دكتر محسن طلايي در گفتگو با خبرنگار خبرگزاري مهر، ابتدا در مورد جهان اسلام و رويكردهاي راهبردي تازه از خارج به آن، يادآور شد : به طور كلي پس از فروپاشي بلوك شرق سابق و حوادث يازده سپتامبر سال 2001 و پس از آن ، توجه به دين اسلام و آنچه كه باورها و اعتقادات اسلامي شناخته مي شود، جهان و به ويژه جهان غرب با روند فزاينده اي رو به توسعه بوده است. در اين جهت ، كارهاي مطالعاتي از نوعي شتابزدگي علمي در مسير تعميم پاره اي از يافته هاي تحقيقاتي به كل جهان اسلام آغاز و اخيرا به سمت دقت عملهايي هدايت شده كه بر مبناي آن مي توان به تعامل و گفتگو بين اديان، فرهنگها و تمدنها در آينده اميدوارتر بود.
وي در مورد اقدامات و فعاليتهاي مطالعاتي انجام شده، مطالعات بنياد آنيلي در ايتاليا را معتبر اعلام كرد و گفت: در همين رابطه كميته سياست خارجي و تجارت بين الملل پارلمان كانادا، بررسيهايي را از سال 2003 تحت عنوان شناخت روابط كانادا با كشورهاي جهان اسلام آغاز و پس از يكسال حاصل اين تلاشها را در ماه مارس 2004 منتشر ساخت كه به دليل ديدگاه كلان آن به جهان اسلام و بررسيهاي موردي آن درباره بازيگران مهم اين جهان، شايسته توجه ويژه است .
طلايي در مورد پيش فرضهاي اين مطالعه با يادآوري اينكه كشورهاي جهان اسلام به مجموعه اي از كشورهاي داراي اكثريت مسلمان و اقليت با اهميت مسلمان اطلاق مي شود كه جمعا 4/1 ميليارد نفر از نفوس جهان را به خود اختصاص مي دهند، افزود: از اين رو جهان اسلام ، كشورهايي نظير هند را نيز در بر مي گيرد كه كشور اسلامي نيست ولي با اقليت مسلمان خود داراي جمعيت مسلماني بيش از چند كشور بزرگ عربي در خاورميانه است. علاوه بر آنكه اين جهان ، كشورهايي را كه در آنان جامعه مسلمان درحال رشد است را نيز در برمي گيرد، نظير كانادا.
|
تمامي مسلمانان به امت اسلامي تعلق دارند اما بايد از تعميم يافته هاي مطالعاتي احتمالي در يك نقطه از جهان اسلام به ساير كشورهاي اسلامي خودداري كرد. |
وي در ادامه با اشاره به رشد اقليت مسلمان در كشورهاي غربي، تأكيد كرد: در اين كشورها هنوز شناخت عمومي در مورد اسلام و نفوذ آن در سراسر جهان كاملا محدود است. در سالهاي اخير حجم عظيم فعاليتهاي رسانه اي و توجه عمومي جهان غرب متوجه تجلي نا آرامي هاي سياسي ارتباط داده شده به اسلام ، به ويژه تروريسم و طالبان است . اما تمركز منفي بر تنها يك مسئله از يك واقعيت پيچيده كاملا به شناخت اين واقعيت ضربه وارد ساخته است. براي مقابله با اين مشكل راهي جز تعامل جدي با جامعه حقيقي مسلمانان وجود ندارد .
طلايي يادآور شد:
|
جوان بودن جمعيت در بسياري از كشورهاي جهان اسلام و نقش تعيين كننده اي كه آموزش و پرورش براي تحقق پيشرفت در جوامع اسلامي بازي خواهد كرد، موضوع استراتژيكي است. |
وي در ادامه با تأكيد بر جايگاه ارزشمند حقوق بشر در جوامع اسلامي گفت: بسياري از صاحب نظران در مطالعه ياد شده بر اين باور هستند كه تعارضي ميان حقوق بشرو دموكراسي با مباني اسلام وجود ندارد. از اين رو با قاطعيت در جهان اسلام مي توان از حقوق بشردفاع كرد. هيچ كشوري درجهان پاسخ همه سؤالات را ندارد و ملل جهان از تلاشها و اشتباهات ديگران آموزش مي بينند، از اين رو از گفتگو ميان تمدنها و درون تمدنها بايد دفاع كرد.
سفير ايران در ژاپن در مورد موقعيت فعلي جهان اسلام با اشاره به اينكه مسلمانان تقريبا در 50 كشور جهان از اكثريت بالايي برخوردار هستند و باجمعيتي معادل 500 ميليون نفر در پاره اي از كشورهاي جهان در اقليت زندگي مي كنند، گفت: سازمان كشورهاي اسلامي تحت عنوان سازمان كنفرانس اسلامي در مجموع 57 كشور عضو و سه عضو ناظر را در برمي گيرد. در سال 2002توليد ناخالص داخلي سرانه جهان اسلام بر حسب معادل قدرت خريد 8909 (P.P.P) دلار بوده است .توليد سرانه در ميان اروپا و آمريكا بالاترين و به ترتيب به 14114 دلار و 14500 دلار بالغ مي گردد. اين رقم در ميان كشورهاي اسلامي در آفريقا پايين ترين و درحد 1269 دلار در سال 2002 بوده است.
وي در ادامه گفتگو با "مهر" افزود: در جهان اسلام كشورهاي اسلامي منطقه آسيا با رشد اقتصادي به طور متوسط 6 درصد نقش بسيار مهمي را در نفوذ مسلمانان در جهان بازي مي كنند. رشدي كه در سال 2002 بيش از 2 برابر رشد اقتصادي جهان بوده است. 50 درصد جمعيت 4/1 ميليارد نفري جهان اسلام نيز در آسيا زندگي مي كنند. در حال حاضر اسلام پس از مسيحيت دومين دين بزرگ اروپاست. مسلمانان اروپا تاكنون ، خيلي براي اعمال نفوذ در سياست خارجي اروپا در قبال جهان اسلام و مسائل مورد توجه مسلمانان فعال نبوده اند. اما در مورد افزايش نقش آنها و نفوذشان كمتر مي توان ترديد كرد.
وي با يادآوري اينكه 3 ميليون مسلمان در آلمان زندگي مي كنند كه از اين ميان 2 ميليون نفر ترك هستند، گفت: عضويت تركيه در اتحاديه اروپا به علت پيوند مسلمانان اين كشور با مسلمانان آلمان موضوع استراتژيك نزديكي سياست داخلي و خارجي را با پيامدهاي سياسي مهمي مطرح مي كند .
طلايي گفت : فرانسه با 4 تا 6 ميليون مسلمان ، بزرگترين جامعه مسلمان اروپا را داراست. سياست خارجي فرانسه بر روابط با جهان غرب بيش از جهان اسلام تأكيد مي ورزد و با قانون منع حجاب مسلمانان در مدارس اين كشور بي ترديد بر روابط با مسلمانان در داخل و خارج اين كشور ضربه مهمتري وارد ساخت. در انگلستان حدودا 2 ميليون نفر مسلمان زندگي مي كنند كه بيشتر آنان از مهاجران آسياي جنوبي هستند.
سفير ايران در ژاپن در ادامه به ارائه چهار پيشنهاد راهبردي كميته سياست خارجي پارلمان كانادا به دولت اين كشور پرداخت و گفت: در مطالعه ياد شده توصيه شده است كه دولت كانادا بايد با صراحت، روابط با كشورهاي مسلمان را به عنوان حوزه مهمي از سياست خارجي و برنامه ريزي هاي استراتژيك خود به رسميت بشناسد. علاوه بر اينكه، دولت بايد بازنگري سياستهاي بين المللي آينده خود را به عنوان ابزاري براي تعميق تعامل عمومي كانادا براي مشاركت جامعه مسلمان اين كشور و روابط با كشورهاي مسلمان به خدمت گيرد.
وي افزود: همچنين دولت كانادا بايد ظرفيتهاي مطالعاتي و تحليلي ديپلماتيك خود را براي تأمين نيازهاي يك رابطه كارا با كشورهاي مسلمان جهان را ارتقا بخشد. در اين رابطه و به ويژه ، كميته سياست خارجي متقاعد شده است كه پيشرفت دموكراتيك در بسياري از كشورهاي اسلامي بدون فرآيند جدي ارتقا سطح و كيفيت زندگي زنان از لحاظ اقتصادي ، اجتماعي و برابري سياسي امكان پذير نيست.
طلايي با اشاره به اينكه بر اساس رويكرد سازنده مورد بحث دولت كانادا بايد موارد خاصي را در نظر بگيرد، گفت: مشورت كامل با طيف وسيعي ازگروهها در مورد جهان اسلام، شامل گروههاي مسلمان براي طراحي سياست خارجي آينده اين كشور، تأكيد بيشتر بر دانش ارتباطات در داخل و خارج از كشور ، حمايت از آموزشهاي سكولار در خارج كانادا كه منادي حقوق بشر و آزاديهاي فردي ( نظير برنامه هاي موفق دانشگاه McGill در اندونزي ) باهمكاري مسئولان محلي باشد، ترغيب مؤسسات آموزشي كانادا براي توسعه برنامه هاي آموزشي در راستاي مورد بحث در كشورهاي اسلامي برخي از اين موارد ضروري است كه بخشهايي از آن از آغاز غير قابل اجرا و غير كارشناسي نشان مي داد.
سفير ايران در ژاپن، ادامه حمايت از گفتگوهاي بين فرهنگي و مذهبي، توسعه برنامه هاي مبادلات فرهنگي و دانشجويي، تأكيد بر ارزشهاي تكثرگرائي و چند فرهنگي و ايجاد رغبت جهان به ارزشهاي جهاني حقوق بشر و آزادي به ويژه آزادي بيان، انجمنهاي مذهبي و حقوق مالكيت خصوصي ، ادامه حمايت از جامعه مدني و دمكراتيزه كردن بخشهايي از جهان اسلام، ادامه محكوميت قوي همه انواع زير پا گذاردن حقوق بشر، تاكيد بيشتر بر حقوق زنان در كشورهاي اسلامي، دفاع قوي تر از حقوق اقليتها ،شامل حقوق اقليتهاي مذهبي و ترغيب مشاركت كامل آنها در امور ملي كشورهايشان ، پيگيري استراتژي تهاجمي تر براي حمايت از زندانيان كانادايي در جهان و حمايت قوي از ايده ايجاد يك سرويس خبري قابل دسترسي از طريق ماهواره در سراسر جهان اسلام را از ديگر موارد توصيه شده در مطالعه فوق براي تنظيم رويكرد دولت كانادا به جهان اسلام عنوان كرد كه نيازمند بررسي است .
دكتر محسن طلايي سفير جمهوري اسلامي ايران در ژاپن
كشورهاي مهم اسلامي
وي در ارزيابي موقعيت كشورهاي مهمتر اسلامي در مطالعه انجام گرفته و بدون قضاوت در خصوص محتواي آن گفت : ايران، عربستان و تركيه از كشورهاي مهم اسلامي هستند.
* عربستان
دكتر طلايي در مورد تحليل جايگاه عربستان در تحقيق فوق چنين گفت : عربستان درگيرودار يك بحران است . اقتصاد اين كشور قادرنيست پا به پاي رشد جمعيت عربستان و انتظارات آن سرعت لازم راحفظ كند. دولت رفاه به سرعت روبه وخامت حركت مي كند و نگراني هاي منطقه اش روز افزون است. ليست اين مسائل با توسعه رايكاليزم اسلامي تكميل مي شود. بسياري بر اين عقيده اند كه سيستم سياسي عربستان سعودي به هر حال بايد باز گردد، اما موانع عميق فرهنگي مانع مي شود كه نخبگان اين جامعه با اصلاحات مشخص موافقت كنند.
وي با اشاره به اينكه بر اساس اين مطالعه جامعه عربستان سعودي احتمالا بيش از هر كشور ديگر اسلامي در جهان عرب و غير عرب با تعاليم اسلامي اداره مي شود، گفت: همه چيز درعربستان بر اساس مفاهيم و اصول اسلامي مورد قضاوت قرارمي گيرد و حتي پليس مذهبي اجراي اعتقادات اسلامي را پيگيري مي كند. تقريبا 10 درصد جمعيت عربستان شيعه بوده و بقيه سني مذهب هستند و ايدئولوژي حاكم وهابيگري است. وهابيگري بنيان اصلي كار سيستم سياسي است.
سفير ايران در ژاپن در ادامه گفتگو با "مهر" افزود: از عمر دولت عربستان بيش از 70 سال مي گذرد. اين دولت با پايان كار امپراطوري عثماني زمام امور را در اختيار گرفته است . پادشاهي عربستان در سال 1932 ( يعني 6 سال قبل از اينكه در سال 1938 نفت درعربستان كشف شود) بنيانگذاري شد .
وي گفت : بر اساس گزارش كانادا به منظور تحكيم نظام سلطنتي، خانواده سعودي با وهابيت از در اتحاد وارد شد. اين وصلت دين و سياست تاكنون ادامه يافته و در عين حال در طول زمان زمينه ساز قدرت نظام سياسي عربستان براي سازگاري با فشارهاي موجود براي تغيير بوده است. فشارهايي كه به ويژه پس از 11 سپتامبر روندي فزاينده به خود گرفت. عربستان با اين مشكل روبروست كه توسعه سياسي ، روشنفكري و اقتصادي و فرهنگي نمي توانند با شتاب رشد اقتصادي نفت پايه انجام پذيرد.
طلايي در ادامه به تشريح موقعيت فرهنگي و داخلي عربستان بر اساس مطالعات راهبردي اين مركز كانادايي پرداخت و يادآور شد: در عربستان از هيچ نوع انتخاباتي خبري نيست و تحولات بسيار ناچيز است . تحولاتي كه در آن زنان عربستاني هيچ گونه حق سياسي ندارند، انتقادات ملايمي در جرائد نسبت به وضع موجود ديده مي شود، حضور پليس مذهبي پس از سال 2003 نامحسوس تر شده، اصلاحات آموزشي به ويژه در زمينه آموزشهاي مذهبي آغاز شده، تظاهرات عمومي براي نخستين بار در سال 2003 مشاهده و در ميان اعضاي مجلس مشورتي اخير عربستان تنها 10 درصد تحصيلات مذهبي دارند و 65 درصد داراي مدارك دكترا و مهندسي هستند و 87 درصد در دوره هاي آموزشي دانشگاههاي غربي شركت كرده اند.
وي با اشاره به منفي شدن تدريجي چهره عربستان در غرب، پس از 11 سپتامبر گفت: اين تصوير منفي تنها در رسانه هاي عمومي نبوده و فضاي دانشگاهي غرب را نيز در بر گرفته است.
* تركيه
سفير ايران در ژاپن در ادامه در مورد ديگر كشور اسلامي مهم در جهان، يعني تركيه در گزارش مطالعاتي كانادا ، گفت: تركيه كنوني تداوم نظامي است كه بلافاصله پس از فروپاشي امپراطوري عثماني و پس از جنگ جهاني اول روي كار آمد. تركيه نوين در سال 1923 توسط آتاترك ( به معني پدرتركها) با مباني سكولار شكل گرفت و قانون اساسي اي ملهم از قوانين غربي بر آن حاكم شد. در تركيه تا پس از جنگ جهاني دوم، انتخابات چند حزبي برگزار نشد. در خلال جنگ سرد، تركيه به كشوري متحد غرب و به اولين و تنها كشور مسلماني بدل شد كه عضو ناتوست. معهذا فرآيند دموكراسي در اين كشور بارها با كودتاها و شبه كودتاهاي نظامي دردهه هاي 80- 1960 ضربه پذيرفت.
وي افزود: از زمان پايان آخرين حكومت نظامي در تركيه در سال 1983 احزاب اسلامي درساختاري با مباني سكولاريته ونظامي ، رو به رشد بوده اند. روند مزبور با پيروزي حزب اردوغان ( AKP) در نوامبر سال 2002 با 35 درصد آرا مردم و 363 كرسي از 550 كرسي تنها مجلس قانونگذاري تركيه ادامه يافته است.
طلايي با يادآوري اينكه تركيه با جمعيت 70 ميليوني غالبا سني و البته بر اساس قانون اساسي، سكولار، كشوري است كه فصل مشترك آن با ديگر كشورهاي اسلامي تنها در حساسيت نسبت به هويت اسلامي است، افزود: در گزارش پارلمان كانادا اسلام تركيه بر خلاف اسلام جهان غرب بر محوريت آموزشهاي اسلامي و تأكيد بيشتر بر اسلام فردي و نه جمعي استوار است. در تركيه معلم ديني وجود دارد اما خبري از رهبر ديني كه بتواند مردم را به حركت در آورد نيست. صوفيگري در تركيه راه ورود به اسلام ، حس جمعي و فرهنگ جمعي است. در رويكرد صوفيگري عمل به دستورات اسلام در سكوت و اتاقهاي شخصي توصيه مي شود . خوش بيني زيادي وجود دارد كه معتقد است تركيه در مسير روشني قرار گرفته و پيروزي حزب AKP حادثه قابل قبولي است كه اسلام و اصلاحات را در كنار يكديگر قرارداده و تركيه را به اروپا نزديكتر مي سازد.
وي در ادامه بررسي جايگاه تركيه درتحقيقات كميته سياست خارجي و تجارت بين الملل پارلمان كانادا گفت: بر اساس اين تحقيق در حاليكه تركيه به گونه اي غير معمول يك متحد مسلمان ناتوست و روابط بسيار نزديك و تاريخي با اسرائيل و آمريكا دارد، شرايط پيشرفت حزب AKP كاملا و از نزديك در پايتختهاي اروپايي زير نظر قرار دارد. همچنين عليرغم پيچيدگيهايي كه باجنگ عراق بوجود آمد، تركيه در برابر فشارهاي موجود جهت حمايت از اشغال عراق مقاومت نموده و سپس پيشنهاد اعزام نيرو به عراق را پس گرفت. درواقع با اين حركت دولت اردوغان درصدد انجام مانور لازم در برخي حوزه هاي كليدي درعين مد نظر داشتن سو ظن هاي نظاميان قدرتمند خود بود.
*جمهوري اسلامي ايران
وي سپس در خصوص وضعيت ايران در مطالعه فوق به يادآوري رهيافت هاي آن پرداخت.
 نتيجه واقعي مطالعه ياد شده اين است كه شيعه در مقايسه با جهان عرب سني پتانسيلهاي بسيار جدي تري براي مدرنيزه شدن در اختيار دارد. |
| سفير ايران در ژاپن: |
طلايي افزود: ايران كشوري است كه جمعيتي فوق العاده جوان و پر انرژي دارد. اگر چه ايران به زعم كانادايي ها بسيار با دموكراسي فاصله دارد اما داراي مجموعه اي پيچيده از تحركات سياسي و اجتماعي است كه به عنوان مثال مي توان به جمعيت تحصيلكرده زنان كشور اشاره كرد. مطالعه پارلمان كانادا ايران را در منطقه خود تنها كشور با اكثريت مسلمان داراي شاخص هاي مثبت مردم سالاري مي داند.
وي تاكيد كرد نتيجه واقعي مطالعه ياد شده اين است كه شيعه در مقايسه با جهان عرب سني پتانسيلهاي بسيار جدي تري براي مدرنيزه شدن در اختيار دارد.
افزايش تعامل كشورهاي غربي با كشورهاي اسلامي
طلايي در پايان گفت: بر اساس مطالعات انجام شده علي رغم اشتراكات ارزشي موجود در مذاهب ، اهميت پاسخ به تعامل ميان دموكراسي هاي غربي با كشورهاي اسلامي به سرعت رو به افزايش است . به همين دليل تنظيم روابط با كشورهاي اسلامي و مسلمانان يكي از مهمترين چالشهاي راهبردي كانادا و جهان غرب در سالهاي آينده خواهد بود. جهان نيازمند درك بهتر اديانش و انگيزه هاي سياسي متأثر از آن است.
نظر شما