حسن رمضانی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهارکرد: قنوات بلده در بین قنات‌های شاخص از نظر قدمت جزء قدیمی‌ترین قنوات محسوب شده به طوری که قدمت آن به بیش از دوهزار سال می‌رسد.
وی با بیان اینکه قنات بلده از ۲۷ رشته قنات تشکیل شده است، افزود: علی رغم خشکسالی های 18 ساله هنوز برخی از رشته قنات‌های آن فعال و قادر به آبدهی است.
وی با بیان اینکه طول این قنات بیش از ۳۷ کیلومتر بوده که در گذشته از ۷۲ قنات و چشمه تشکیل شده است، افزود: در حال حاضر ۱۷ قنات و چشمه آن دارای آبدهی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه آب قنات بلده متعلق به مردم فردوس، اسلامیه و باغستان است، افزود: این آب برای کشاورزی و سیراب کردن باغات استفاده می‌شود.
وی افزود: در گذشته مالکان آب بلده به دلیل نبود امنیت قبل از مرگ خود آب را وقف می‌کردند و در حال حاضر از هفت هزار و ۲۰۰ فنجان آب بلده حدود چهار هزار و ۴۰۰ فنجان آن وقفی است.
وی گفت: نظام تقسیم آب این قنات که در دوره صفویه و توسط شیخ بهایی اجرا شده بسیار ظریف و دقیق است.
نبوغ بشری در مدیریت آب
درمنطقه نیمه خشکی مانند فردوس آب تنها منشاء احداث سکونتگاه به شمار می‌رود. قطعاً شکل گیری، توسعـه و ماندگاری شهـرفردوس و روستاهای مهمی مانند باغستـان و … که دارای قدمـت تاریخی قابل توجه است وابسته به منابع آب بلده بوده لذا تاریخ شهر فردوس با تاریخ قنوات بلده عجین شده است.
شناسایی سفال‌های تپه سرتخت در شرق روستای باغستان که نشان از قدمت سکونت در این منطقه است، سابقه تاریخی این منطقه را به بیش از ۷۵۰۰ سال می‌رساند.
مجموعه قنوات بلده در شهر تاریخی فردوس(تون)، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری است که در طول زمان و از اعصار گذشته تاکنون توسط آدمیانی که آن را خلق کرده و در طول زمان حفظ و نگهداریش کرده‌اند و طبیعتاٌ بر غنای فرهنگی و تکنولوژیکی آن افزوده‌اند، اثری درخور توجه و با اهمیت محسوب می‌شود.
مجموعه قنوات بلده درحال حاضر مشتمل بر ۱۵ رشته قنات و دو دهنه چشمه است که آب استحصال شده از هریک از این سازه‌های آبی به شاهجویی می‌ریزد و نهایتاً حجم آبی قابل توجه را، برای کشاورزی در دشت فردوس(تون) مهیا می‌کند.
شاهجوی مذکور طول تقریبی ۳۵ کیلومتر را در این دشت طی می‌کند تا زمین‌های تفتیده را سیراب کند. برای کم کردن میزان جذب و هدر رفت آب، در طول مسیر شاهجو آب را گِل‌آلود می‌کنند. تکنولوژی گِل‌آلود کردن آب نیز ناشی از نبوغ بشری این مردمان است.
نظام مدیریت سنتی آب بلده سیستمی بسیار پیچیده دارد، همه چیز تعریف شده و برای همه مسائل راهکاری اندیشیده شده است.
حجم آب زیاد موجب شده تا آب استحصال شده را به دو جو تقسیم کنند و برای هر جو نگهبانی که به صورت تمام وقت با احتساب دستمزد و مخارج خورد و خوراک و حتی امروزه پرداخت هزینه‌های بیمه‌ی عمر، مشغول به فعالیت با عنوان کیّال و جویبان، شوند.
شاید به جرأت بتوان گفت بخش اعظمی از فعالیت‌های فرهنگی، معنوی و مذهبی در شهر تاریخی فردوس(تون) وابسته به مجموعه قنوات بلده بوده است تا جایی که مردمان خیّر این شهر در طول تاریخ ارزشمندترین ثروت خود که حق‌آبه از این آب عظیم بوده را وقف فعالیت‌های مذکور می‌کرده‌اند تا همواره در زمان جاری باشند.
تمامی این ادست‌آوردهای بشری موجب شده تا سازمان میراثفرهنگی صنایع دستی و گردشگری این اثر فاخر را به عنوان یکی از کاندیدهای پرونده ثبت جهانی قنوات ایران به سازمان جهانی یونسکو برای درج در حافظه‌تاریخی بشری معرفی کند که امروز در چهلمین اجلاس یونسکو در استانبول ترکیه با ثبت جهانی آن موافقت شد.
نظر شما