تعزيه مي‌توانست به نمايش ايراني شكل ديگري بدهد

به گزارش خبرنگار تئاتر "مهر"، حسن بيانلو، اميركاووس بالازاده، محمدحسين ناصربخت و شيوا مسعودي سخنرانان مراسم صبح امروز سمينار پژوهشي تئاتر ملي بودند كه در تالار شهيد آويني دانشگاه تهران برگزار شد.

حسن بيانلو عضو هيأت ملي جهاد دانشگاهي واحد هنر در مقاله اي با عنوان "تئاتر ملي توافقي همواره ناتمام " متذكر شد: "براي دست يافتن به تئاتر ملي با دو مساله مواجهيم: شكل و محتواي تئاتر ملي. درباره شكل مي توان به نمايش ها و نمايشواره هاي سنتي، آئين ها و آداب و رسوم بومي رجوع كرد و اشكال اجرايي و قواعد و قراردادهاي آنها را وام گرفت و به فراخور در نمايش هاي امروزي استفاده كرد. در اين مورد اهالي تئاتر توافقي نسبتا فراگير دارند، چنانكه اين مطلب را چند بار به محك تجربه نيز گذاشته اند. اما محتوا محل اختلاف راي و مناقشه صورت مساله ماست."

وي همچنين افزود: "برخي معتقدند بايد سراغ مضامين كهن برگرفته از اساطير، افسانه ها، متون ديني و منابع ادبي و تاريخي رفت و از دريچه آنها به طرح مسائل امروزي پرداخت. اما برخي ديگر مي گويند براي داشتن تئاتر ملي مي توان موضوعات روز را دستمايه قرار داد و اقتباس از شكل نمايش هاي سنتي براي نيل به مقصود تئاتر ملي كافي است."

بيانلو در مقاله خود تصريح كرد: "ما چه به مضامين امروزي بپردازيم و چه داستان هاي كهن را دستمايه قرار دهيم، نظرگاه و نقطه عزيمت مان براي طرح موضوع، اصالت ندارد و دستخوش تحريف شده است. پيش از اين هنرمندان ايراني در رشته هاي مختلف نگاهي شهودي، حضوري و معرفتي به هنر و هستي داشتند. اما امروز كه دوره تسلط فرهنگ غرب است، دو چيز در معطوف شدن ما به سنت پيشينيان دست اندازي مي كند: تكثر و جهاني شدن."

اين استاد دانشگاه معتقد است هنرمندان امروز حقيقت را بين خود تقسيم كرده اند و هر كس مي گويد تكه اي از حقيقت نزد من است . از همين رو است كه مي خواهند نظرشان را درباره تئاتر ملي همسان كنند. اين توافق به دليل همان تكثر ايجاد شده است.

اميركاووس بالازاده، عضو هيأت علمي گروه نمايش دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز، نيز به عنوان دومين سخنران سمينار تئاتر ملي امروز به شرح پيشينه تئاتر ملي ايران پرداخت و خاطرنشان كرد: "اگر بپذيريم تئاتر ملي داشته ايم، در اين زمينه مي توان نظرهاي متفاوتي ابراز داشت و از جمله هستند كساني كه معتقدند تئاتر ملي هرگز در كشور ما پا نگرفته و در مقابل كسان ديگري بر اين باورند كه تئاتر ايراني ريشه هاي بسيار كهني دارد. با پذيرش اين پيش فرض قابل بحث از روي برخي بازي هاي نمايشي و اطلاعات جسته گريخته از منابع تاريخي مي توان حدس زد كه مي توانسته ايم تئاتر ملي داشته باشيم؛ البته اگر شرايط اجتماعي به ما اجازه اين كار را مي داد."

اين استاد زبانشناسي با اشاره به رشد تعزيه در دوران قاجار به ويژه در دوره ناصري متذكر شد: "اين نمايش قاعدتا بايد ريشه دارتر از آن باشد كه در دوران مذكور به بار بنشيند و اگر در زمان پهلوي اول جلو اجراي اين نمايش را نمي گرفتند، شايد امروز نمايش ايراني شكل ديگري داشت."

وي ادامه داد: "ترديد نمي توان كرد كه اسطوره ها و حماسه ملي ايران و هزاران سرگذشت و اتفاق شگفت تاريخي اين مرز و بوم قابليت هاي بسياري براي پشتوانه فكري و زيربنايي نمايش ملي داشته اند، ولي معلوم نيست چرا از اين دستمايه ها براي اعتلاء تئاتر ملي بهره اي نداشته ايم."

بالازاده همچنين تصريح كرد: "اگر كمي منطقي تر و فارغ از شعارهاي سطحي به تاريخ تئاتر ايران نگاه كنيم، بي نرديد زمينه ها و ريشه هايي از آن را مي توان در نوشته هاي گوناگون پيدا كرد."