دكتر "سيد جواد مولي" استاديار گروه ژنتيك دانشگاه تربيت مدرس در گفتگو با خبرنگار دانشگاهي مهر افزود: درست است كه سلول هاي بنيادي كاربرد كلينيكي وسيعي دارند اما تا زماني كه تحقيقات كاربردي نشود، نمي توان نتيجه آن را براحتي مشاهده كرد. زماني تحقيقات يك زمينه خاص در كشور در معرض خطر قرار مي گيرند كه بخواهيم خيلي سريع به نتيجه برسيم .
وي اظهار داشت: براي پيشرفت موثر در زمينه سلول هاي بنيادي بايد در بخش هايي از جمله جنين شناسي و بيولوژي مولكولي فعاليت هاي بيشتري انجام شود و سپس بر كاربردي كردن آن تأكيد كرد.
استاديار گروه ژنتيك دانشگاه تربيت مدرس افزود: بدن انسان در حدود 10 به توان 14 سلول دارد، اين سلول ها در بدن انسان به صورت اجتماع قرار گرفته اند و با استفاده از منابع مختلف رشد مي كنند. سلول ها توليد مي شوند و مي ميرند و اين روند طبيعي زندگي سلولي است. نكته مهم اين است كه همه اين مجموعه سلولي از سلول تخم اوليه بدست آمده است.
|
بدن انسان در حدود 10 به توان 14 سلول دارد، كه همه اين مجموعه سلولي از سلول تخم اوليه بدست آمده است |
"مولي" افزود: سلول هاي بنيادي بالغ مسئول جايگزيني سلول ها هستند و در همه اندام ها كار ترميم و جايگزيني را انجام مي دهند. در اين ميان سلول هاي ماهيچه قلب، سيستم عصبي مركزي مغز و نخاع از توانايي خود ترميمي كمتري برخوردارند و در نتيجه براي ترميم اين گونه ضايعات به پيوند احتياج داريم.
وي در خصوص نحوه پيوند براي ترميم سلول هايي كه قدرت خود ترميمي را از دست داده اند، گفت: براي انجام عمل پيوند به يك مخزن سلولي احتياج است تا كشت سلولي در محيط آزمايشگاهي انجام شود. از اين مخزن سلولي مي توان براي تمايز دهندگي به سلول هايي خاص، ترميم و تعويض بافت هايي كه يا قدرت ترميم ندارند و يا بر اثر نوعي ضايعه اين قدرت خود را از دست داده اند، استفاد كرد.
كاربرد سلول هاي بنيادي در ژن درماني
اين پژوهشگر سلول هاي بنيادي كاربرد ديگر سلول هاي بنيادي را در ژن درماني ذكر كرد و گفت: سلول بنيادي مي تواند در درمان ژن هاي ناقص بدن موثر واقع شود. به طور مثال؛ اگر ژني كه در توليد انسولين در بدن نقش دارد ناقص باشد فرد به بيماري ديابت مبتلا مي شود. در روش هاي رايج ژن درماني ژن سالم را وارد سلول مي كنند و پس از جواب دادن، آن سلول به بدن فرد پيوند زده مي شود تا ضمن تكثير سلولي، فرد درمان شود.
|
سلول هاي بنيادي جنيني ويژگي تمايز و تكثير دارند اما به دليل دريافت از فرد بيگانه با مشكل اخلاقي مواجه است، سلول هاي بنيادي بالغ قدرت ترميم و تمايز پائين تري نسبت به سلول هاي بنيادي جنيني دارد اما از خود فرد گرفته مي شود و مي توان به ميزان لازم آن را تكثير كرده و تمايز داد |
سهم ناچيز ايران در تحقيقات سلول هاي بنيادي
استاديار گروه ژنتيك دانشگاه تربيت مدرس در خصوص تحقيقات پايه در زمينه سلول هاي بنيادي گفت: كشورهايي كه بر روي سلول هاي بنيادي فعاليت مي كنند، در ابتدا سرمايه گذاري هاي گسترده اي انجام داده و تحقيقات را به صورت پايه اي دنبال كرده اند و پس از آن برنامه هاي آينده خود را بر روي كاربردهاي كلينيكي سلول هاي بنيادي استوار كردند.
10 سال از سير تحقيقاتي دنيا عقب تر هستيم
محقق سلول هاي بنيادي سهم ايران را در تحقيقات پايه بسيار ناچيز برشمرد و گفت: در مورد سلول هاي بنيادي هم مانند ديگر تحقيقات پايه اي كشور به دليل اينكه حدود 10 سال از سير تحقيقاتي دنيا عقب تر هستيم براي رسيدن به جايگاه مناسب بايد تلاش بيشتري به خرج دهيم. اگر مي خواهيم در زمينه سلول هاي بنيادي در دنيا حرفي براي گفتن داشته باشيم نبايد تصور كنيم با جدا كردن يك سلول مي توانيم جزء 10 كشور اول جهان باشيم بلكه بايد بستر سازي و سرمايه گذاري كرد.
"مولي" تحقيقات بيشتر و سرمايه گذاري بهتر در بخش هاي پايه اي سلول هاي بنيادي را نياز كشور خواند و گفت: يكي از راه هايي كه مي تواند در تحقيقات پايه اي سلول هاي بنيادي ما را ياري كند، همكاري هاي مشترك با ايرانيان خارج از كشور است كه تجربه بيشتري در اين زمينه دارند. اين همكاري ها موجب تسريع مسير تحقيقات مي شود.
وي تأكيد كرد: بايد موقعيت خود را در جهان در مورد سلول هاي بنيادي مشخص كنيم . در حال حاضر در بسياري از كشورهاي جهان موضوع سلول هاي بنيادي مورد توجه قرار دارد و مراكز متعدد تخصصي تحقيقات اين بخش را دنبال مي كنند. اگر ما هم مي خواهيم ايران در حد توليد علم هم سطح جهان باشد بايد نقش موثرتري در تحقيقات داشته باشيم.
|
همكاري هاي مشترك با ايرانيان خارج از كشور يكي از راه هايي است كه مي تواند در تحقيقات پايه اي سلول هاي بنيادي كشور را ياري دهد |
نتيجه فعاليت در بخش سلول هاي بنيادي مرز خاصي ندارد
"مولي" ياد آور شد: نتيجه فعاليت در بخش سلول هاي بنيادي مرز خاصي ندارد اما مسير آن به سوي درمان سوق مي يابد، اما در غرب هنوز در بخش سلول هاي بنيادي با احتياط به سوي درمان حركت مي كنند و بيشتر بر روي متدولوژي تكنيك ( روش هاي كاربردي ) تأكيد مي شود.
وي مهمترين مشكل كشور در بخش تحقيقات را بودجه ناكافي اين بخش دانست و افزود: با وجود اين كمبود بودجه، از محققان انتظارات بسياري وجود دارد. مسئولان انتظار دارند كه محيط هاي علمي كارهاي فوق العاده اي انجام دهند در حاليكه نمي خواهند هزينه آن را بپردازند.
ابراز تأسف از قرار گرفتن گرنت هاي تحقيقاتي در مسيرهاي خاص
"مولي" با ابراز تأسف از قرار گرفتن گرنت هاي تحقيقاتي در مسيرهاي خاص گفت: متاسفانه افراد تصميم گيرنده در برخي مواقع گرنت هاي تحقيقاتي را در مسيرهاي خاصي مصرف مي كنند. به اين معني كه در برخي مواقع مديران غير علمي قدرت تشخيص نيازهاي كشور را ندارند و متوجه اولويت هاي تحقيقاتي، افراد محقق و بودجه هاي مورد نياز اين بخش نيستند.
وي تحقيقات كشور را در تأمين حداقل ها با مشكل مواجه دانست و گفت: متاسفانه سياست علمي كشور به گونه اي است كه بودجه هاي تحقيقاتي كم مي شود اما از سوي ديگر توقع مي رود دانشمندان جوان با معجزه يك نكته علمي را كشف كنند. در حالي كه بايد براي دستيابي به يك دانش و توليدعلم، بايد دانشگاهها تجهيز، آموزش بهبود و پژوهش ساماندهي شود.
اين پژوهشگر تأكيد كرد : تا زماني كه سرمايه گذاري و برنامه ريزي مناسبي وجود نداشته باشد، دانش نيز رشد نخواهد داشت. وجود بينش علمي در برنامه ريزي علمي موثر است.
|
رعايت ملاك هاي توليد علم در زمينه سلول هاي بنيادي ضرورت دارد. ميزان مستندات علمي عرضه شده در جهان و ارزيابي اين مستندات مي تواند نقش واقعي ما را در حيطه توليد علم سلول هاي بنيادي نشان دهد و به ما بگويد در كجاي جهان قرار گرفته ايم |
وي اضافه كرد: همچنين بايد به گونه اي رفتار كرد كه جامعه نسبت به علم دچار سرخوردگي و بي اعتمادي نشود. نتايج واقعي يك موضوع علمي در بهترين شرايط تحقيقاتي و بازده آزمايشات، پس از 15 سال مي تواند عنوان شود و بايد در تبليغات علم بسيار دقيق بود.
نظر شما