"گوشه‌نشينان آلتونا" در اداره تئاتر جمع شده‌اند ؛ گزارش مهر از تمرين نمايش "گوشه‌نشينان آلتونا"

به گزارش خبرنگار مهر، اين روزها كه جنگ سخن آغازين جهان شده و سياستمداران با زبان بمب، توپ و تانك با هم گفتگو مي كنند و كشتار انسان هاي بي گناه تنها حاصل اين گفتگوي خشونت آميز است، در يكي از تاريكترين سالن هاي تمرين اداره تئاتر يك گروه حرفه اي مشغول تمرين نمايشي با موضوع مشكلات و مصائب انسان هاي پس از جنگ است. اين نمايش "گوشه نشينان آلتونا" اثر فيلسوف و نويسنده بزرگ قرن بيستم ژان پل سارتر است.

هر چند مريم معترف معتقد است اين اثر اگر هم زيربنايي فلسفي دارد، اما يك كار اجتماعي است كه حرف زمان را مي زند و اثري ضدجنگ است. وي كه سعي داشته متن سارتر در كارگرداني با تغييري اندك مواجه شود، مي گويد: "چون حرف نمايشنامه برايم اهميت داشت اصلا مايل نبودم اجرايي تازه يا نوعي بازخواني از آن ارائه دهم. بنابراين با كمك حسن باستاني (نمايشنامه نويس) تغييرات اندكي براي تقليل زمان نمايش از چهار ساعت به دو ساعت و ربع انجام داديم و سعي كرديم ديالوگ ها و اصل نمايشنامه در اجرا تغيير نكند."

به گزارش خبرنگار مهر، اين كارگردان موضوع نمايش "گوشه نشينان آلتونا" را درباره جنگ جهاني دوم و مسائل و مشكلات آن مي داند و ادامه مي دهد: "با توجه به اينكه سارتر يك فيلسوف است، زيربناي اين نمايش نيز فلسفي است. اما اگر تماشاگري هم با فلسفه سارتر آشنا نباشد به خاطر ساختار اجتماعي نمايشنامه مي تواند به خوبي با آن ارتباط برقرار كند."

معترف درباره انگيزه خود از اجراي اين اثر سنگين سارتر پس از چند سال دوري از كار تئاتر توضيح مي دهد: "چند سال بود كه تمايل زيادي به اجراي اين نمايش داشتم. از آنجا كه اين نمايش حرف جهاني مي زند و حرف آن حرف روز است، برايم جذاب بود. تا اينكه سال گذشته در صدمين سال تولد ژان پل سارتر من نيز تصميم گرفتم "گوشه نشينان آلتونا" را اجرا كنم. اما به دليل  نبود امكانات اجرايي مانند سالن اين كار برايم ميسر نشد و اجرا با وقفه اي يكساله رو به رو شد."

اين كارگردان همچنين با اشاره به آخرين اجرايي كه از اين اثر در ايران شده مي گويد: "با توجه به اينكه آخرين باري كه اين نمايش در ايران روي صحنه رفت 30 سال پيش توسط ركن الدين خسروي در تالار سنگلج بود، احساس كردم تماشاگران جوان زيادي هستند كه آن اجرا را نديده اند. همچنين با توجه به شرايط امروز ما، اكنون زمان مناسبي براي اين اجرا است."

معترف از بابت تماشاگر براي نمايش دو ساعت و 15 دقيقه اي خود نگراني ندارد. زيرا معتقد است مردم ايران از نمايش هاي قصه دار خوششان مي آيد و بازيگران حرفه اي نمايش نيز براي جذب مخاطبان مي توانند قابل توجه باشند. او زمان اجراي  آخرين تجربه كارگرداني خود را شهريور پس از اتمام جشنواره بين المللي تئاتر عروسكي در تئاتر شهر اعلام مي كند.

كمي آن طرف تر بهناز جعفري نشسته و ترجيح مي دهد درباره نقش و كار جديد خود پس از اجرا صحبت كند. گرچه معتقد است متن اين نمايشنامه متن بسيار خوبي است. او تا پيش از اين كار موفق به خواندن اين نمايشنامه نشده بود، هر چند به گفته خودش با ديدگاههاي سارتر آشنايي داشته است.

جعفري كه حدود يك سال خارج از ايران  به سر مي برد و تازه چند ماه است از سفر بازگشته، در پاسخ به اينكه چگونه شد تصميم گرفت اين تجربه آغازي دوباره در تئاتر برايش باشد، مي گويد: "دوست داشتم كار تئاتر را باز هم تجربه كنم و تئاتر را بيشتر از ديگر پيشنهاداتم دوست دارم. متن اين اثر برايم جذاب بود و تصميم گرفتم در آن ايفاي نقش كنم."

نيما رئيسي پسر كوچك خانواده "گوشه نشينان آلتونا"‌ قرار است در اين نمايش يك وكيل باشد، وكيلي كه همراه همسرش در شهر ديگري دور از خانه پدري زندگي مي كند، اما در طول اجراي اين نمايش به دعوت پدر به خانه بازمي گردد. رئيسي مي گويد: "متن اين نمايشنامه را سال ها پيش خوانده بودم. اما همكاري با خانم معترف و گروه بسيار حرفه اي انگيزه اي براي بازي من در اين نقش شد."

او كه آخرين بازي خود را در تئاتر سال 84 با بازي در نمايش "آب مرا قصه كرد" به كارگرداني عباس غفاري تجربه كرده، درباره حضور كم خود در صحنه مي گويد: "تئاتر خيلي توانايي، نيرو و وقت مي طلبد و اگر با روحيه انسان همخواني نداشته باشد، كار كردن در آن سخت مي شود. در كار تئاتر اصلا به شرايط مادي آن فكر نمي كنم و بيشتر برايم شرايط معنوي اهميت دارد."

كمي آن طرف تر لنين يكي ديگر از "گوشه نشينان آلتونا" نشسته و ديالوگ هايش را تكرار مي كند. مريم كاظمي به خبرنگار مهر مي گويد: "از همان دو سال پيش كه قرار بود خانم معترف اين نمايشنامه را كارگرداني كند، به ايشان قول همكاري داده بودم. نمايشنامه يك اثر بسيار مشهور در ادبيات دراماتيك و فلسفه نهفته در پشت آن از فلسفه هاي مطرح قرن بيستم است و سارتر با جهان بيني خاص خود به زندگي و موضعگيري هاي جنگ و مسائل اطراف آن مي پردازد."

بازيگر نقش اول اين نمايش سيدمهرداد ضيايي است كه مي خواهد نقشي متفاوت ارائه دهد. پدر خانواده اين اثر براي كمي استراحت به كنار صحنه مي آيد. به استقبال او مي روم، اما درباره اين تجربه خود قصد صحبت كردن ندارد و معتقد است: "من اين نقش را پذيرفتم، زيرا فكر مي كردم قرار است يك برداشت آزادتري از متن در صحنه رخ دهد، اما اين اتفاق نيفتاد."

ضيايي ادامه مي دهد: "تئاتر يك توليد مشترك مبني بر آفرينش ها، احساسات و تفكرات آدم هاست و سهم آدم هايي كه اين توليد مشترك را انجام مي دهند بايد برابر باشد. ما از استبداد مسموم هستيم و در تمام سلول هاي بدن مان زهر خودخواهي وجود دارد. همه اينها موجب مي شود توليد هنري ديگران را به خدمت اجرايي از ذهنيت خودمان درآوريم كه در اين شرايط ديگر تئاتر خلق نمي شود و آدم ها تبديل به موجودات منفعل و كم هوشي مي شوند كه آگاهانه يا ناآگاهانه جلو خلاقيت خود را مي گيرند."

اين بازيگر مي افزايد: "بنابراين ما در اين شرايط به خاطر وجدان كاري و حرفه اي و اندكي جنبه اقتصادي بايد كار كنيم." ضيايي كه در اين شرايط ترجيح مي دهد بيشتر بنويسد تا بازي كند، بيش از سالي يك تا دو كار تئاتري نمي كند. او مي گويد: "هر چه مي گذرد بيشتر فكر مي كنم كه اي كاش بيشتر مي نوشتم، چون در اين شرايط مستبدانه بازيگر تنها يك مانكن است."

به ميكائيل شهرستاني، يكي ديگر از "گوشه نشينان آلتونا"، نگاه مي كنم. در گوشه اي منزوي به فكر نشسته. سراغش مي روم، اما مايل نيست گفتگو كند.