در همين حال، دولت ايران در سال 1962 تصميم گرفت كه شركت هوانوردي هما را تاسيس كند. در اين سال، با تصويب مجلس نيز هما اجازه يافت تا كنترل تمام اموال و دارايي هاي دو شركت هوانوردي ايران اير ويز و خدمات هوانوردي ايران را از آن خود كند.
پس از گذشت 7 سال سرانجام "پارس اير" اولين شركت هوانوردي ايران است كه در سال 1969 فعاليت رسمي خود را آغاز كرد. اين شركت اولين هاب پروازي خود را در مشهد مقدس تاسيس كرد كه از آنجا به شهرهاي طبس و بيرجند پرواز مي نمود. اولين هواپيمايي كه توسط اين شركت به خدمت گرفته شد، يك هواپيماي شش سرنشين از نوع Shrike 500B بود. در سال 1975 ناوگان پارس اير، با 32 فروند هواپيماي مختلف از جمله 4 فروند هواپيماي فوكر، خدمات پروازي خود را به 14 شهر مختلف ايران گسترش داد. پارس اير تا سال 1979 خصوصي بود تا اينكه با پيروزي انقلاب اسلامي، ملي اعلام شد و به ايران اير واگذار گرديد.
با اين پيش زمينه، وارد وضعيت فعلي ناوگان حمل و نقل مسافري هوايي كشور مي‌شويم كه در يك كلام مي توان گفت، اگر واقع بينانه به صنعت حمل و نقل هوايي ايران بنگريم، بايد اشاره شود كه باتوجه به تحريم هوايي ايران و انتخاب تركيب ضعيف در مذاكرات براي خريد هواپيما با قابليت پرواز بالا، صنعت حمل و نقل مسافري هوايي ايران را با مشكلات بسياري در شرايط فعلي روبرو كرده است.
انتشار جزئيات خريد هواپيما قبل از نهايي شدن اين مسئله، اخبار ضد و نقيض در مورد فرسودگي هواپيماهاي مذاكره شده براي خريد و چندين عامل ديگر كه بعضا از سوي شركت‌هاي رقيب صورت گرفته، شركت خريدار هواپيما در ايران را با شكست در تجهيز و نوسازي ناوگان خود مواجه كرده است.
بارها شاهد بوده‌ايم كه خريد هواپيما از شركت‌هاي خارجي وارد مرحله نهايي و امضاي گرديده ولي در نهايت به دليل انتشار زودهنگام جزئيات خريد هواپيما - به دليل اعمال تحريم هوايي ايران- پروژه كاملا منتقي شده؛ اگرچه دو سال تنها براي خدمات پس از فروش و تامين قطعات آن چانه زني هايي بسياري صورت گرفته است.
محمد رحمتي بالاترين مقام در صنعت حمل و نقل به دليل همين مسائل تاكيد كرده است، تا زماني كه هواپيماي خريداري شده در فرودگاه مهرآباد به زمين ننشسته باشد نبايد نسبت به جزئيات خريد و مسائل ديگر آن هواپيما اشاره كرد. وي به خبرنگار "مهر" گفته است كه در دوره فعاليت وي در وزارت راه( از اوايط بهمن 1383 تاكنون) از محل حساب ذخيره ارزي تسهيلات به شركت‌هاي هواپيمايي خصوصي پرداخت شده است. همچنين در سال گذشته براي تجهيز و نوسازي نوگان هوايي هواپيمايي هما 150 ميليون دلار اختصاص يافته كه هنوز اين شركت از آن استفاده نكرده است. در عين حال، در سال جاري نيز 250 ميليون دلار براي شركت هواپيمايي هما در نظر گرفته شده است.
در شرايط فعلي، اگر چه بنا به گفته مقامات صنعت حمل و نقل هوايي، سن هواپيما ملاكي براي فرسودگي آن محسوب نمي شود و تنها بايد وضعيت قابليت پرواز هواپيما را مورد اشاره قرار داد، اما بسياري از مسافران هواپيمايي پس از انجام سفر با هواپيماهاي برخي شركت‌ها چنين مي گويند:"چرا بايد چنين هواپيماهاي فرسوده و داراي عمر بالا سفر شويم. آيا ايمني پروازها و در نهايت امنيت جاني مسافران براي شركت‌ها مهم است."
البته سازمان هواپيمايي كشوري اعلام كرده است، تمامي هواپيماهاي شركت هاي هواپيمايي كه اجازه پرواز را از سازمان هواپيمايي كشوري دريافت كرده اند، قابليت پرواز آنها تاييد شده و با نگاه 100 درصد ايمني پرواز مي كنند. ملاك خارج شدن هر هواپيما از ناوگان هوايي را ميزان سايكل و ساعت پروازي آن هواپيما كه از طرف شركت ساخت آن تعيين شده است، مشخص مي كند.
در عين حال، تنها برخي اوقات به دليل هزينه هاي بالاي تعميرات هواپيماهاي سن بالا، مقرون به صرفه نبودن آنها از نظر اقتصادي مطرح مي شود. اين درحالي است كه به دور از جنجال هاي سياسي مطرح شده، تحريم ايران از سوي آمريكا، همواره شركت هاي هواپيمايي داخلي را در خريد هواپيما رنجانده است.
در ابتداي اين گزارش به وجود شبه مافيا در بخش هوايي ايران اشاره كرديم. منظور از شبه مافيا در اين گزارش كساني هستند كه اقدام به انتشار زودهنگام جزئيات خريد هواپيما كرده و به صورت شبكه اي كار مي كنند . اينها قبل از نهايي شدن مذاكرات براي خريد هواپيما، اطلاعات آن را در اختيار رسانه ها قرار مي دهند. البته اين اقدام برخي اوقات عمدي نيست و از سوي ديگر احتمال اينكه اين اقدام در جهت منافع شركت رقيب صورت گرفته باشد، وجود دارد. البته رسانه‌ها و به عبارتي خبرنگاران هم كه كشف خبر يكي از اركان خبرنويسي است، به دور از اين مسائل همواره خبرها را مي گيرند و مي نويسند.
به گزارش خبرگزاري مهر، داوود كشاورزيان مديرعامل سابق هواپيمايي هما شايد به همين خاطر بود كه در مراسم خداحافظي خود با اصحاب رسانه در 14 آبان 1384 گفت:" در انتشار اخبار و اطلاعات بايد ملاحظاتي مدنظر قرار گيرد به طوري كه همواره مصالح ومنافع ملي در انتشار اخبار بايد رعايت شود. روزنامه ابراز اطلاع رساني است و ابراز اعمال قدرت نيست ، زيرا اگر اين طور باشد، انحراف آشكار در روزنامه نگاري و اطلاع رساني است."
حال پس از بيان اعمال روش ها در خريد هواپيما و منتفي كردن آن توسط شبه مافيا، به وضعيت 120 فروند هواپيماي مسافري موجود در ناوگان حمل و نقل هوايي ايران مي پردازيم. 13 شركت هواپيمايي فعال داريم كه در بين آنها هواپيمايي هما و ايران اير تور دولتي و هواپيمايي آسمان شبه دولتي است. بر طبق بند "ج" اصل 44 قانون اساسي كه اخيرا از سوي مقام معظم رهبري به روساي سه قوه و رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام ابلاغ شده است، 80 درصد سهام شركت‌هاي هواپيمايي دولتي بايد به بخش خصوصي واگذار شوند.
در حال حاضر تعداد هواپيماهاي شركت هاي فعال در ناوگان مسافربري هوايي كشور تا پايان تيرماه سال جاري به 120 فروند رسيده است كه براساس برنامه چهارم، تعداد ناوگان تا پايان سال 1388 بايد به 200 فروند برسد. از 120 فروند هواپيماي موجود در ناوگان هوايي كشور حدود 81 فروند آن ملكي و مابقي اجاره‌اي است.
ايران اير، ماهان، آسمان، ايران اير تور، كاسپين، آريا، كيش اير، ساها، نفت، چابهار، ارم اير، تفتان، قشم اير، سفيران و زاگراس 15 شركت هواپيمايي ايران به شمار مي روند كه دو شركت تفتان - به دليل تغييرات مديريتي - و چابهار - به دليل اجاره هواپيمايش به هما- هم اكنون فعاليت نمي كنند. ميانگين عمر ناوگان هم از 18 تا 19 سال طي سال هاي گذشته به 15 تا 16 سال در حال حاضر كاهش يافته است.
ايران اير داراي 4 فروند بوئينگ 747، 4 فرنود بوئينگ 727، 2 فروند ايرباس 600-300 ، 4 فروند ايرباس 300B2، دو فروند ايرباس 203-310، 2 فروند ايرباس 300B4 ، دو فروند ايرباس 310 و 5 فروند فوكر 100 است.
از سوي ديگر، شركت هواپيمايي ماهان داراي 4 فروند ايرباس 320 و 4 فروند ايرباس 300B4 ، سه فروند ايرباس 300 ، 3 فروند ايرباس 310 و 2 فروند توپولف 204 و 2 فروند ام دي 80 و 83 و يك فروند توپولف 154 مي باشد.
با اضافه شدن 7 فروند هواپيماي ديگر به ناوگان ماهان، اولين شركت هواپيمايي ايران ماهان نام خواهد گرفت.
در همين حال، شركت هواپيمايي آسمان 4 فروند بوئينگ 727 و شش فروند اي تي ار 72 و 11 فروند فوكر در اختيار دارد. كيش اير نيز داراي 6 فروند فوكر 50 ، 2 فروند توپولف 154 و 3 فروند ام دي 82 است.
شركت ارم اير 2 فروند توپولف 154، شركت تفتان 2 فروند فوكر50، شركت قشم اير يك فروند ايرباس 321 و يك فروند ايرباس 300B4 در اختيار دارند.
به گزارش خبرگزاري مهر، شركت هواپيمايي چابهار داراي 7 فروند فوكر، شركت هواپيمايي آريا داراي 2 فروند فوكر50 و 3 فروند توپولف 154 و شركت هاي كاسپين داراي 4 فروند توپولف 154، ايران ايرتور داراي 12 فروند توپولف 154 است.
ساها نيز 3 فروند بوئينگ 707 در ناوگان هوايي فعال دارد و هواپيماهاي شركت هواپيمايي نفت شامل4 فروند فوكر50 و يك فروند توييناتوراست.
در عين حال، امسال يك فروند توپولف به ناوگان ايران اير تور، 2 فروند توپولف به زاگرس اير، 5 فروند ايرباس به ماهان، يك فروند ايرباس به ناوگان قشم اير اضافه شده است. در مقابل، دو فروند توپولف ايران ايرتور، 2 فروند ايرباس تركيه‌اي ايران اير، يك فروند ام دي 82 كيش اير، يك فروند بوئينگ 737 سفيران و يك فروند ايرباس 321 قشم اير از چرخه ناوگان خارج شده است.
===================
گزارش از مجتبي قمري وفا
نظر شما