آبونمان براي تشكيل فدراليسم در عراق / تحليل "مهر" از بروز اختلاف بر سر ايجاد سيستم فدراليسم در عراق /

در ميان گروههاي تاثير گذار بر تحولات عراق در طول سه سال گذشته بويژه پس از تصويب قانون اساسي اين كشوراگرچه موضوع فدارليسم مورد توجه كردها وشيعيان بوده ولي كردها با تاسيس حكومت فدراليسم اولين گام را در اجراي اين اصل برداشتند، اما ادامه اين مسيربه دلايل گوناگون تبديل به تقطه بحران در عراق شده است .

- كانون نقطه بحران :

نقطه بحران از آنجا شدت يافت كه نمايندگان ائتلاف عراق يكپارچه درپارلمان به عنوان فراكسيون اكثريت، پيش نويسي را ارائه كردند كه در آن ساز وكارها و تدابير براي تشكيل فدراليسم مشخص شده بود، اما اين طرح عمدتا با مخالفت نمايندگان جبهه توافق روبرو شد .

اين درحالي است كه سيد عبدالعزيز حكيم رئيس ائتلاف عراق يكپارچه به صراحت بر اجرايي شدن اين طرح در جنوب و مركز عراق پس از كردستان بارها تاكيد داشته است. وي بارها در موضعگيري هاي خود تاكيد كرده است كه فدراليسم درخواست توده مردم عراق است و با قدرت از آن حمايت مي كند، زيرا آن را تضميني براي جلوگيري از بازگشت رژيم ديكتاتوري مي داند و اين حق همه است كه از آن برخوردار شوند، لذا سيستم فدرالي منجر به ثبات اوضاع درعراق و اميدواري عراقي ها مي شود.

در مقابل "عدنان محمد سلمان الدليمي" رئيس جبهه التوافق (كه اين حزب 44 كرسي درپارلمان دارد) مخالف فدراليسم بوده و موضع خود را با اين استناد كه فدراليسم به طايفه گري منتهي خواهد شد و اين طرح شروعي براي تقسيم عراق است، بيان كرده است.

دولت انگليس هم به دليل نفوذ سنتي كه در جنوب اين كشور دارد در تشكيل فدراليسم در اين منطقه مانع تراشي مي كند . اين در حالي است كه اتحاديه عرب نظر مثبت خود را منوط به پذيرش تمام طيف هاي عراقي مي داند كه اين امر حمايت غير مستقيم از جناح اقليت( جبهه التوافق) مي باشد .

اين چند پارچگي آرا كه از تقسيم منافع اقتصادي و سياسي نشات مي گيرد هر دو طيف بازيگران داخلي و خارجي را شامل مي شود كانون شروع بحران شده است .

- مباحث نظري علت مخالفت با فدراليسم : 

فدراليسم مناسب ترين سيستم حكومتي در جوامع چند فرهنگي است. فدراليسم چون بر كثرت گرايي و چند حزبي متكي است، نمي تواند در يك جامعه بسته و در نظامهاي سنتي و ديكتاتوري عملي گردد بدين جهت شعار فدراليسم در برهه زمان كنوني به معني نفي نظام استبدادي و پذيرش حق حاكميت مردم بر اساس قرارداد اجتماعي است .

تاريخ فدراليسم هم به وضوح نكته فوق را به اثبات رسانده است . كشورهايي كه در تشكيل فدراليسم موفق بوده اند قبلا حكومتهاي محلي جداگانه اي بودند كه بر اساس توافق گروهي نظام حكومتي مبتني بر فدراليسم تاسيس كردند.سوئيس، آلمان و آمريكا نمونه هاي موفق در اين زمينه هستند . اتحاد جماهير شوروي سابق، يوگسلاوي و حتي كانادا نمونه هاي ناموفق در اين زمينه هستند.شوروي سابق بر اساس گسترش قدرت از يك ناحيه و تصرف ساير مناطق به واسطه زور شكل يافت و تمركزگرايي قدرت منجر به حذف خواسته هاي ساير فرهنگها گرديد كه اين امر در نهايت به فروپاشي انجاميد.كانادا نيز با جدايي طلبي ايالت كبك عمدتا فرانسوي زبان تا مرز سقوط پيش رفت .  

در عراق نيز فدراليسم هرچند به لحاظ چند پارچگي فرهنگي با مشكل روبرو است، اما با مشكلاتي مشابه دست و پنجه نرم مي كند . برخلاف نظامهاي ملي موفق كه در آن وحدت ملي به تدريج و با گذشت زمان مرزهاي ولايات را درنورديد و منافع مشترك قوي گرديد تا حكومت مركزي نقشي فراتر به خود گرفت، اما در عراق فدراليسم مي خواهد بر مبناي پايه حكومتي صورت گيرد كه حكومت مركزي در آن قدرت مطلقه محسوب مي شده و اكنون پذيرش و اجرايي شدن تضعيف اين قدرت مركزي با مشكلاتي روبرو گرديده است . طيف هايي كه در گذشته در كانون قدرت بودند به راحتي نمي توانند نظاره گر از دست دادن ميادين نفوذ سياسي و اقتصادي خود باشند . از همين رو با تاسيس فدراليسم مخالفند . 

- آينده فدراليسم : 

حال با توجه به شرايط فوق سوال مهم اين است كه وضعيت جاري طرح فدراليسم بر روي چه سرنوشتي قدم خواهد گذاشت.درهفته گذشته (2مهر) توافقي به دست آمد مبني بر اينكه كميته اي براي بازنگري در پيش نويس قانون اساسي تشكيل شود تا بررسي اوليه طرح ايالتي كردن عراق انجام شود و اجراي قانون تشكيل ايالت در عراق پس از تصويب دست كم تا 18 ماه بعد به تاخير افتد. اين بازنگري بيشتر بر روي نحوه اداره كردن فدرالها متمركز است . 

اين توافق اگر چه نقطه شروع براي حل بحران محسوب مي شود، اما چانه زنيها براي رسيدن به تفاهم بسيار دشوار خواهد بود . در اين بين، طيف اقليت به دليل تسلط بر حوزه هاي قدرت سياسي و اقتصادي در گذشته با تشكيل فدراليسم در جنوب و مركز موقعيت خود را در نقطه معكوس از گذشته مي بيند. بر همين اساس به دنبال گرفتن امتيازهايي از طريق بازنگري در آن بخش از مفاد قانون اساسي هستند كه مربوط به نحوه اداره فدرالها مي باشد . 

اين بازنگري در واقع بهايي است كه گروه اكثريت در قبال تشكيل ايالت در جنوب و مركز بايد به گروه اقليت بپردازد . تا زماني كه بهاي اين قيمت به نقطه تعادل و مورد نظر طرفين نرسد تشكيل فدراليسم با مشكل روبروخواهد شد .