جستاري نشانه شناسانه در شعر

به گزارش مهر، عنصر رنگ را علوم مختلفي چون  روان شناسي، علوم طبيعي، فلسفه، اسطوره و همچنين فرهنگ عامه، ادبيات، هنر، عرفان و اديان هريك به فراخور خود ، كم يا بيش مورد دقت و نظر قرار داده اند.

اين كتاب بر آن است تا بروز و نمود رنگ را در شعر نو جستجو كند. اين جستجو كاركردهاي چندسويه و چندگانه اي را پي مي گيرد كه در حركت تحليلي و نشانه شناسانه خود شناخت شاعر، نوع نگاه وي به رنگ ها ، چگونگي حضور رنگ ها در شعر وي كه با توجه به كاركرد معنايي رنگ ها به موازات حركت ساختاري شاعر اتفاق مي افتد و مخاطب را به درك و دريافت آثار وي نزديك مي كند را محور قرار داده است.

اين شيوه نگاه ، مويد اين مطلب است كه تغيير و تحول در كاربرد رنگ ها، نوع نگاه به رنگ ها، چرخش هاي معنايي آن نزد هر شاعر و نيز هر دوره تاريخي با ويژگي هاي اجتماعي و سياسي خاص خود، سمت و سوي شعر را تعيين كرده و مخاطب را به علل و عوامل آنها توجه مي دهد ، راه مي نمايد و دستاوردهايي از اين سنخ را برمي سازد:

شناخت شاعر و ورود به دنياي ذهن و آشنايي با زبان وي از طريق تحليل رنگ، شناخت دوره هاي شعري و دريافت تاثير و تاثرات اجتماعي شعر هر دوره بر اساس رنگ ها، چگونگي بروز و نمود رنگ و نوع كاربرد آن نزد هر شاعر، شناخت نوعي نقد و تحليل براساس عنصري خاص و گسترش آن در ساختار شعر و نيز شناخت معاني و جلوه هاي گوناگون رنگ به عنوان عنصري موثر در متن.

 اين تحليل براساس كاركرد و بروز و نمود رنگ در تصاوير و رفتار و كنش آن با ديگر عناصر انجام شده است و از نظريه هاي روان شناسي و اساطيري به شكل بسيار محدود بهره گرفته است.

 تعداد سي و سه مجموعه شعر نو از هفت شاعر تاثيرگذار (از نيما به بعد) در كتاب انتخاب شده و تحليل ها عموما با تكيه بر خود متن و بر اساس آمار رنگ ها صورت گرفته است.

براساس آمار به دست داده كتاب، به طور كلي پركاربردترين رنگ در مجموعه هاي بررسي شده رنگ سياه بوده كه 44 درصد كل رنگ ها را در بر گرفته است. به عنوان نمونه اين رنگ در دو مجموعه نيما با نام هاي " مرگ رنگ " و " آوار آفتاب " ،  چهل درصد كل رنگ ها را به خود اختصاص داده است.

در مجموعه " مرگ رنگ "  سياهي در هيات شب ، سنگين و چيره همه چيز را در بر گرفته و شاعر به واگويه مرگ و نيستي از زبان پرنده اي سياه در دل شبي سياه گوش سپرده است  . اندوه و غم شاعر كه او را به ورطه نوميدي كامل كشانده ، هيچ گريزگاه و مامني را پيش روي او نگذاشته است.

رنگ سرخ در مجموعه " آهن ها و احساس ها " اولين مجموعه احمد شاملو بالاترين كاربرد را داشته و همه اين نشانه ها در مفهوم حماسه و خون آمده است. مفهوم زيستي، غريزي و عاشقانه رنگ سرخ در اين دفتر به شدت انكار و سخيف شده و در مقابل، معناي حماسي در هيات زخم و خون جلوه گر شده است اما اين معنا به تدريج در مجموعه هاي ديگر شاملو دچار دگرگوني مي شود و آرام آرام به سمت معناي عاشقانه صعود مي كند.

نويسنده در اين اثر، اشعار نيما، فروغ، هوشنگ ايراني، سهراب سپهري، مهدي اخوان ثالث، احمد شاملو و يدالله رويايي را براي تحليل روان كاوانه از زاويه رنگ شناسي انتخاب و بررسي كرده است.

" جستجوي خوش خاكستري " نوشته مصطفي صديقي به تازگي از سوي نشر روشن مهر در 270 صفحه و شمارگان هزار نسخه عرضه شده است .