به گزارش خبرگزاري مهر، آشنايي ايرانيان با فلسفه دكارت به نوعي آشنايي ايرانيان با فلسفه هاي جديد غرب نيز تعبير مي شود. غالب كساني كه اهل فلسفه هستند با كتاب سير حكمت در اروپا با فلسفه دكارت آشنا شدند ، اما مي توان بر اساس مستندات تاريخي اذعان داشت كه قبل از فروغي نيز از دكارت اثري با عنوان "حكمت ناصريه " و يا به عبارتي همان كتاب " گفتار در روش استفاده صحيح از عقل " ترجمه شده بود.
" رساله گفتار در روش درست به كار بردن عقل " سه بار به فارسي ترجمه شده است : بار اول با توصيه كنت دو گوبينو با ترجمه ملالازار موسي همداني با همكاري اميل برنه به روايتي در سال 1270قمري از فرانسه به فارسي ترجمه شد. بار دوم به وسيله شيخ محمود افضل الملك كرماني در سال 1321قمري از تركي به فارسي ترجمه شد. بار سوم نيز به وسيله محمد علي فروغي ذكاء الملك در سال 1310 شمسي از فرانسه به فارسي ترجمه شد.
منشاء توجه به دكارت در ايران كنت دوگوبينو، متفكر و سياستمدار فرانسوي است كه طي دو بار سفر به ايران بين سالهاي 1855 تا 1863 پنج سال در ايران اقامت داشته است. به نظر مي رسد در بين تمام نمايندگاني كه از دول اروپايي به ايران سفر كرده اند گوبينو كه به عنوان سفير مختار فرانسه به دربار ناصرالدين شاه اعزام مي شود، متفكرترين فرد است. در اغلب دايرة المعارفهاي فلسفي از وي به عنوان يكي از فلاسفه قرن نوزدهم نام برده شده است.
شيخ محمود افضل الملك كرماني از ديگر افرادي است كه به ترجمه كتاب دكارت اقدام مي كند. اين رساله تحت عنوان "نطق" از تركي به فارسي ترجمه شد و افضل الملك در انتهاي كتاب به خط خودش مي نويسد : " اين كتاب مستطاب دكارت حكيم الهي فرانسوي است كه عبد حقير فاني شيخ محمود ملقب به افضل الملك كرماني در سنه 1321ق در شيراز از تركي به فارسي ترجمه كردم و تا كسي مكرر او را ملاحظه نفرمايد مطالب او را ملتفت نمي شود".
ترجمه رساله دكارت درست دنباله منطقي فعاليت سياسي و علمي قبلي افضل الملك است ، با اين فرق كه اين بار با در نظر گرفتن اينكه دكارت در تاريخ تحول فكر غربي نقطه شروعي بوده است او نيز مي خواهد نقطه شروع سالم و صحيحي به ايرانيان ارائه دهد.
افضل الملك نه فقط آرمان خود را در گفتار دكارت متجلي مي بيند بلكه روش او را براي تحقق بخشيدن بدين منظور ضروري مي بيند. او به اين نكته پي مي برد كه روش دكارت بذاته قدرتي دارد و كافي نيست كه انسان صاحب عقل باشد ، عمده اين است كه آن را درست به كار ببرد.
محمد علي فروغي معروف به ذكاء الملك مهمترين فردي است كه مقدمات آشنايي ايرانيان با فلسفه هاي جديد غرب را فراهم آورد. او به واسطه آشنايي با حكمت و فلسفه اقدام به نگارش كتاب "سير حكمت در اروپا" كرد كه اين كتاب مقدمه و فتح الباب آشنايي جدي ايرانيان با فلسفه هاي غرب بود. در اين كتاب فروغي كتاب دكارت يعني " گفتار در روش درست به كار بردن عقل " را ترجمه و منتشر كرد.
كتاب " سير حكمت در اروپا " از لحاظ تاريخي و در مسير آشنايي ايرانيان با فلسفه هاي جديد غرب كه عميق ترين صورت ارزيابي فرهنگ غربي است اهميت خاصي دارد و خواه ناخواه از لحاظ مسئله تجدد، نقطه عطفي به شمار مي رود.
فروغي با ترجمه " گفتار در روش " دكارت راه جديدي در گشايش فكري ايرانيان گشود . استاد كريم مجتهدي در اين باره مي نويسد : " ترجمه اي كه فروغي از كتاب گفتار دكارت كرده است از هر جهت، چه به لحاظ وفاداري به متن فرانسه و چه به لحاظ فارسي نويسي و جمله بندي، بي عيب و نقص و كاملا نمونه است ، به نحوي كه با اندكي افراط گويي مي توان تصور كرد دكارت آن رساله را خود به زبان فارسي به رشته تحرير درآورده است ".
كتاب "تأملات در فلسفه اولي " يكي ديگر از كتاب هاي دكارت است كه توسط دكتر احمد احمدي به فارسي ترجمه شده است. همچنين مي توان به كتاب " اصول فلسفه " دكارت كه توسط دكتر منوچهر صانعي دره بيدي منتشر شده نيز اشاره كرد. بايد متذكر شد كه فعاليتهاي دكتر كريم مجتهدي، استاد فلسفه دانشگاه تهران، در نگارش مقالات و آثار متعدد درباره دكارت و فلسفه غرب نيز يكي ديگر از نحوه هاي آشنايي جامعه ما با فلسفه دكارت است. وي به واسطه نگارش كتاب " دكارت و فلسفه او" و همچنين راهنمايي پايان نامه هاي بسياري كه دانشجويان درباره دكارت به رشته تحرير درآوردند نيز فعاليتهاي گسترده اي انجام داده است.
همچنين بايد چاپ كتاب " اعتراضات و پاسخها " اثر دكارت با ترجمه دكتر علي افضلي كه از مهمترين آثار دكارت محسوب مي شود اشاره كرد. دكارت در مقدمه تأملات درباره اين كتاب نوشته است : " از كساني كه تأملات را مي خوانند تقاضا مي كنم درباره آنها هيچگونه قضاوتي نكنند مگر بعد از آن كه زحمت خواندن تمام اعتراضات و پاسخهايي را كه من به آنها داده ام، كشيده باشند " .
نظر شما