تربيت اسلامي حركت تكاملي انسان به سوي غايتي معلوم است

حجت الاسلام عبدالحسين خسروپناه پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: تربيت اسلامي عبارت است از مجموعه ابزارها، روشها و تكنيكها كه انسان را به كمال و تكامل انساني مي رساند. در واقع وقتي سخن از تربيت اسلامي به ميان مي آيد يعني انسان از مرحله بودن به مرحله شدن برسد.

حجت الاسلام عبدالحسين خسروپناه با بيان اينكه بايد انسان سير تكاملي و حركت استكمالي خود را طي كند تا به مقصد و غايتي كه مي خواهد دست يابد، اظهار داشت: بيشتر فلاسفه و جامعه شناسان معتقدند كه انواع جبرها و زندانها وجود دارد كه انسانها گرفتار آن هستند چون زندان طبيعت، زندان تاريخ و زندان جامعه. اين عوامل در انسان تأثير به سزايي مي گذارد به طوري كه گاهي انسان نمي خواهد آنگونه تربيت شود اما به آن سمت سوق داده مي شود. اما اگر كسي قوانين طبيعي را بشناسد مي تواند بر قوانين طبيعت تسلط داشته و طبيعت را مسخر خود كند. انسان مي تواند با دانش جامعه شناسي و عوامل جامعه شناسي تحولي در تكاملهاي اجتماعي به وجود آورد.

وي ديگر زنداني را كه انسان در آن قرار دارد زندان نفس اماره دانست كه نازلترين مرحله خويش است و ياد آور شد: از اين رو تربيت اسلامي وظيفه اش خارج كردن انسان از زندان نفس و رساندن او به مرحله كمال الهي است تا نفس اماره را به نفس لوامه، سپس نفس عاقله، نفس ملهمه، نفس مطمئنه، نفس راضيه و مرضيه تبديل كند؛ اين تبديلها بر سير تكامل انسان دلالت دارد.

وي افزود: قرآن كريم اهداف مختلفي چون عبادت و پرستش، معرفت و يقين دارد كه همه اينها اهداف متوسطي است، اما هدف نهايي انسان به سمت بي نهايت رفتن است، به سوي خدا رفتن است . تربيت اسلامي انتقال انسان از نفس اماره به سوي بي نهايتي است كه پايان ناپذير است؛ زيرا انسان تربيت يافته اسلامي به پوچي نمي رسد.

پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي با تأكيد بر اينكه نظام تربيتي مشتمل بر 4 ركن است چون مباني، اصول، روشها و اهداف  كه نيازمند بازنگري و بررسيهاي ويژه است، تصريح كرد: مباني همان زير ساختهاي معرفتي، هستي شناختي و انسان شناختي است كه همه نظامها آنرا دارا هستند كه اسلام نيز آنرا براي انسان معرفي كرده است از اين رو براي تقويت نظام تربيتي بايد به سراغ مباني رفت. اصول كه پايه هاست، زاييده شده از مباني است و ابزاري براي تحقق بخشيدن به روشهاي تربيتي اسلام است. طي روشهاي نظام تربيتي بايد آن را از قرآن و سنت نبوي دريافت كرد.يعني از سيره عملي و رفتاري پيامبر اكرم(ص) شناسايي نمود. اين انتظار كه همه روشهاي تربيتي را بايد از متون ديني به دست آوريم مدلل نيست؛ زيرا برخي از روشهاي تربيتي از راه تجربه به دست مي آيد. كه علاوه برتأييد تجربه بايد مبتني بر اصول اسلامي نيز باشد. در ركن اهداف نيز مي توان به منابع تربيت اسلامي اشاره كرد كه تنها نبايد كليات يا اهداف بعيد مطرح شود يعني علاوه بر تبيين اهداف دور بايد اهداف نزديكتر هم مورد توجه قرار گيرد تا بتوان نوعي بازنگري ايجاد كرد.