ارائه نظریه بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی

به گزارش خبرگزاری مهر، جلسه شورای علمی کارگروه هنر کرسی هنر و معماری و شهرسازی هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره با حضور از اعضای آن و با ارائه طرحنامه «قدر؛ نظریه بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی» در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

صاحب این طرحنامه در شرحی مختصر از طرح خود آورده است: «در این نظریه پیشنهادی با بررسی قرآن به عنوان اصلی‌ترین منبع نظریه‌های اسلامی و نیز سنت معصومین(ع) همراه با آراء حکما، متفکران و اندیشمندان مسلمان، در کنار بررسی خصوصیات متمایز هنر و معماری اسلامی نظریه قدر ارائه شده است».

وی همچنین با بیان این مطلب که اکثر محققان و متفکران هنر، هنر و زیبایی در تمدن اسلامی را فاقد نظریه می‌دانند، ادامه داده است : درباره ماهیت هنر و معماری اسلامی (و نیز نظریه زیبایی اسلام) تردیدهای جدی اظهار شده، و حتی در مورد آن این جمله مشهور بیان شده که «در هنر اسلامی هیچ چیز اسلامی وجود ندارد».

وی از آراء سنت‌گرایان به عنوان جدی‌ترین نظرات مطرح شده درباره هنر و معماری اسلامی یاد کرده اما افزوده است که «فقدان یک سیستم پژوهشی معین و بعضاً استناد به مفاهیمی که اثبات آنها در تاریخ صعب است، در کنار برخی آراء ذوقی آنان نظرات آنان را مورد تشکیک و تردید قرار داده است».

صاحب طرحنامه «قدر؛ نظریه بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی» با بیان این مطلب که هنر و معماری اسلامی گرچه متأثر از برخی عناصر تمدن‌های دیگر بوده اما برای خود واجد اصول و مبانی خاصی است، می‌گوید: مبانی نظری هنر، زیبایی و معماری اسلامی از منابع اصلی دین اسلام تغذیه کرده و هندسه به عنوان بنیان اصلی هنر و معماری و زیبایی در تمدن اسلامی بازتاب مفهوم قدر در قرآن است.

وی در اثبات نظریه خود از آثار هنری و معماری اسلامی به عنوان شواهد این نظریه و از آیات قرآن روایات معصومین(ع) و آراء حکما و متفکران مسلمان به عنوان ادله آن نام می‌برد.

به گفته وی نظریه «قدر» کوشیده با کند و کاو در خصوصیات و ویژگی‌های متمایز هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی وجود این هنر، معماری و زیبایی را با مختصات اسلامی تبیین کند و سپس با رجوع به برخی منابع حکمی، فلسفی، معماری و علمی (همچون المناظر ابن هیثم) و نیز فتوت‌نامه‌ها، مفاهیمی در نسبت میان بنیان‌های نظری و هنر و معماری اسلامی بیابد.

وی در توضیح کارکرد نظریه خود چنین آورده است «چناچه این نظریه اثبات شود جزو اولین گام‌ها در ساحت نظریه‌پردازی هنر، زیبایی و معماری در تمدن اسلامی است و بسیاری از ابهامات درباره هنر و زیبایی در تمدن اسلامی با این نظریه که البته صرفاً یک آغاز است، تبیین و تنویر می‌شود».

صاحب طرحنامه «قدر؛ نظریه بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی» کارکرد مهمتر نظریه خود را اثبات اسلامیت هنر و معماری اسلامی می‌داند که به گفته وی امروزه از سوی برخی متفکران و بلکه اغلب آنان نفی می‌شود.

وی معتقد است بحث اصلی سعی در اثبات مرجعیت قرآن و روایات در شکل بخشیدن به هویت نظری و عملی تمدن اسلامی (و در این تحقیق هنر، زیبایی و معماری) و تلاش در جهت کشف مبانی این هویت در هنر و معماری است.

وی نوآوری اصلی این نظریه را کشف و تلفیق مفهوم قرآنی «قدر» و تعبیر روایی آن (که به گفته او «هندسه» است) و هندسه به عنوان بنیان مشترک هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی توصیف کرده است.

اعضای شورای علمی کارگروه هنر کرسی هنر و معماری و شهرسازی با برگزاری اجلاسیه نهایی این نظریه که پیش از این نیز در پیش‌اجلاسیه‌هایی مورد نقد و بررسی قرار گرفته بود، موافقت کرده و ناقدان و داوران این اجلاسیه را تعیین کردند.