جايگاه طبيعت در الگوسازي ساختار جوامع بشري ؛ نقد مهر از هسته هاي دگرديسي نظامهاي اجتماعي

به گزارش خبرگزاري "مهر" هر مرحله يا دوران از زندگي بشري تحت تأثير هسته هاي دگرگون ساز ، ساختار يك وجهي يا چند وجهي به خود مي گيرند . از زمان پيدايش زندگي مبتني بر توليد كه از حدود 8 تا يازده هزار سال قبل از ميلاد  رخ داد تا اواخر قرن پانزدهم، تاريخ بشري شاهد شكل گيري ساختار نظام اقتصادي بوده است كه در آن نقش هسته طبيعت بيش از ساير هسته ها نمايان است.

نكته اي كه در اينجا قابل تأمل است اين است كه كاركردهاي اقتصادي انسان در مراحل مختلف زندگي بشري به دليل اينكه همانند ارگانيسم داراي يك چرخه زندگي شامل تولد ، رشد ، بلوغ ، كهولت و مرگ هستند به مثابه يك سيستم زنده تلقي مي گردند . از آنجا كه سيستم داراي نوعي چينش و كاركرد عناصري است لذا از بطن اين كاركرد نوع ساختار اجتماعي آن سيستم مشخص مي شود. هر چقدر ساختارها از تنوع برخوردار گردد نشان دهنده فعاليت هسته هاي متعدد در آن جامعه است . 

در صورتي فعاليت هسته ها زياد و تنوع ساختاري برقرار گردد اين امر نشاندهنده آن است كه آن مرحله اقتصادي از يك سيستم باز برخوردار است در غير اين صورت شاهد سيستمي بسته در زندگي اجتماعي انسانها خواهيم بود .

آنچه كه مسلم است اين است كه كليه مراحل اقتصادي بر اساس دو خصيصه مبسوط و محبوس بودن سيستم اقتصادي حاكم مشخص مي‌شوند بدين معني كه هر مرحله يا در زمره سيستمهاي باز هستند و يا در زمره سيستمهاي بسته ، اما هيچكدام از اينها مطلق نيستند يعني ما مرحله تاريخي اقتصادي نداريم كه سيستم بسته مطلق باشد چرا كه با شروع نخستين مرحله اقتصادي سيستم از مطلق بودن خود خارج مي‌شود و در عين حال سيستم اقتصادي را بر اساس داده‌هاي تاريخي و يا بر اساس داده‌هاي عيني شاهد نبوديم كه سيستم باز مطلق باشد . بلكه چرخه عملكردي مراحل ، به ميزان مشخصي از گرايش به سمت يكي از اين دو قطب چرخش پيدا مي‌كند .

به تحليل "مهر"، مرحله اول تحولات اقتصادي از نظر ساختاري و ماهيت عملكردي به يك سيستم بسته معطوف بوده است و ميزان تعاملي كه با محيط خود داشته است محدود بوده و از حساسيت زياد برخوردار نبوده است . چرا كه بر اساس نقش هژموني طبيعت در بين زندگي جوامع بشري الگوي ساختار كشاورزي با ابزار دستي ابتدايي و بر اساس توليد ، توزيع و مصرف فئودالي گام بر داشته و بر اساس بازتاب همين الگوي ساختاري ، سطح تمدنها و پيشرفت جوامع در يك حالت سكون و همنواخت از پيشرفت قرار مي‌گيرند . به نظر علما از دوران اوليه زندگي مبتني بر توليد تا شروع قرن شانزدهم ميلادي به رغم تفاوتهايي كه در اقتصاد جوامع مختلف وجود داشته است اما با وجود اين اختلاف چنداني از نظر سطح زندگي و تكنولوژي كه تمايزات ساختاري عميق را نمايان ‌سازد ، در سطح جوامع بشري ديده نمي شود.