اطلس قوم گیاه‌شناسی ایران تدوین شود

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن زاده رئیس پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در نشست «قوم گیاه شناسی و گزارش فعالیت های گروه های پژوهشکده مردم شناسی» که در محل پژوهشگاه برگزار شد گفت:.

حسن زاده مطالعات مردم شناسی را از پایه های توسعه پایدار دانست و افزود:توسعه پایدار بدون درک بافت بومی جوامع غیر قابل حصول خواهد بود. بر همین اساس اگر رکن توسعه پایدار را محیط زیست و میراث فرهنگی بدانیم لازم است که مطالعات مردم شناسی جدی تر گرفته شده و گام های اساسی در این زمینه برداشته شود .

حسن زاده، برگزاری ۶همایش، ۱۰نشست علمی، چاپ ۲۵جلد کتاب، ۱۶مقاله علمی پژوهشی، ۴۰مقاله از اعضای پژوهشکده، ۳۰۰مقاله از فعالان علوم میان رشته‌ای مردم شناسی و... را حاصل فعالیت پژوهشکده مردم شناسی در سال گذشته اعلام کرد .

وی تدوین اطلس های مردم نگاری و مردم شناسی را از برنامه های ویژه این پژوهشکده در امسال اعلام کرد و گفت : کارگاه بین المللی پزشکی قومی، همایش ملی یلدا، همایش فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی امسال برگزار خواهند شد.

جای خالی نظریه های مردم شناسی در فیلم های مستند

فرهاد ورهرام مستند ساز و محقق دیگر سخنران این نشست، نخستین فیلم هایی که در مرکز اسناد ملی مطالعات و پژوهش های مردم شناسی ثبت شده اند را بسیار ارزشمند دانست و گفت :فیلم های مستند خوبی در این حوزه توسط کارگردان های ایرانی و خارجی ساخته شده اند .

او با اشاره به اینکه فیلم های مستند مردم شناسی در خارج از کشور حاصل فعالیت گروه های آموزش دیده در مراکز علمی معتبر دانشگاهی است تصریح کرد: این در حالی است که اغلب فیلم های مردم شناسی در ایران توسط مستند سازانی ساخته می شوند که مردم شناس نیستند .

ورهرام گفت: بیشتر فیلم هایی که در این حوزه ساخته می شوند تنها موضوعات مردم شناسی دارند و بر اساس نظریه های مردم شناسی ساخته نشده اند .

قوم گیاه شناسی علم شناخت روابط انسان و گیاه

مهدی قربانی استاد دانشکده منابع طبیعی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، نیز در این نشست با اشاره به لزوم  تدوین اطلس قوم گیاه شناسی ایران گفت :وجود رابطه عمیق بین انسان و گیاهان رابطه ای عمیق، همیشگی و ضروری بوده که در بسیاری از مواقع مورد پژوهش قرار نگرفته است .

وی افزود: قوم گیاه شناسی علم شناخت روابط انسان و گیاه است که هدف از تدوین اطلس قوم گیاه شناسی ایران، پرداختن به موضوع تنوع این گیاهان و نحوه استفاده از آنهاست .

او با اشاره به اهمیت گیاهان دارویی از نظراقتصادی و صنعتی گفت :بیش از  ۶هزار گیاه درایران کاربرد دارویی دارند و از ۴۳میلیارد دلار حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی سهم ایران ۶۰میلیون دلار است که عمده آن را زعفران تشکیل می دهد .

قربانی در ادامه به اهمیت مقوله قوم گیاه شناسی پرداخت و گفت : با مطالعه در این حوزه اطلاعات ارزشمندی درباره نحوه تطبیق انسان با محیط و چگونگی حفظ بقاء به دست می آید که به حفظ فرهنگ بومی، ایجاد توسعه و... کمک می کند .

او با بیان اینکه قوم گیاه شناسی می تواند بستری را فراهم آورد تا بتوانیم دانش بومی را شناسایی و آنالیز کنیم افزود :دانش بومی در گونه های متفاوت گیاهی در کشور در معرض نابودی است و ما وظیفه داریم آن را حفظ و اشاعه دهیم .

این استاد دانشگاه تهیه اطلس قوم گیاه شناسی ایران را گامی به سوی ثبت، حراست و به کار گیری  فرهنگ کهنسال و سخت جان بومی در استفاده از گیاهان دانست و اظهار داشت: اولین گام در تدوین این اطلس تفکیک نواحی رویشی کشور است که در ۵گروه به انجام رسیده و در مراحل بعد فعالیت میدانی آن آغاز می شود .

مردم شناسی ملموس ترین حوزه جامع مطالعات میراث فرهنگی

 سید احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری دیگر سخنران این نشست گفت : میراث فرهنگی بخش زنده و باقی مانده فرهنگ است که مردم شناسی باید آن را به عنوان یک سر فصل برای خودش قراردهد .

او مردم شناسی را ملموس ترین حوزه جامع مطالعات میراث فرهنگی دانست و گفت :درک و شناخت حوزه مردم شناسی امروزه در برنامه ریزی های حکومتی نیز نقش مهمی دارد . مردم شناسی جغرافیای میراث فرهنگی است که همه دامنه های آ ن را در نظر می گیرد همانگونه که در گذشته در زمره علم جغرافیا مطرح بوده و بعد از تغییرات و تحولات و تقسیم بندی ها و تخصصی شدن علوم به این نام در آمده است .

سرعت زیاد تخریب گیاهان دارویی

هما حاج علی محمدی کارشناس پژوهشکده مردم شناسی با مروری بر تحقیقات و فعالیت های این پژوهشکده در زمینه قوم گیاه شناسی گفت :قوم گیاه شناسی به عنوان مطالعه مستقیم روابط بین انسان ها و گیاهان تعریف شده است .

او افزود: به دلیل اینکه بسیاری از مطالعات قوم گیاه شناسی بر مصارف گیاهان توسط جوامع شکارچی –جمع آوری کننده و جوامع کشاورز تأکید داشته است اغلب تصور می شود که قوم گیاه شناسی محدود به اینگونه جوامع است .

وی با اشاره به اهمیت این حوزه گفت :باید برای شناسایی مراتع و مکان های رویش گیاهان دارویی ازمردم بومی کمک گرفت و نباید طرح هایی بدون در نظر گرفتن فرهنگ معیشت مردم در این زمینه تعریف کرد .

او با بیان اینکه قوم گیاه شناسی سالهاست در قالب طرح های مردم نگاری در پژوهشکده مردم شناسی در حال پیگیری است افزود:محیط طبیعی، مدیریت سنتی، شیوه های معیشت، فناوری، صنایع بومی، پوشاک، مسکن، خوراک، دانش های مردم و ... در این طرح ها بررسی می شوند .در سال ۱۳۸۳انجام مطالعات مردم شناسی با رویکرد میان رشته ای قوم گیاه شناسی در شورای پژوهشی پژوهشکده مردم شناسی به تصویب و کارهای پژوهشی گسترده ای در این حوزه به انجام رسید .

حاج علی محمدی انجام دو مرحله از پنج مرحله اجرای طرح پژوهشی اطلس مردم گیاه درمانی ایرانی را از نمونه این طرح ها عنوان کرد و افزود :ارزش دانش بومی در این حوزه بسیار زیاد است ولی  متأسفانه با سرعت زیادی با تخریب گیاهان دارویی روبرو هستیم . 

وی تدوین طرح کار پژوهش های قوم گیاه شناسی، تدوین شناسنامه گیاهی برای نمونه های گیاهی، جمع آوری نمونه های گیاهی مرتبط با طرح های پژوهشی، آموزش پژوهشگران، برگزاری کارگاه های آموزشی، اجرای طرح پژوهشی آنتوبوتانی میمند و ... را از فعالیت های پژوهشکده مردم شناسی در حوزه قوم گیاه شناسی برشمرد .

سواد دیداری و بصری کودکان بالا رود

حمید نوایی متخصص حوزه کودک و نوجوان دیگر سخنران این نشست با اشاره به اهمیت گفت‌وگوی میان نسلی در حوزه میراث فرهنگی گفت: کرامت انسانی یکی از ارکان توسعه پایدار است که اگر پرداختن به مسائل مربوط به او نادیده گرفته شود دیگر معنایی ندارد .

او برنامه‌ریزی و آموزش را از مقوله‌های مهم در این حوزه دانست که باید از نظام تعلیم و تربیت شروع شود و افزود: توجه به کودکان و نوجوانان در تمامی موضوعات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و... به عنوان شهروندان آینده از ضرورت زیادی برخوردار است.

وی بینش میراث فرهنگی، محیط زیست و مفاهیم هویتی را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت :این موضوعات باید برای کودکان و نوجوانان تبیین و تفکر بینشی برای آنها در این زمینه ها شکل گیرد.

نوایی در نظر نگرفتن سواد دیداری و بصری را عمده ترین آسیب شناسی ها در این حوزه دانست و گفت :هم اکنون تنها فرآیند آموزش به اطلاعات و حافظه اهمیت می دهددر حالی که باید سواد دیداری و بصری کودکان و نوجوانان نیز با آموزش بالارود .

شناخت، لازمه حفظ میراث فرهنگی توسط کودکان و نوجوانان

مرجان فولادوند محقق و نویسنده ادبیات کودک دیگر سخنران این نشست نیز با اشاره به روابط میان نسلی کودکان و نوجوانان با میراث فرهنگی تصریح کرد که اگر امروز به نیازهای کودکان و نوجوانان توجه نکنیم پر واضح است که تمامی اقداماتمان در این حوزه  در آینده مخاطبی نخواهد داشت .

به اعتقاد وی، اگر کودکان و نوجوانان اطلاعاتی از میراث فرهنگی و مسائل مربوط به آنها نداشته باشند در آِینده نگرانی در قبال از بین رفتن آنها نخواهند داشت .

وی اظها رداشت: زمانیکه کاری در حوزه میرا ث فرهنگی برای کودکان و نوجوانان انجام می دهیم باید اقدامات صورت گرفته در گذشته را در نظر داشته باشیم زیرا که در این حوزه به جز تولید کتاب، اسباب بازی های مختلف و ...با موضوع میراث فرهنگی که حالت روایی پیدا نکرده اند کاری صورت نگرفته است .

فولادوند افزود :در حوزه کودک و نوجوان باید به این امر دقت داشته باشیم که کارهایی که انجام داده ایم آیا مورد استقبال جمعیت هدف بوده است یا نه و اینکه ما خودمان راضی باشیم کافی نیست .

 چاپ ۲ کتاب با همکاری مرکز مطالعات کاربردی آگاهی

غلامحسین بیابانی رییس مرکز مطالعات کاربردی آگاهی نیز در این نشست با مروری بر همکاری های پژوهشکده مردم شناسی با این مرکز گفت :حلقه ارتباط میان پلیس آگاهی و پژوهشکده مردم شناسی به سالها پیش در سال ۸۶باز می گردد .

او افزود :همکاری بین این دو نهاد تا کنون به انتشار دو کتاب جرم و فرهنگ و مقدمه ای بر مردم شناسی پزشکی حقوقی منجر شده است .

بیابانی در توضیح موضوع دین دو کتاب گفت: اینکه با نبود سیستم قضایی در گذشته چگونه مردم بروز یک جرم را حل و فصل می کرده اند و زمینه صلح و دوستی را در قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف اشاعه می‌دادند موضوع کتاب جرم و فرهنگ است .

وی با اشاره به اینکه برای تعیین هویت هم اکنون از پزشکی قانونی استفاده می‌شود افزود: ولی انسان شناسی جنایی می‌تواند ما را بسیار کمک کند زیرا که در گذشته نیز جرم‌های مختلفی صورت می گرفته است که با این رویکرد کتاب دوم تدوین شد .

 ثبت ۲ اثر موسیقایی در یونسکو

بهروز وجدانی مترجم، مولف آثار موسیقایی و عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم شناسی دیگر سخنران این نشست با مهم شمردن آرشیو سازی اقوام ایرانی گفت :۲اثر از ۱۰اثر ثبتی میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو رسما متعلق به موسیقی است .

او با اشاره به اینکه نوروزخوانی و ردیف‌های موسیقی ایران این دو اثر هستند افزود: پرونده‌ای که هم اکنون در حوزه میراث ملموس از کشور ایران روی میز یونسکو است نیز متعلق به سازکمانچه است .

وی وضعیت موسیقی ایران را  در سطح جهانی بهتر از کشور دانست و اظهار امیدواری کرد تهیه اطلس مردم نگاری سرزمین که از ۲۵سال پیش آغاز شده است هر چه زودتر به سرانجام برسد تا فرهنگ سنتی ایران بتواند بهتر شناسانده شود.

در ادامه این نشست ژیلا مشیری رییس گروه مردم شناسی اسطوره و آیین، محمد مکاری رییس گروه مردم‌شناسی زیست محیطی و اعظم موسوی رییس گروه مردم شناسی اجتماعی پژوهشکده مردم شناسی به ارایه گزارش فعالیت های هر گروه پرداختند .