به گزارش خبرنگار فرهنگ و ادب مهر، مهندس مجتبي حسيني در دومين نشست از سلسله پژوهش هاي بنيادين درباره كاركرد دين و فلسفه در نقد محتوايي ادبيات كودك و نوجوان كه در خانه كتاب برگزار شد با بيان اين مطلب افزود : دين اگر بخواهد معيار نقد ادبي قرار گيرد بايد ببيند كه آن متن از كجا برآمده و محصولش چيست؟ تاثير آن بر مخاطب چيست و او را در آينده به عنصري فاسد تبديل مي كند يا انساني خيرخواه؟ ما در قرن بيست و يكم زندگي مي كنيم و از ظهور مكاتب اجتماعي و فلسفي نزديك دو قرن گذشته است. اما رقابت جدي اين مكاتب بر چه چيزي وابسته بود و برتري آنها در چه عاملي بود؟
وي ادامه داد : نظريات فلسفي و اجتماعي و ادبي بيروني نيستند و رقابت جدي آنها در ساختار و نظم و قابل اعتماد بودن نظم و ساختار آنهاست. اين انتظار كم كم به حوزه دين هم كشيده شد و دينداران متظاهر به روشنفكري هم دين را بر اساس ديدگاه هاي خود يا خواسته مخاطب شان عرضه كردند؛ يعني از دين هم به عنوان يك مكتب انتظار چارچوب هاي مشخص و مدون داشتند.
حسيني اضافه كرد : دين نه تولدش و نه هدف و كاركردش مكتب اجتماعي نيست. مكتب راهنماي عملي و راهنماي حيات است. اين كه بخواهيم به دين مثل ابزار آزمايشگاهي نگاه كنيم، تفكري صحيح نيست. دين مرزي سيال دارد و مرز آن همچون مكتب و حزب نيست.
وي با تاكيد بر اين كه دين با خود انسان ارتباط پيدا مي كند، افزود : بنابراين با احتياط مي توان راجع به يك متن، قضاوت ديندارانه كرد. ضمن اين كه چنين قضاوتي سواي ادبيات به معماري و نقاشي و .. هم قابل تسري است. دين " اين تذهبون " يا به كجا مي رويد را مطرح مي كند.
اين محقق فلسفه تاكيد كرد : دين همواره متولياني داشته كه انگار هر چه آنان مي گفته اند دين هم همان ها را مي گفته است. در زمان صدر اسلام و دوران پيامبر و ائمه چنين چيزي سابقه نداشته است. ما احكام را در زمان غيبت از مجتهد مي شنويم و به او نسبت مي دهيم نه به دين.
مجتبي حسيني در تفكيك دين از علوم فيزيك و شيمي و مديريت و ... تصريح كرد : اينها محصول تراوشات انسان هستند و با دين هم عرض نيستند.
وي افزود : اين كه هر چه در قرآن نباشد و نوشته شود بايد سوزاند، پايه و اساس دين مدارانه ندارد. اين استدلالات خط كشي و چارچوب سازي خشكي ايجاد مي كند. دين در جايي كه اثر با اصول در تعارض باشد جلودار مي شود در غير اين صورت نگاهي پراغماض و خالي از جبر دارد.
در ادامه اين نشست دكتر يحيي يثربي با تاكيد بر اين كه مي بايست موضوع بحث را روشن كرد تا فراتر از ادبيات صحبت نشود گفت : فلسفه و علوم تجربي متمركز بر هست ها و بودن ها و واقعيات است. مشكل بايدها در غرب از جايي شروع شد كه آنها به اين نتيجه رسيدند كه چيزي كه نتوان در بيرون بر آن تكيه كرد جزو هست ها نيست.
وي تصريح كرد : اشاعره معتقدند كه بايدها هيچ مبناي عيني ندارند و بايدها و نبايدها را خدا تعيين مي كند. مثلا مشروب از اول اسلام حرام نبود و بعد كه دستورش آمد حرام اعلام شد. بايدها در اين نگاه از " فرمان " برمي خيزد اما معتزله بر عقل اتكا مي كنند.
يثربي با اشاره به نقد دين در غرب اضافه كرد : نقد دين در غرب موجب شد تا بايدها پايگاه خود را از دست بدهند و بحران اخلاقي غرب هم از همين جا نشات مي گيرد. جهان بيني ها در اصول و بايدها و نبايدها تاثير دارد و ترديدي هم در آن نيست.
اين پژوهشگر فلسفه تصريح كرد: جامعه خدامحور از حكم خدا فرمان مي گيرد و جوامع ديگر قرارداد تعيين مي كنند. جهان غرب جهاني قراردادي است و بر پايه اشتراك و راي اكتريت شكل مي گيرد اما در جامعه مبتني بر حكم همه چيز قطعي است.
وي فلسفه را همچون فيزيك از علوم حقيقي و متكي بر هست ها دانست و ادامه داد : درباره رابطه دين و هنر همه چيز منوط به اين است كه ما دين را چه چيز بدانيم. زماني بر اين باور بودند كه كتاب يعني قرآن و اگر كتابي را مي سوزاندند به خاطر اين بود كه هر كتابي را رقيبي در مقابل قرآن مي پنداشتند.
دكتر يحيي يثربي افزود: به اعتقاد من دين چندان اهل تسامح نيست و چارچوب دارد . يا چارچوب دارد يا ندارد، نمي تواند بين اين دو باشد. در مسائلي مثل اعدام و قصاص و ... نبايد به مقايسه غرب با دنياي اسلام بپردازيم چرا كه آنان دين را حذف كرده اند و به قرارداد رسيده اند درحالي كه ما با حكم طرف هستيم و كسي نمي تواند آن را حذف كند. امام خميني در موضوع شطرنج همه مصيبت ها را پذيرفت و با شرط و شروطي مبني بر نداشتن قمار و لهو لعب آن را آزاد اعلام كرد.
يثربي تاكيد كرد : ما هم در جامعه بايد به جايي برسيم كه متفكران نظريه بدهند و ادبيات هم هر كدام را پسنديد در آن حوزه كار كند و مبنايي فلسفي بيابد. متاسفانه امروز كار نظريه پردازي هم بر عهده هنر و ادبيات گذارده شده است. شعارهاي " آزادي " و " استقلال " را ادبيات نبايد سر دهد. مشروطيت را نمي توان با اشعار هدايت كرد و نهادينه ساخت. مي بايست قدرت هاي فكري نظريه ارائه دهند و ادبيات هم پيرو شود و از آن ايده ها بهره بگيرد.
به گزارش مهر، پيش از سخنان كارشناسان حوزه فلسفه و دين در ادبيات كودك و نوجوان، خسرو آقاياري سردبير نشريه كتاب ماه كودك ونوجوان تاكيد كرد كه براي رسيدن به راهبرد و نظريات روشن در اين مسائل تعجيلي وجود ندارد و تلاش مي شود با پيگيري اين نشست ها - حتي در طولاني مدت - ابهامات موجود در نقد محتوايي ادبي بر اساس مباني ديني و فلسفي برطرف شود.
نظر شما