به گزارش خبرگزاري مهر، براي نخستين بار " همايش ملاصدرا و انديشه حكمت متعاليه" با همكاري مركز تحقيقات اسلامي (ايسام) و رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، دهم خرداد در استانبول برگزار شد.
در اين همايش كه همزمان با هفته ملاصدرا در ايران برگزار شد، شخصيتهايي چون آيت الله سيد محمد خامنه اي رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا و دكتر حسين كلباسي اشتري استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبايي از ايران و پروفسور آلب ارسلان آچيك گنچ، رئيس دانشكده فن و ادبيات دانشگاه فاتح استانبول، دكتر ابراهيم كالين از بنياد تحقيقات سياسي، اقتصادي و اجتماعي (ستا) تركيه شركت داشتند.
آيت الله خامنه اي رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا با اشاره به اينكه فلسفه، تكامل بخش روح و انديشه انساني است و شخصيت انسان را به اهداف الهي نزديك مي كند، تاريخ 2000 ساله فلسفه را يادآور شد و افزود : با توجه به اطلاعات قطعي، فلسفه 2000 سال قدمت دارد، از اديان الهي نشأت گرفته و بنابراين بايد تاريخ آن همزمان با اولين انسان باشد.
وي سپس با اشاره به اينكه مكاتب مشائي و اشراقي دو مكتب مهم فلسفي هستند، درباره اين دو مكتب مطالبي را بيان كرد.
آيت الله خامنه اي گفت : عقل در مكتب مشائي از اهميت خاصي برخوردار است اما در مكتب اشراقي دانش شهودي و تزكيه دروني براي رسيدن به اين دانش نيز در كنار عقل از اهميت بالايي برخوردار است.
وي بر تفاوتهاي مفهوم هستي در مكتب مشايي و اشراقي اشاره و بر اهميت هستي شناسي در تاريخ فلسفه تأكيد كرد.
رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا با تأكيد بر اينكه بدون اطلاع از تاريخ 2000 ساله فلسفه درك آموزه هاي حكمت متعاليه ملاصدرا غير ممكن است، گفت : صدرالمتألهين مشكلات فلسفي را به صورت نظام مند بررسي كرده و با روش تمثيل آنان را تحليل كرده است. ملاصدرا فلسفه را از سرگرداني كه گريبانگير آن بود نجات داد و علوم اسلامي را به صورت يكپارچه مورد بررسي قرار داده است.
آيت الله خامنه اي سپس با تأكيد بر سنتز ملاصدرا، به ترتيب درباره اصالت وجود، حركت جوهري، خلقت عالم و نظريات اخلاق و معاد در حكمت متعاليه مطالب جامعي را بيان كرد.
بر اساس گزارش رايزني فرهنگي ايران در تركيه، پروفسور كايا نيز با اشاره به دو جريان ايده آليسم و رئاليسم كه پايه و اساس هستي و دانش مرتبط با آن را تشكيل مي دهند و افلاطون و ارسطو به عنوان دو نماينده جريانهاي مذكور در تاريخ انديشه، درباره مكاتب مشائي و اشراقي كه به ترتيب توسط اين سينا و شيخ شهاب الدين سهروردي بنيان گذاشته شده اند و انعكاس مكاتب افلاطون و ارسطو در دنياي اسلام محسوب مي شوند، مطالبي را بيان كرد.
پروفسور كايا با اشاره به اينكه حركتهاي فشرده فلسفي در دنياي اسلام در بين قرون نهم تا سيزدهم ميلادي و دوره بعد از آن غربال شده و استثنائاتي در آن بوجود آمده است، افزود : ملاصدرا نيز شخصيتي استثنايي است كه به عنوان يك فيلسوف در قرن شانزدهم ظهور و سنتزي از دو مكتب مشائي و اشراقي ارائه كرد.
پروفسور آلب ارسلان آچيك گنچ سخنران ديگر اين همايش بود. وي اولين فرد در تركيه است كه عنوان رساله دكتراي خود را به موضوعي درباره ملاصدرا اختصاص داده است. اين كتاب در ايران منتشر و به زبان فارسي نيز ترجمه شده است.
پروفسور آچيك گنچ مقاله اي را با عنوان "نظام حكمت متعاليه ملاصدرا و ويژگيهاي آن" ارائه كرد. وي ملاصدرا را مهمترين و نادرترين فيلسوف دنياي اسلام در قرون اخير توصيف كرد كه نظام جديدي را بنيان گذاشته است، مكتب صدرا در زمان او در درون مرزهاي ايران و دنياي فارس محصور ماند. وي علت اين امر را از بين رفتن شتاب انديشه اسلامي در قرن هفدهم ميلادي اعلام كرد.
وي، يكي از مهمترين ويژگيهاي ملاصدرا را، ايجاد وحدت و هماهنگي در ميان انديشه هاي مشايي، اشراقي، كلامي و سنت تصوف قبل از خود دانست و اظهار داشت : ايجاد هماهنگي و وحدت در بين اين همه سنت متفاوت با يك نگاه سطحي ممكن نيست. ملاصدرا نظريات برخي از مكاتب را مورد انتقاد قرار داده و آنها را رد كرده است. وي نظريه «اصالت وجود» را جايگزين «اصالت ماهيت» در سنت اشراق نموده است. همچنين نظريه «حركت در جوهر» را جايگزين نظريه «عدم تغيير» در آموزه مشايي بنا نهاده است.
پروفسور بكير كارليقا نيز در نشست دوم اين همايش ملاصدرا را فيلسوف بزرگي كه در دوره خاموشي انديشه اسلامي ظهور و روح تازه اي به فلسفه اسلامي بخشيد، توصيف كرد و به موضوع فلسفه مشايي و اشراقي به عنوان دو مكتبي كه در پشت صحنه فلسفه صدرائي قرار داشت، پرداخت.
وي با تقسيم انديشه اسلامي به چهار شاخه بعد از دوره مغول اظهار داشت: شاخه اول با ابن سينا، غزالي و فخرالدين رازي آغاز، در زمان ايجي دچار تغييراتي گرديد و تا تفتازاني ادامه يافت و از طريق ايجي به دنياي عثماني وارد شد. شاخه دوم با ابن سينا، غزالي و نصيرالدين طوسي آغاز گرديد و اين همان شاخه اي است كه به بخشهاي شرقي دنياي اسلام گسترش يافت. شاخه سوم از ابن سينا، سهروردي، شهروزي و قطب الدين شيرازي ادامه يافته است. همزمان با اين سه شاخه شاخه ديگري نيز توسط ابن رشد آغاز گرديد اما نتوانست به بعد از دوره مغول منتقل شود. اين شاخه بواسطه آوروئيستها به شكل متفاوتي در غرب موجوديت يافت.
پروفسور بكير كارليقا افزود: شاخه چهارم كه توسط ابن عربي، صدرالدين قونوي و قطب الدين شيرازي تعقيب مي شد، مدافع نظريه وحدت وجود بود. اين مكاتب اگرچه در قرن پانزده و شانزده در استانبول و در زمان اولغ بيك راه حلهاي جديدي را ارائه كرده اما متأسفانه نتوانسته پويايي قبلي را به انديشه اسلامي بازگرداند و در طول زمان رو به ضعف نهاده و به همان منوال ادامه يافته است. انديشه حكمت الهي كه از طريق ابن سينا، طوسي، ابن عربي و قطب الدين شيرازي ادامه يافته است، در ملاصدرا به عنوان شخصيت مهمي كه سعي كرده اين ضعف را پشت سر بگذارد، تجلي پيدا كرده است.
دكتر حسين كلباسي اشتري نيز مقاله خود را با عنوان "حكمت متعاليه و فلسفه معاصر" ارائه كرد. وي در اين مقاله به بررسي پاسخهاي مكتب حكمت متعاليه به چهار سؤالي پرداخت كه در طول تاريخ ذهن بشريت را به خود مشغول ساخته است. اين چهار سؤال اصلي به ترتيب عبارتند از : جستجوي وحدت در عين كثرت، آموزه بازگشت و تحول دائمي، امكان خاص و معاد كه در حكمت ايران، يونان، چين، مصر و حتي بابل شاهد آن بوده ايم.
دكتر ابراهيم كالين به عنوان آخرين سخنران همايش كه تحقيقات وسيعي در مورد فلسفه ملاصدرا داشته است، با اشاره به مواد تشكيل دهنده سنتز صدرا اظهار داشت : ملاصدرا ضمن بهره گيري از مكاتب اهل سنت و شيعه از مكتب عرفاني ابن عربي نيز بي بهره نمانده است. صدرا از طريق قونوي و داود القيصري از مكتب شيخ اكبر بهره برده است.
كالين در پايان با اشاره به اسفار اربعه ملاصدرا گفت : امروز فلسفه بايد برپايه هاي جديد بنا شود. همه متفكران وظيفه دارند نوع اين پايه ها را معين كنند. امروز فلسفه در كنار مسائلي چون هستي، دانش، و مفاهيم مجرد، با مفاهيمي مانند فرهنگ، صلح، جهاني شدن، عدالت و مفاهيم مادي نيز سر و كار دارد، به همين دليل تأسيس سيستم جديد ضروري است.
نظر شما