در دوره پوتين شاهد رشد گرايش هاي ملي گرايانه با هدف حفظ تماميت ارضي روسيه هستيم. مسكو فعال تر از گذشته در حوزه خزر عمل مي كند . ظهور ناسيوناليسم جديد روس، اين كشور را در مناطق پيراموني به تقابل با آمريكا نخواهد كشاند بلكه نوعي رقابت منافع بر روابط دو كشور حاكم خواهد شد.
اين كشور براي تقويت موضع خود در برابر غرب به ممالكي چون هند، چين و ايران نزديكتر مي گردد ولي اين گسترش تا حدي تداوم مي يابد كه منافع راهبردي روسيه را با غرب تحت تاثير قرار ندهد. آمريكا نيز پي برده است كه روسيه ضعيف براي غرب خطرناك است و مي تواند با فروش تكنولوژي نظامي و هسته اي خود به كشورهاي ديگر، منافع غرب را تهديد كند. لذا خواهان روسيه اي قوي و با ثبات آن هم در محدود ه مرزهايش مي باشد .
اگر ازلحاظ تاريخي روابط ايران و روسيه بررسي شود شايد هيچ كشوري به اندازه روسيه به ايران صدمه نرسانده باشد به طوري كه دردو قرن اخير وازپايان حكومت آقامحمد خان قاجار، روسيه ازطريق جنگ با ايران توانسته با قراردادهاي تركمنچاي ، گلستان وآخال نيمي از ايران را جدا نمايد و بيشترين لطمات را به ايران برساند.
فلذا توجه كنوني روسيه به ايران و همراهي و دوستي آن با ايران مي بايست با توجه به شرايط جديد روسيه بررسي شود و ايران نيز نبايد تاريخ دويست سال گذشته خود را فراموش كند اما روسيه خود نيز داراي تجارب زيادي از حمله و تهاجم به سرزمين اش از جانب ديگر كشورها بخصوص از جانب اروپا مي باشد به طوري كه در طول جنگ هاي جهاني اول و دوم روسيه از جمله كشورهايي بود كه خيلي سريع قسمت عمده سرزمين اش مورد تهاجم قرار مي گرفت.
همين تجارب ناشي از حملات به روسيه و سهولت دستيابي مهاجمين به مراكز مهم اقتصادي و سياسي روسيه، باعث شده تا اساس استراتژي آنها به طور سنتي، مبتني بر اصل هماهنگ ساختن دفاع عامل و حمله همه جانبه شود. دفاع عامل بدان جهت كه مرزهاي آن كشورآسيب پذير است.زيرا وجود جلگه صاف و همواره روسيه كه ادامه جلگه هاي اروپاي مركزي و سيبري غربي به شمار مي رود همواره موجب برانگيخته شدن تمايلات سلطه جويانه اقوام وملل همجوار بوده است.
روسيه و ايران درزمينه مسائل امنيتي منطقه تااندازه اي اشتراك نظردارند.اين دوكشورمتحدان طبيعي درتضعيف نفوذ انحصاري آمريكا در منطقه آسياي مركزي و قفقاز بويژه در منطقه درياي خزر هستند . روسيه مصرا با قدرت يكجانبه آمريكا در منطقه مخالف است. مسكو اين فكر را تشويق مي كند كه امنيت منطقه بايد به قدرت هاي منطقه اي واگذار شود نه قدرت هاي خارجي. مسكو فقط هنگامي احساس خطر مي كند كه ترتيبات امنيتي در ميان قدرت هاي منطقه اي ، منافع اين كشور را محدود كند . در پي تضعيف پيوندهاي منطقه اي به نفع خود بر مي آيد. بدين ترتيب ايران براي روسيه اهميت خاصي دارد و نمي تواند آن را از ملاحظات خود كنار بگذارد زيرا هر دو كشور در مجاورت كشورهاي تازه استقلال يافته آسياي مركزي و قفقاز قرار دارند و دو طرف بايد به مسائل دوجانبه امنيتي موجود بپردازند. از طرفي هم بلند پروازي هاي تركيه، روسيه را بيشتر نسبت به ايران متمايل مي كند . بر اين اساس ، هدف اصلي روسيه در روابطش با ايران، ثبات و صلح جمهوري هاي تازه استقلال يافته آسياي مركزي و قفقاز است.
مقامات روس، نفوذ ديگر قدرت ها را در آسياي مركزي و قفقاز نافي منافع خود مي دانند با توجه به اين ديدگاه اولويت هاي امنيتي روسيه در منطقه عبارتند از:
الف) خارج نزديك (منطقه آسياي مركزي و قفقاز) اولويت عمده سياست خارجي و حوزه منافع روسيه است.
ب) روسيه بايد خودش را به عنوان تضمين كننده ثبات سياسي و نظامي در كشورهاي تازه استقلال يافته (GIS) تثبيت كند. از اين طريق مسئوليت هاي خاصي در اوراسياي پس از اتحاد شوروي را احساس مي كند.
روسيه علاوه براهداف امنيتي كه درخزر دارد يك سري اهداف اقتصادي نيز دارد اين كشور به عنوان عمده ترين هدف اقتصادي براي كنترل بر منابع نفت و گاز منطقه خزر، از طريق دو اهرم، يعني رژيم حقوقي خزر و احداث خط لوله نفت و گاز، در تلاش است اهداف خود را پيش ببرد و روسيه ضمن مخالفت با دسترسي شركتهاي نفتي غربي در كشورهاي منطقه به بخش هاي كليدي انرژي خزر، از طريق شبكه وسيع خطوط لوله خود تلاش مي كند، صادرات نفت و گاز قزاقستان ، آذربايجان و تركمنستان را بر اساس زمينه هاي ناسيوناليستي و اقتصادي در انحصار خود درآورد.
روسيه سعي مي كند روابط ايران با كشورهاي منطقه تا حدي باشد كه ايران تبديل به رقيب جدي نشود. به همين دليل مايل به انتقال نفت و گاز خزر از مسير ايران نيست.
روسيه در نظر دارد با تسلط انحصاري بر مسيرهاي صدور نفت و گاز خزر از جمهوري هاي حاشيه خزر به عنوان يك توليد كننده شناور استفاده كند. بدين شكل كه اگر بازارها نياز به توليد اضافي نفت و گاز داشت، از منابع خزر عرضه كند و اگر بازار اشباع شد بتواند شيرهاي لوله هاي انتقال اين منابع را ببندد و آنرا تعطيل كند.
روسيه از سياست تحريم آمريكا عليه ايران سود مي برد زيرا دوري ايران از تحولات اقتصادي منطقه ، زمينه را براي توسعه نفوذ روسيه در خزر مساعد ساخته است.
نظر شما