خبرگزاری مهر، گروه استانها - زهرا مقدمی: روزگاری نه‌چندان دور کمتر خانه‌ای بود که در آن ظرف مسی نباشد، از جهیزیه نوعروسان گرفته تا ظروف آشپزخانه در سفره‌خانه‌ها و مهمان‌پذیرها ، غالباً ردپایی از ظروف مسی دیده می‌شد اما بعد از دهه ۶۰ و در پی شایعاتی جهت‌دار در خصوص بیماری‌زا بودن مس و رونق ظروف جدید ملامین، چینی و تنوع لوازم‌خانگی، صنعت مسگری زنجان به انزوا رفت. عده‌ای از شهروندان زنجانی ظروف مسی خود را فروختند و برخی ظروف مسی یادگاری را در انباری‌های خود نگه داشتند.
بیش از دو دهه صنعت مسگری زنجان زیر سخت‌ترین ضربات کسانی که کمر به نابودی‌اش بسته بودند، نحیف و نحیف‌تر شد اما برای بقا به حداقل‌ها قناعت کرد تا شاید روزی فرابرسد که بازهم در صنایع‌دستی این استان حرفی برای گفتن داشته باشد.
مسگری، قصه پرفراز و فرود سال‌های رنج و انزوای صنعتی ارزشمند و کهن در دیار زنجان است که این روزها آرام‌آرام روزهای اوج و طلایی خود را سپری می‌کند، صنعتی که پس از چندین دهه از انزوا خارج‌شده تا در مسیر توسعه گام بردارد.
یک پیشکسوت رشته مسگری معتقد است که صنعت مسگری به‌عنوان یک‌رشته ریشه‌دار از گذشتگان برای وی به یادگار مانده است، قدمت ساخت ظروف مسی و مسگری در زنجان را ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال عنوان می‌کند و می‌گوید: متأسفانه از اواخر سال ۱۳۶۸ به دلیل برخی تبلیغات سوء و غلط توسط عده‌ای ناآگاه صنعت مسگری در زنجان با افول ۲۰ ساله مواجه شد.
استفاده از تولیدات مسی در استان زنجان و تولید آن قدمتی طولانی دارد، به راه افتادن فضای منفی علیه این صنعت توسط برخی ناآگاهان از عوامل مهم در رکود وتولید و تقاضای این محصول بوده است
«جعفر ارتیشه دار» با بیان اینکه استفاده از ظروف مسی و سایر تولیدات مسی در استان زنجان و تولید آن قدمتی طولانی دارد، به راه افتادن جو منفی علیه این صنعت توسط برخی ناآگاهان را از عوامل مهم در رکود و تولید و تقاضای این محصول عنوان کرده و می‌افزاید: در اواخر سال ۱۳۶۸ بیش از ۲۵ کارگاه نورد مس و هزار کارگاه مسگری، سفیدگری و مس فروشی در زنجان وجود داشت که به دلیل تبلیغات منفی و عدم اقبال مردم نسبت به این محصول ، با چالش مواجه شدند.
وی ظرافت و هنر به کار رفته در تولیدات ظروف مسی زنجان را زبانزد در ایران و جهان عنوان کرده و می‌گوید: تنوع و ظرافت در ساخت ظروف و نقوش به کار رفته در این تولیدات همواره موردتوجه بوده است.
انواع قابلمه، دیگ دیزی، پارچ آب، ماهی‌تابه، کتری، قوری، لیوان، قهوه و شیرجوش، بشقاب پلوخوری و خورشت خوری، پیاله، سماور، قندان، کاسه، انواع سینی، آجیل‌خوری و میوه‌خوری حاصل تلاش صنعتگران زنجانی است که می‌تواند در سفره‌ها و منازل ایرانیان جای ظروف شیشه‌ای را بگیرد.
اکنون با رونق بازار مسگری، ظروف مسی زنجان راهی آذربایجان شرقی، اردبیل، قزوین، کردستان، آذربایجان غربی، تهران، همدان، کرمانشاه و دیگر استان‌های شمالی و جنوبی کشور می‌شود و در بازار آن‌ها به فروش می‌رسد.
این روزها هرچند صنعت مسگری در شهر زنجان احیاشده اما بنا به گفته یک شهروند زنجانی، مس‌هایی که امروز در بازار وجود دارد به لحاظ جنس آلیاژ و ظاهر و وزن متفاوت‌تر از مس‌های قدیمی است.
ظروف مسی کوچک در بازار
محمدی با اشاره به اینکه درگذشته ظروف مسی اغلب به شکل دیگچه، دیگ سینی و سماورهای مسی در بازار وجود داشت می‌افزاید: در حال حاضر آنچه در بازار وجود دارد بیشتر ظروف مسی در اشکال کوچک است.
وی بابیان اینکه در حال حاضر کیفیت ظروف مسی تولیدی در استان زنجان قابل‌مقایسه با ظروف سایر استانها نیست، متذکر شد: در حال حاضر کیفیت محصولات تولیدی استان زنجان دارای رتبه‌بندی بالاتری است.
همچنین معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان از فعالیت ۳۰۰ نفر به‌صورت رسمی در صنعت مسگری استان زنجان خبر داد و گفت: این تعداد بر اساس آمار ثبت‌شده در سامانه اداره کل میراث فرهنگی است و با نظر گرفتن آمار غیررسمی فعالان این صنعت می‌توان این تعداد را حدود ۳۸۰ نفر اعلام کرد.
«محمود علی محمدی» از وجود شش کارگاه بزرگ تولید مس و ظروف مسی در شهر زنجان خبر داد و افزود: در حالت معمولی روزانه بین ۷۰۰ کیلوگرم تا سه تن انواع ظروف مسی در هر یک از این کارگاه‌ها تولید می‌شود و در بدبینانه‌ترین حالت میزان تولید ظروف مسی ۳۰۰ کیلوگرم است.
وی بابیان اینکه به‌طور متوسط ۹۰ نفر در شش کارگاه بزرگ مسگری در سطح شهر زنجان فعال هستند، ادامه داد: در حال حاضر ۲۰۰ کارگاه کوچک و خانگی تولید مس در سطح شهر زنجان وجود دارد که با در نظر گرفتن فعالان این واحدهای کوچک حدود ۳۸۰ نفر در صنعت مسگری استان زنجان فعال هستند.
علی محمدی وجه تمایز مسگری زنجان با مس تولیدی در شهر اصفهان را درزمینهٔ نوع و قالب مس تولیدی عنوان کرد و گفت: مس تولیدی در زنجان در قالب«مس گرده» مطرح است و شکل خاصی از تولیدات مس در زنجان وجود دارد که مس تولیدی این شهر را با مس سایر نقاط کشور متمایز کرده است.
انواع دیگچه؛ کمج، دیگ و سینی و ظروف آشپزخانه از مس
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان افزود: انواع دیگچه؛ کمج، دیگ و سینی و ظروف آشپزخانه و همه نوع ظروف مسی کاربردی و تزیینی در اندازه‌های بزرگ و کوچک در استان تولید می‌شود.
علی محمدی در ادامه از تلاش برای ثبت برند برای مس زنجان خبر داد و گفت: کارهایی در این زمینه در استان صورت گرفته و شرکت‌هایی ورود پیداکرده‌اند اما هنوز نتیجه قطعی حاصل نشده است.
وی دهه‌های ۵۰ و ۶۰ را دوران اوج ساخت و عرضه ظروف بزرگ مسی عنوان کرد و گفت: در آن مقطع زمانی حجم و وزن تولیدات ظروف مسی فوق‌العاده بالا بود همچنین در آن مقطع زمانی به دلیل پایین بودن قیمت مس خانواده‌ها گرایش بیشتری به خرید این محصول داشتند.
ظرفیت و وزن تولیدات و گرایش مردم نسبت به خرید ظروف مسی در دهه های ۵۰ و ۶۰ به مراتب بیشتر از مقطع فعلی بوده است
به گفته علی محمدی در فاصله زمانی بین دهه‌های ۵۰ و ۶۰ گرایش به خرید و نگهداری ظروف بزرگ مسی زیاد بود و در هر خانه تعداد زیادی دیگ، دیگچه و سینی مسی نگهداری می‌شد و در ترکیب جهاز عروس‌ها هم از ظروف مسی استفاده می‌شود.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان با تأکید بر اینکه ظرفیت و وزن تولیدات و گرایش مردم نسبت به خرید ظروف مسی درگذشته به‌مراتب بیشتر از مقطع فعلی بوده است، افزود: به لحاظ قیمت در حال حاضر قیمت مس بالاتر است و حجم پولی که در حال حاضر برای خرید مس در نظر گرفته می‌شود بیشتر از آن زمان است.
علی محمدی افزود: در حال حاضر قیمت هر کیلو مس بسته به نوع مس بین ۳۵ تا ۶۰ هزار تومان است.
وی با بیان اینکه مس به کار رفته شده برای تولید ظروف مسی از دو بخش تأمین می‌شود، افزود: بخشی از مواد اولیه مس تولیدی استان زنجان از واحدهای تولید آلیاژ مس همانند مس کرمان تأمین می‌شود و بخشی دیگر نیز از استحصال مس در استان تأمین می‌شود.
علی محمدی بر لزوم ورود جوانان به عرصه صنعت مسگری تأکید کرد و گفت: در حال حاضر گرایش جوانان به صنعت مسگری استان زنجان افزایش‌یافته و شاهد جوان‌گرایی در این صنعت و انتقال تجربیات از پیشکسوتان به جوانان هستیم.
وی با بیان اینکه در مدت ۲۰ سال افول صنعت مسگری، کارگاه‌های این صنعت با صدم درصد تولید روزانه فعالیت می‌کردند، افزود: پیشکسوتان و فعالان دلسوز این صنعت بیش از دو دهه تنها برای زنده نگه‌داشتن صنعت مسگری استان زنجان و به‌رغم وجود مشکلات اقتصادی فرا روی خود مانع منسوخ شدن و فراموشی صنعت مسگری استان زنجان شدند.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان بابیان اینکه در حال حاضر تلاش برای صادرات مس زنجان و بازاریابی این صنعت در خارج از کشور در دست انجام است، اظهار کرد: در حال حاضر مس زنجان به‌صورت بسته‌بندی و فله‌ای به بسیاری از نقاط کشور و همچنین شهرهای مرزی صادر می‌شود.
همچنین رئیس اتحادیه مسگران استان زنجان با بیان اینکه امروز شاهد تحول در صنعت مسگری در این استان هستیم، گفت: بعد از دو دهه افول صنعت مس استان زنجان در حال حاضر مس زنجان دچار تحول شگرف شده است و میزان و حجم تولیدات مس زنجان قابل‌مقایسه به چندین سال گذشته نیست.
«جبار نور سینا» در گفت‌وگو با خبرنگار مهر افزود: در حال حاضر مهم‌ترین مشکل صنعت مسگری زنجان نبود بیمه برای فعالان این صنعت است که مشکلاتی را برای صنعت مسگری و فعالان این صنعت ایجاد کرده است.
فعالان عرصه مس بیمه می‌خواهند
وی همچنین بابیان اینکه مس استان زنجان قابلیت صادراتی دارد، افزود: مس زنجان در حال حاضر در همه نقاط ایران عرضه می‌شود اما هنوز به‌صورت مشخص و رسمی صادرات به کشورهای دیگر وجود ندارد که باید در این زمینه توجه و برنامه‌ریزی ویژه صورت بگیرد.
رئیس اتحادیه مسگران زنجان، با بیان اینکه محصولات تولیدی مس این استان به‌صورت چمدانی صادر می‌شود، گفت: این صنعت نیازمند طراحانی است تا ظروف مسی را از شکل سنتی خارج و مشتریان خوش‌ذوق و باسلیقه را جذب کند.
نور سینا افزود: طرح‌های مسگری زنجان با همان طرح و شکل هزار سال قبل ساخته می‌شود و نیازمند تنوع است.
مسگران زنجانی آموخته‌اند به‌رسم پیشه خود در برابر مشکلات مانند اجدادشان مقاومت، کنند شاید روزی چرخ روزگار به کام آنان بچرخد و امروز را شاید بتوان روزهای حرکت در مسیر اعتلای صنعت مسگری استان زنجان دانست، روزهایی ارزشمندی که هرگز نمی‌تواند جبران بی‌توجهی گذشته به این صنعت باشد.
نظر شما