به گزارش خبرنگار كتاب مهر ، در سال 1380 فرهنگ شش جلدي معين از شمول قانون حمايت از حقوق مولفان و مصنفان خارج شد ؛ بر اساس اين قانون كه در سال 1348 به تصويب مجلس شوراي ملي رسيده است"مدت استفاده ازحقوق مادي پديد آورنده موضوع اين قانون كه به موجب وصايت ياوراثت منتقل مي شود ازتاريخ مرگ پديد آورنده 30 سال است". ناشراني كه نيز با استناد به اين قانون از چند سال قبل منتظر پايان يافتن اين 30 سال مذكور شده بودند در سال 1380اقدام به انتشار فرهنگ معين در شكل ها و قطع هاي گوناگون كردند.
هم اكنون به گفته داوود موسايي مدير نشر فرهنگ معاصر ، بيش از 20 نوع فرهنگ معين در بازار كتاب يافت مي شود و اين در حالي است كه دكتر محمد معين تنها اقدام به تاليف فرهنگ شش جلدي معين كرده بود.فرهنگ فشرده معين ، فرهنگ دانش آموز معين ، فرهنگ دو جلدي معين و فرهنگي يك جلدي معين ، تنها برخي از اين فرهنگ هاي معين جديد هستند.
موسايي در مورد اتفاق روي داده براي فرهنگ معين گفت : مرحوم محمد معين جان خود را بر سر اين فرهنگ گذاشت و اگرچه اين فرهنگ كار مشتركي ميان انتشارات اميركبير و دكتر معين بود اما اكنون شاهد هستيم كه اين كتاب به روش غير علمي به تكه هاي مختلف تقسيم شده و هم اكنون در بازار بيش از 20 نوع فرهنگ معين موجود است در حالي كه دكترمعين تنها يك فرهنگ دارد و آن هم "فرهنگ شش جلدي معين" است كه انتشارات اميركبير منتشر كرده است. اگر قانون حمايت از حق مولف اصلاح شود اتفاقي كه براي اين فرهنگ روي داد ديگر تكرار نخواهد شد.
مدير فرهنگ معاصر تصريح كرد : قانون كنوني حق مولف باعث شده كه هيچ ناشري در بخش خصوصي در پژوهش هاي علمي سرمايه گذار نكند و در طول 50 سال گذشته به جز معدود مواردي ناشري وجود نداشته كه بر روي پژوهش هاي علمي سرمايه گذاري كند و آثار عالمي در حد دائره المعارف و فرهنگ هاي بزرگ بوجود آورند.
داوود موسايي افزود : با توجه به اين كه در كشور ما سرانه تحقيقات علمي بسيار پايين است و يكي از دلايل اين امر وجود همين قانون عادلانه حقوق مولف است ، يك پژوهشگر كه وقت مي گذارد و روي يك موضوع علمي دست به تحقيق مي زند در واقع ملكيتي براي خود بوجود مي آورد.
بهاء الدين خرمشاهي نيز در اين باره به مهر گفت : اين چه اصراري است كه اگر كسي خانه اي از خشت و گل بنا كند تا مادامي كه اين بنا باقي است خانواده باني مي توانند از مزايايي مادي آن استفاده كنند اما زماني كه كتابي نوشته مي شود مولف پس از مرگش هيچ مزايايي براي خانواده اش باقي نمي گذارد.
اين حافظ شناس در ادامه افزود : قانون نويسان صحبت از آثار ملي و مولفاني مي كنند كه به همه مردم تعلق دارند اما به محروميت هايي كه خانواده يك مولف تحمل مي كنند تا اثري نوشته شود و كتابي به چاپ برسد.
خرمشاهي تصريح كرد : در سالهايي كه اين قانون به تصويب رسيده است تيراژكتاب در ايران در حدود 1000 نسخه وهمين تيراژ هم در مدت پنج سال به فروش مي رسيد و قانون كنوني در شرايطي نوشته شده كه كتاب از چنان اهميتي در ميان ديگر فعاليت هاي اقتصادي برخوردار نبوده است .
اما مرتضي آخوندي مدير نشر دارالكتب الاسلاميه از بعد ايراد شرعي كه اين لايحه دارد به مهر گفت : قانون حق مولف مساله اي است كه فقها به طور مفصل در مورد آن بحث كرده اند از جمله حضرت امام (ره) حق مولف را قبول نداشت و دريافت پول براي انتشار كتاب را درست نمي دانستند . اما هم اكنون مقام معظم رهبري حق مولف را به رسميت مي شناسند و بر اساس شنيده هاي من آيت الله مكارم شيرازي هم فتوايي مشابه با نظر مقام معظم رهبري دارند.
آخوندي يادآور شد : به اين ترتيب اگر حق مولف ، به عنوان يك حق شناخته شده كه ديگر قانون نمي تواند آنرا محدود كند و مشخص كردن زماني براي پايان يافتن مدت حمايت قانوني (30 سال ) از حق مولف ، خلاف شرع است.
اين همان نظري است كه عماد افروغ هم به آن تاكيد مي كند او در اين باره به خبرنگار مهر گفت : قانوني بايد در كشور به تصويب برسد كه براي هميشه حق مولف را به رسيمت بشناسد و به موجب وراثت اين حق به خانواده مولفان منتقل شود.
وي تصريح مي كند : هم كميسيون فرهنگي آمادگي دارد تا قانون مصوب سال 1348 را تغيير دهد و اصلاح كند و هم اگر پيشنهادي از سوي دولت مطرح شود آنرا بررسي كند و بهتر اين است كه دولت در اين خصوص لايحه اي دريافت كند.
افروغ با قاطعيت مي گويد " اگر دولت بنا به هر دلايلي و گرفتاري هايي نتواند و نخواهد كه طرحي در اين خصوص ارائه كند مجلس خود در اين زمينه اقدامي انجام ندهد و ما اين آمادگي را داريم كه خودمان هم در اين زمينه اقدامي انجام دهيم".
فهيم هاشمي هم در اين باره به مهر گفت : به چه دليل خانواده دكتر معين از چنين فرهنگ با ارزش و مهمي نبايد بهره برند و همچنين خانواده علامه دهخدا نبايد از زحمات ايشان در تدوين اين فرهنگ استفاده كنند و اين روزها كه دكتر شهيدي در بستر بيماري است ما مي توانيم اين موضوع را بهتر درك كنيم .هم اكنون خانوده دكتر معين به چه رنج هايي مي كشند وقتي كه مي بينند با استناد به قانوني كه بعد از 30 سال از مرگ مولف انتشار كتاب براي همه آزاد است چه بلايي بر سر فرهنگ معين آورده و فرهنگ شش جلدي دكتر معين را مسخ كرده اند. اتفاقي كه براي فرهنگ معين افتاده است نه تنها خانواده دكتر معين را متاثر كرد بلكه خانواده فرهنگي كشور را نيز ناراحت كرد.
در مقابل نظراتي كه از سوي مخالفان قانون كنوني حق مولف ابراز شد مدير نشر معين اما نظر ديگري دارد او از موافقان كاهش مدت زمان حمايت از حق مولف است صالح رامسري همچنين از جمله ناشراني است كه فرهنگ معين را به صورت يك جلدي منتشر كرده و به گفته خود وي در هر روز از نمايشگاه كتاب 500 نسخه از اين كتاب را در نمايشگاه به فروش رسانده است.
وي در گفتگو با مهر تصريح كرد : خانم مهدخت معين شايد با اين حركت مخالف باشد اما تكليف بسياري از آثار با ارزش ادبيات فارسي كه توسط فرزندان و يا ورثه آنها به چاپ نمي رسد چه مي شود . فرزندان علي اصغر خان حكمت (عده الابرار و مخزن الاسرار) هم اكنون در خارج از كشور به سر مي برد ، يا صادق چوبك فرزندي دارد كه اصلا نمي تواند به زبان فارسي تكلم كند و درايالات متحده زندگي مي كند حال تكليف آثار اين بزرگان ادب فارسي چه مي شود؟ بسياري از ورثه نويسندگان نسبت به اين ميراث برجاي مانده براي فرهنگ كشور دلسوزي نمي كنند.
وي از بعد ديگري هم به اين مساله نگاه مي كند. او اعتقاد دارد كه : " بسياري از ورثه مولفان قديم با تعصب با اين كتابها برخورد مي كنند و به هيچ وجه حاضر به ويرايش اين كتابها نيستند . او به عنوان نمونه به فرهنگ شش جلدي معين اشاره مي كند كه بعد از گذشت چهل سال از تاليف آن نيازمند بازنگري مجدد در برخي ازمداخل و تعريف است . به عنوان مثال در فرهنگ معين اسامي برخي از كشور ها ذكر شده كه هم اكنون نام آنها از روز نقشه هاي جهان نما حذف شده و اين نمونه بسيار است اطلاعاتي كمه نيازمند به روز شدن است".
" كتاب ايران در زمان ساسانيان با ترجمه رشيد ياسمي پر از اشكالات و ايرادات است اما اگر در زمان كنوني منتشر شود بايد با شرح و توضيح و پاوري هاي جيد منتشر شود. بسياري از كارهاي سعيد نفيسي ، عباس اقبال ملك الشعراي بهار نيازمند به روز شدن است و اگر با شرح و پاوري و ويرايش جديد منتشر شود خوانندگان بسياري دارد اما متاسفانه ورثه برخي از مولفان قدمي ما هيچ دغدغه اي نسبت به اين مساله ندارند".
صالح رامسري با اشاره با انتقاداتي كه درمورد انواع چاپ هاي مختلف و شكل هاي گوناگون فرهنگ شش جلدي معين صورت مي گيرد گفت : بيش از 30 سال خانواده دكتر معين از حقوق مادي انتشار اين كتاب بهره بردند اما سوال اين است كه آيا اقدامي در جهت اصلاح اغلاط وارد شده در اين فرهنگ صورت دادند ؟
من سالهايي كه در انتشارات اميركبيركار مشغول به كار بودم بارها اين مساله را گوشزد مي كردم كه فرهنگ معين نياز به بازنگري دارد اما به گفته مديريت امير كبير انگيزه اي براي اصلاح اين فرهنگ در خانواده دكتر معين مشاهده نمي شد.دكتر معين در مقدمه فرهنگ شش جلدي خود نوشته : اين فرهنگ بايد چندين بار ويرايش شود و تا سه چهار چاپ ديگر اصلاحات نياز دارد.دكتر معين و يا ديگر شخصيت هاي فرهيخته ايران به يك خانواده اختصاص ندارد و به سرمايه ملي يك كشور تعلق دارند.
در كنار گروه موافقان اين قانون حداد عادل رئيس مجلس شوراي اسلام هم قرار دارد وي با اشاره به وضعيت پيش آمده در انتشارفرهنگ معين به مهر گفت : اگر دولت مي توانست بر انتشار فرهنگ معين نظارت كند چنين اتفاقي نمي افتاد و لايحه اي كه دولت پيشنهاد داد ( كه توسط نمايندگان مجلس رد شد و راي نياورد ) از تكه پاره شدن آثاري كه جنبه ملي دارد جلوگيري مي كرد و انتشار اين آثار نظم بيشتري مي گرفت. مهم تر از نفع مادي كه به خانواده مولفان مي رسد نظارت بر حفظ هويت آثارملي است و اگر دولت متولي كار نشر اين كتابها باشد هر ناشري كتابهاي ملي را مخدوش نمي كند.
وضعيت پيش آمده در مورد فرهنگ معين در اينده اي نزديك در مورد آثار سهراب سپهري هم تكرار خواهد شد ؛ سپهري در سال 1359 بدرود حيات گفت و به اين ترتيب در سال 1389 حق نشر كتابهاي او از خانواده اش گرفته خواهد شد و هر ناشري مي تواند اقدام به انتشار اشعار و آثار او نمايد.
در اين ميان اگر مجلس شوراي اسلامي و اتحاديه ناشران و كتابفروشان كه نسبت به اين مساله انگيزه كافي دارند ، نسبت به اصلاح قانون كنوني حمايت از حق مولف اقدام كنند ديگر شاهد روي داد اتفاقي مشابه آنچه براي فرهنگ معين پيش آمد نخواهيم بود.
نظر شما