاصه ایی از مفاهیم قابل طرح در این زمینه:

الف- فرآیند انسجام آفرینی ورزش

ب- ویژگیهای رویدادهای ورزشی وحدت آفرین

فرآیند انسجام آفرینی ورزش(برگرفته از مقاله: نقش راهبردی ورزش در وحدت جهان اسلام) :

ورزش در بستر لایه های رقابتی و تعاملی خود بر رفتار فردی و اجتماعی انسان اثر گذار است. انسجام به عنوان انعکاسی از رفتار اجتماعی انسان می ­تواند محصول ورزش و رویدادهای ورزشی باشد. انسجام ناشی از ورزش حاصل تجلی پیوندجویی و همنوایی است. این دو مفهوم خود محصول فرآیندهای درونی ورزش هستند.

ورزش با کاستن از برتری جویی­های خصمانه و تشکیل خانواده ورزش بجای گروه­های متفرق ورزشی بستر همه گیر شدن رفتارهای شایسته یا همان همنوایی مثبت را فراهم می­ آورد. در این بعد نیاز به ارائه الگوی عملی از رفتارهای فردی و جمعی که وحدت آفرین باشند وجود دارد.

اصل همجواری و حضور و ملاقات­های پی ­درپی افراد بین آنها یک نزدیکی و جاذبه دو طرفه ایجاد می­ کند. در دوران برگزاری رویدادهای ورزشی عواطف ورزشکاران مسلمان تحت تاثیر یک عامل مشترک یعنی ورزش در یک بستر تعاملی به نام رقابت ورزشی به سوی یکدیگر متمرکز می شود که باعث ایجاد محبت و دوستی در آنها خواهد شد.

بازیهای ورزشی – رویدادهای متمرکز رقابتی ورزشی- بر انگیزش و نگرش جوانان مسلمان نسبت به وحدت اسلامی اثر مثبت دارد. این رویداد­های ورزشی در صورت تامین شاخص­های کیفیت فنی و میزبانی و نیز اعتقاد و پایبندی برگزارکنندگان آنها به مبانی وحدت و استفاده از فرصت­های بالقوه بازی­ها نظیر بعد رسانه­ایی، فرهنگی و تبلیغی و تشکیل سازمانهای مردم نهاد می­ تواند به وحدت جهان اسلام کمک کند.

یک نمونه:

 برگزاری رویداد­های ورزشی در میان اقشار مسلمانان نمایشی از بازتولید موفق فرهنگ اسلامی در گستره ای روزآمد است. موفق به این دلیل که احساس رضایت و پیشرفت را در افرادی به وجود می ­آورد که حفظ ارزش­ها و پرهیزگاری برایشان اولویت و حضور در گستره ­های اجتماعی برایشان یکی از مسیر تکامل است.

رویدادهای متمرکز ورزشی از جمله گستره ­هایی است که انسان مسلمان را در فضای مناسبات امت اسلامی قرار می­ دهد. گستره ه­ایی که رقابت را چیزی غیر از تقابل معنا می ­کند. رقابت ورزشی به این معنی چنان ارزشمند است که ارزش گسترش در سطح کشور و حتی در جهان اسلام را دارد. مقدمه این حضور فزاینده تقویت زیر بنای ورزش در داخل دانشگاه­های اسلامی و حضور مداوم و رو به رشد در میادین رقابت ورزشی دانشگاهی در سطح کشور است. گام­های اولیه در بعد اندیشه و عمل ارزشمند هستند اما در صورت سیاست­گزاری درست و نگاه جامع و راهبردی حفظ شده و تداوم خواهد یافت و به هدف نهایی که همان وحدت اسلامی است منجر خواهد شد.