به گزارش خبرگزاری مهر، پنجمین نشست از سلسله نشست های ایده‌پردازی و نوآوری در علوم انسانی اسلامی (نشان) با حضور اساتید و پژوهشگران حوزه اقتصاد اسلامی با عنوان «نظریه اخلاق هنجاری اسلام بین تکلیف گرایی و نتیجه‌گرایی» در خرداد ماه برگزار شد.
جلسه با قرائت قرآن کریم آغاز شد و ضمن عرض خوش آمدگویی به حضار گفته شد، این نشست‌ها با این هدف برگزار می‌شود که افراد جوانِ ایده‌پرداز، به‌راحتی بتوانند ایده نو و ارزشمند خود را مطرح کنند؛ و موضوع امروز نیز از مباحث زیربنایی اقتصاد اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است.
در ادامه ایده‌پرداز حجت‌الاسلام علی نعمتی طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به ارائه بحث پرداخت و گفت: اخلاق هنجاری از قرن ۱۹ شروع شد و چند تک‌نگاشت محدود نیز وجود دارد که بین آن‌ها تفاوت وجود دارد؛ و کسانی که وارد این بحث شده‌اند با دغدغه فلسفه نظری بوده و نتوانسته‌اند نظام اخلاقی اسلام را بشناسند.
وی در ادامه به رابطه فلسفه اخلاقی و علوم اجتماعی پرداخت و افزود: علوم اجتماعی از دلِ فلسفه اخلاق (moral philosophy) متولد شده است؛ و مراد از اخلاقی در این موارد، مسائلی است که مرتبط با رفتار انسان به معنای عام آن است و نه راجع به فضائل و رذایل انسانی.
وی در پایان به‌نقد ادله نتیجه‌گرایی اشاره کرد و با استناد به آثار برخی از علما گفت: ابزارهای تشویق به پاداش و تحذیر به جهنم، برای این است که انسان تا مرز شریعت بیاید و ازآنجا به بعد تکلیف گرا می‌شود؛ بنابراین اسلام تکلیف‌تر است نه نتیجه‌گرا.
سپس حجت‌الاسلام دکتر سید هادی عربی عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، یکی از اساتید داور نشست، به ارزیابی این موضوع پرداخت و اظهار کرد: چند نکته در این زمینه وجود دارد اینکه نکته اول: در چکیده، موضوع و مسئله تحقیق به‌خوبی تبیین نشده است. نکته دوم: نمی‌توان از مقایسه دو گزینه (تکلیف گرایی و نتیجه‌گرایی) بگوییم نظریه اخلاق هنجاری اسلام این است و باید سایر نظریات را هم دید. نکته سوم: روش این مقاله مشخص نشده است (درون دینی، برون دینی و…). نکته چهارم: در پایان مقاله به پیام موضوع خود اشاره‌کرده‌اید امّا در مقاله استدلالی ارائه نکرده‌اید.
در ادامه نشست، حجت‌الاسلام دکتر علی‌اصغر هادوی‌نیا (عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی) دیگر استاد داور این نشست، گفت: در مواردی ادعای بدون دلیل و جمله بدون استناد آورده‌اید؛ و به نظرم بحث نقدهای عام نتیجه‌گرایی که مربوط به موضوع‌شناسی است باید پیش از بحث‌های اسلامی بیاید.
وی در ادامه افزود: نتیجه‌گرایی دو نوع است: عمل‌نگر (در هر عملی به‌صورت مستقل، نتیجه را مدنظر قرار می‌دهند) و قاعده‌نگر (به دنبال قاعده‌هایی می‌گردند که بیشترین نفع را داشته باشند)؛ و بنده نوع دوم را می‌پذیرم؛ و معتقدم بحث‌هایی مانند مقاصدالشریعه نتیجه گرایی را تأیید می‌کند. همچنین این آیات نیز نتیجه‌گرایی را تأیید می‌کند: {وَ مَا خَلَقتُ الجِنَّ وَ الإنسَ إلّا لِیَعبُدونِ} (الذاریات/۵۶)، {قُل أَنَدعُوا مِن دونِ اللهِ مَا لَا یَضُرّنَا وَ لَا یَنفَعُنَا… } (الأنعام/۷۱).
در پایان نیز حجت‌الاسلام نعمتی تصریح کرد: بنده با تکلیف گرایی موافقم و اینکه حجت‌الاسلام هادوی‌نیا می‌گوید: اختلاف وظیفه‌گرایان و نتیجه‌گرایان در نقطه شروع است، درست است و به نظر من نقطه آغاز، تکلیف گرایی است.
نظر شما