دغدغه‌های هنرمندان درباره بحران امروز و فردای ایران

به گزارش خبرگزاری مهر بیش از یکصد هنرمند ایرانی از سوم اردیبهشت ماه آثار خود با موضوع « آب» را ذیل عنوان نمایشگاه «طلای آبی» در گالری اعتماد به تماشا گذاشتند تا این خطر را گوشزد کنند که حتی بارندگی‌های اخیر هم ایران را از بحران کم آبی و خشکسالی نجات نداده است.

«طلای آبی» نامی است که لیلا وارسته و ویدا زعیم، کیوریتورهای این نمایشگاه به آن داده‌اند؛ ‌نمایشگاهی که با برگزاری آن، سه‌گانه هنر ایران با محوریت سه سوژه صلح، نفت و آب کامل می‌شود.

افتتاحیه نمایشگاه جمعه سوم اردیبهشت ماه با حضورمعصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و علاقمندان و فعالان عرصه محیط زیست و هنرهای تجسمی برگزار شد و در آن، آثار ۷۳ هنرمند در قالب نقاشی، مجسمه، ویدیو آرت، چیدمان و پرفورمنس به تماشا گذاشته شده است.

ویژگی مهم این نمایشگاه حضور پر تعداد نقاشان جوان است؛ ضمن آن که محسن وزیری مقدم،آیدین آغداشلو، مارتین ورتمان،علی فرامرزی ،خسرو حسن زاده، مهرداد محبعلی، امیر حسین حشمتی و فرساد لباف هم از جمله هنرمندان حاضر در این نمایشگاه هستند که همگی آثار جدیدی در پاسخ به فراخوان این نمایشگاه ارایه کرده‌اند.

 ویدا زعیم و لیلا وارسته در مقدمه معرفی این نمایشگاه می‌نویسند: «امروز در آغاز دورانی تازه، مردمان ایران، این کشور کهن‌سال با بهارانی زودرس و زمستان‌های کم‌برف، درمی‌یابند که سرنوشت آن‌ها بیش از آنکه در گرو «طلای سیاه» باشد با «طلای آبی» گره خورده است. ما با فراخواندن هنرمندان و با کمک دست‌های هنرآفرینشان می‌خواهیم سهمی در به‌تصویرکشیدن این تراژدی بزرگ ملی داشته باشیم».

بضاعت آب کشور از دست رفته است

اَران ابراهیمی فارغ التحصیل رشته طراحی صحنه و لباس تئاتر از دانشگاه هنر تهران است که پس از سال ها فعالیت روی طراحی لباس و آکسسوار، در حال حاضر درگیر فعالیت در زمینه هنر مفهومی است. او یکی از یکصد هنرمند ایرانی است که از سوم اردیبهشت آثار خود با موضوع آب را در گالری اعتماد به تماشا گذاشتند تا این خطر را گوشزد کنند که حتی بارندگی‌های اخیر هم ایران را از بحران کم آبی و خشکسالی نجات نداده است.

وی درباره حضور خود در این نمایشگاه می گوید: سال گذشته از طریق فرخوانی که لیلا وارسته و ویدا زعیم-کیوریتورهای نمایشگاه «طلای آبی» برای هنرمندان ارسال کرده بودند از نمایشگاه و اهداف آن مطلع شدم و نهایتاً پس از ارسال رزومه و طرح پیشنهادیم و پذیرش آن از سوی برگزار کنندگان نمایشگاه، موفق به ارائه آن شدم.

ابراهیمی که اثری با نام «بضاعت از دست رفته است» در نمایشگاه ارائه داده، در توضیح کار خود، چنین می گوید: شروع کار بر اساس مطالعه و تحقیق بود و جالب اینکه هر چقدر بیشتر می خواندم و می فهمیدم، موضوع، برایم مهم تر می شد زیرا به این درک می رسیدم که بحران آب در کشور تا چه اندازه جدی است و ذخایر آب ایران تا چه حد کم شده اند.

او اینطور ادامه می دهد: هر لحظه ارزش آب برایم بیش از پیش می شد تا در نهایت ساختار ذهنی خودم نیز نسبت به موضوع کاملاً تغییر پیدا کرد و به نقطه ای رسیدم که تصویری از آینده آب به عنوان کالایی تجملی در ذهنم نقش بست و همین موضوع باعث شد تا در این اثر، آب را به عنوان شی کمیاب ارائه کنم و به این شیوه از مجموعه داری، عنوان «مجموعه داری فقدان» به معنای مجموعه هایی که بر اساس تخریب محیط زیست توسط انسان می توانند شکل می گیرند، بدهم.

این خانم هنرمند هدف خود را آشنایی زدایی از مفاهیم رود، دریاچه یا تالاب می داند و می افزاید: رود، دریاچه یا تالاب مفاهیمی است که عموماً در ذهن ما، با وسعت و پهناوری پیوند خورده اند. درحالیکه در این اثر نام رودها، دریاچه ها و تالاب های ایران را روی شیشه های بسیار کوچکی می بینیم که گنجایش آنها چند سی سی بیشتر نیست.

به گفته ابراهیمی، این اثر درست شبیه به این است که شخصی با اطلاع از آینده ای قریب الوقوع، در زمان حال بقایای این منابع را به صورت مجموعه ای گرد هم آورده در حالی که تاریخ ارائه اثر، زمان آینده است.

اثری برای ترسیم یک پاد آرمانشهر

او معتقد است: اثر بیانگر زمانی است که مجموعه کهنه و خود نیز دچار خسران شده است. به عبارتی دیگر، اثر پیش گویی آینده ای است که چندان دور نیست یا ترسیم وضعیت در یک پاد آرمانشهر است که چنین مجموعه هایی در آن تنها مرثیه ای خواهند بود بر آنچه زمانی وجود داشته است.

ابراهیمی می گوید: این اثر شامل سه جعبه چوبی قدیمی، مخصوص حمل بطری های کوچک است که روی هم و به صورت نامنظم قرار گرفته اند.

این هنرمند ادامه می دهد: در جعبه اول باز است و درون جعبه چیدمانی از بطری های کوچک شیشه ای با درپوش چوب پنبه دیده می شود که با آب پر شده و هر کدام از آن ها، نماد یکی از رودها، تالاب ها، دریاچه ها و به طور کلی منابع آب در ایران است که بر اساس جغرافیای ایران چیده شده و روی هر کدام برچسبی حاوی اطلاعاتی در خصوص محتویات بطری قرار دارد.

او با بیان اینکه قسمت مربوط به دو منطقه کویری ایران خالی است، می گوید: روی در جعبه اول شماره ها و لکه های قرمزی دیده می شود که نشان دهنده رودها، دریاچه ها و تالاب های خشک شده یا در خطر و مسیر نابودی است.

وی می افزاید: جعبه دوم با درب بسته، زیر جعبه اول قرار دارد و البته گوشه درب آن از بالا شکستگی دارد و نام تعدادی از قنات های ایران که روی شیشه ها چسبانده شده اند به چشم می خورد.

ابراهیمی ادامه می دهد: جعبه زیرین بسته است ولی گوشه آن مرطوب شده و در ظرفی که یادآور بیمارستان است، چکه می کند و در نهایت، مجموع این جعبه ها و چیدمان آن ها تصویری تلخ و دردناک از آینده آب در ایران را به ذهن مخاطب یادآور می شود.

دنیای جدید دنیای محیط زیست است

او با اشاره به کارهای قبلی خود در حوزه محیط زیست، یکی از معضلات اصلی طراحی صحنه و لباس تئاتر را کمبود بودجه می داند و می گوید: یکی از موارد اصلی مورد توجه در پروسه طراحی لباس، تلاش برای بهره گیری از مواد و محصولات دورریز، دسته دوم و یا کم هزینه و بهره گیری از خلاقیت و ظرافت و همسان سازی آن ها با طرح هایی که در ذهنمان وجود دارد، است.

وی ادامه می دهد: همین محدودیت منجر شد تا ذهن من روی امکانات و قابلیت های نهفته در مواد دور ریز (زباله) متمرکز شود و نگاهی متفاوت به این مواد داشته باشم. نگاهی که بعدها در طراحی زیور آرایه ها نیز از آن بهره گرفتم و منجر به آشناییم با دنیایی جدید شد.

این هنرمند، دنیای جدید را محیط زیست، اهمیت حفاظت از آن، معضلات پیچیده و بسیار این حوزه از جمله پسماند و رویکردهای بسیار متنوعی که در جهت حل این مشکلات و معضلات وجود دارد، می داند و خاطرنشان می کند: دنیای جدید و جذابیت های آن منجر به فعالیت هایش در این حوزه شده است.

ابراهیمی می گوید: گرچه پیش از این به صورت مستقیم در حوزه آب فعالیت نکرده بودم اما به واسطه فعالیت هایم در حوزه محیط زیست از جمله برگزاری نمایشگاهی تحت عنوان "لووپ" با تمرکز بر روی پارچه های دورریز به عنوان یکی از حاشیه های صنعت نساجی که در گرم شدن کره زمین و کمبود آب، نقشی موثر دارد، با برخی از هنرمندان فعال در این عرصه آشنا شده بودم.

به گفته او، صنعت نساجی مقام دوم را در میان صنایع آلاینده محیط زیست دارد و همین موضوع او را ترغیب می کند تا در این نمایشگاه از فرآیند «فرایافت» (upcycling) استفاده کند. جریانی ایده محور، جهت تبدیل کردن دورریز یا کالاهای بی مصرف به محصولی جدید با کیفیت بالاتر با بهره گیری از قدرت طراحی و تها با تغییر فیزیکی ماده که طبیعتا هر چه طراح قدرتمندتر باشد محصول تولیدی نیز با ارزش تر خواهد بود.

وی هنر خود را استفاده از دور ریز پارچه های کارگاه های خیاطی برای تولید زیور آرایه ها و مجسمه های دکوراتیوی با کیفیت بالا و زیبا می داند و از استقبال بسیار خوب مخاطبان نمایشگاه از این محصولات می گوید.

هنرمندان موظف به یادآوری و احیاء فرهنگ ها و ارزش های کهن هستند

ابراهیمی به پشتوانه هنر و فعالیت خود معتقد است که فرهنگ، پدیده ای پویا و همواره در تحول و تکامل است و از منابع مختلفی تغذیه می کند.

او می گوید: هنرمندان بخشی از فرآیند فرهنگ سازی را به عهده دارند و آثار هنری می توانند به مخاطب جهت فکری و روش زندگی پیشنهاد کنند و از سوی دیگر، ممکن است باعث تولید ایده های جدید شوند که این ایده ها نیز می توانند در آثار هنری بعدی متجلّی گردند.

به گفته این هنرمند، نکته غم انگیز جایی است که ایرانیان به رغم برخورداری از قرن ها پیشینه فرهنگی صرفه جویی در مصرف آب، تقدس آب در فرهنگ کهن خود و بهره مندی از قدرتمند ترین سیستم های مهندسی آب در دنیا یعنی حفر قنات، اکنون در چنین شرایطی قرار گرفته اند و از همین رو هنرمندان به عنوان یکی از گروه های مرجع و تاثیرگذار اجتماعی موظف به یادآوری، حفظ و احیاء فرهنگ ها و ارزش های کهن هستند.

او با اشاره به انیمیشنی با موضوع آب که حدود دو دهه قبل توسط تلویزیون و برای کودکان نمایش داده شده بود، همچنین میزان اثرگذاری این انیمیشن، می گوید: هنر رسانه ای بسیار موثر و فقرهنگ ساز است و از همین رو ضروری است تا زمینه برای ایده پردازی، آگاهی رسانی و فرهنگ سازی از طریق هنر ایجاد شود و البته این مهم با همکاری و کمک مسئولان امر محقق خواهد شد.