خبرگزاری مهر - گروه استانها - سمیه اسماعیل زاده: برمدار حرکت زمین، در ۲۶ عید ماه زمینی (برابر با ۲۸ تیرماه خورشیدی)، هنگام برگزاری جشن مردگان است، یادگاری که از دورهٔ پیش‌دادیان تاکنون در مناطق کوهستانی مازندران، به‌ویژه در سوادکوه، برجای‌مانده است.
روزگاری که هنوز روشنایی برق به روستاها سوادکوه نرسیده بود، در شبی از سال، اگر از آسمان به روستاها و آبادی‌های این دیار می‌نگریستی، هزاران ستاره روشن سوسو می‌زدند.
در این جشن که هنوز هم در بسیاری از مناطق کوهستانی مازندران، به‌ویژه در روستاهای شهرستان سوادکوه بر پا می‌شود، مردم از صبح زود بر سر مزار مردگان خود جمع می‌شوند و تا عصر در آنجا با پخش غذاهای سنتی، شیرینی و میوه یاد عزیزان ازدست‌رفته خود را گرامی می‌دارند.
در برخی روستاها در کنار آرامستانها بازارچه‌های کوچک و بزرگ به‌راه می‌افتد. در روستاهایی همچون ده‌میان، امام‌زاده حسن، مانند و تاجیم مسابقه نشان‌واره برگزار می‌شود، در برخی دیگر، مانند روستای کارمزد مسابقه طناب‌کشی نیز به راه می‌افتد و درگذشته نیز در برخی از آن‌ها، همچون روستای ملرد، مسابقات اسب‌سواری نیز برگزار می‌شد.
عابد رحمتی، یکی از اهالی منطقه، در رابطه با برگزاری این آئین باستانی در روستای اجدادی خود به خبرنگار مهر می‌گوید: غذای سنتی که در این روز در روستاهای بهمنان و امیرکلا پخته می‌شود شیر برنج، ترش پلو و آش‌ترش است، مردم از صبح به مزار مردگان خود می‌آیند و بر روی مزار مردگان خود تعزیه‌خوانی می‌کنند.
وی افزود: مردم این روستا چه در باران و چه آفتاب، از راه‌های دور و نزدیک به روستای اجدادی خود می‌آیند و این مراسم را برگزار می‌کنند، امسال نیز برای اولین بار، این مراسم به‌صورت رسمی از سوی دهیاری روستا برگزار خواهد شد و علاوه بر اجرای مراسم هرساله، نمایشگاه صنایع‌دستی و غذای سنتی، و مسابقه نقاشی کودکان نیز برگزار خواهد شد.
مراسم جشن مردگان، تلفیقی از جشن پیروزی و پاسداشت کشته‌شدگان این نبرد است
علی یوسفی ارفعی، کارشناس میراث فرهنگی، در رابطه با پیشینه این آیین به خبرنگار مهر می‌گوید: طبق تاریخ اسطوره‌ای کشور، جنگ فریدون با ضحاک در مازندران و در البرز کوه اتفاق افتاده است و درنهایت فریدون بر ضحاک پیروز می‌شود، مراسم جشن مردگان، تلفیقی از جشن پیروزی و پاسداشت کشته‌شدگان این نبرد است.
به بیان وی، جشن مردگان، برگرفته از آئین و اعتقادات مردم منطقه است که سینه‌به‌سینه انتقال‌یافته است. این مراسم، هرسال در بیست و ششمین روز از آخرین ماه طبری به نام عید ماه برگزار می‌شود و مهم‌ترین شاخصه این مراسم این است که مردم در صبح زود بر سر مزار عزیزان ازدست‌رفته خود می‌روند، شمع روشن می‌کنند. همچنین از دیگر شاخص‌های این جشن، پختن غذاهای سنتی، پخش شیرینی و میوه، برگزاری مسابقات و تفریح و ...است.
یوسفی بابیان اینکه در منطقه آلاشت و امام‌زاده حسن، این مراسم با برگزاری کشتی نشان‌واره آغاز می‌شود افزود: این رقابت نیز خود ریشه در داستان تاریخی دیگری دارد. داستانی که بیانگر نزاع مردم بومی و غریبه بر سر تملک خاک و سرزمین است، ازاین‌رو است که در این مسابقات، پهلوانان از یک منطقه باهم کشتی نمی‌گیرند و حتماً باید یک سمت این مسابقه مردم دشت و سمت دیگر مردم بالا دشت یا همان کوهستان باشند.
وی در ادامه افزود: با پررنگ شدن کشتی نشان‌واره در منطقه امام‌زاده حسن، این کشتی در چند سال پیش، توسط میراث فرهنگی به‌عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس به ثبت کشوری رسید، اما متأسفانه آیین جشن مردگان مورد غفلت واقع شد، هرچند امسال، در چند روز مانده به این جشن، این آئین نیز با عنوان جشن مردگان مازندران به ثبت ملی رسیده است.
این جشن می‌تواند یک فرصت گردشگری برای منطقه باشد، افزود: این آئین به همراه بازار محلی، غذاهای سنتی می‌تواند هم ازنظر فرهنگی و هم اقتصادی برای مردم جذاب باشد
یوسفی بابیان اینکه این جشن می‌تواند یک فرصت گردشگری برای منطقه باشد، افزود: این آئین به همراه بازار محلی، غذاهای سنتی می‌تواند هم ازنظر فرهنگی و هم اقتصادی برای مردم جذاب باشد.
وی بابیان اینکه این مراسم هرساله به‌صورت خودجوش توسط مردم در آرامستانها برگزار می‌گردد، افزود: این مراسم می‌تواند در قالب یک جشنواره فرهنگی با همکاری سازمان‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، گردشگری و میراث فرهنگی، و اداره ورزش و امور جوانان هرسال در یک روستا به‌صورت دوره‌ای برگزار شود و مختص یک مکان نباشد تا منجر به شناخت فرهنگ همه روستاها نیز شود.
یوسف موسوی شیخ، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان سوادکوه، در رابطه با جشن مردگان به خبرنگار مهر می‌گوید: این جشن، آئینی کهن است که از گذشته دور به‌صورت شفاهی نسل به نسل منتقل گشته است و امروز بانام جشن مردگان معروف است. این جشن، به نسبت دیگر مناطق مازندران در سوادکوه و سوادکوه شمالی با جدیت و انگیزه مردمی بیشتری پیگیری و برگزار می‌شود.
به بیان وی، این جشن به‌نوعی زنده نگه‌داشتن یاد مردگان است و با مقایسه‌ای در مراسم‌هایی که برای مردگان برگزار می‌شود، می‌توان متوجه شد که مراسم اول، سوم، هفتم، چهلم، سال و سالگرد برای عزیزان ازدست‌رفته در مازندران به نسبت دیگر استانها پررنگ‌تر است و برخی از این روزها حتی در تاریخ تقویمی یادبود مردگان دیگر استانها وجود ندارد. شاید بتوان گفت سابقه تاریخی برخی از این یادبودها همین آئین باشد. این جشن به معنای پرستش مردگان نیست بلکه یادآوری وزنده نگه‌داشتن یاد مردگان و از دست رفتگان است.
وی گفت: این آئین، در هر دوره، متناسب با مقتضیات همان دوره برگزار می‌شد. در طی چند سال اخیر که این جشن با ماه رمضان تلاقی داشته است، این مراسم به شکل افطار دهی برگزارشده است.
موسوی شیخ بابیان اینکه این مراسم قابلیت تبدیل به یک جشنواره قوی در شهرستان برای جذب گردشگر را دارد، افزود: سعی داریم امسال مراسم را به‌صورت رسمی در نورالشهدای زیرآب برگزار کنیم.
وی افزود: اکثر مردم شهرستان در این روز به‌نوعی احساس دین می‌کنند تا در آرامستانها حضور یابند، اعضای خانواده‌های گسترده از دور و نزدیک، بر مزار مردگان خویش در کنار هم جمع می‌شوند و این امر خود در بحث صله‌رحم نیز مؤثر است.
فرهنگ و تاریخ هر ملتی، نه‌فقط در موزه‌ها و کتاب‌های تاریخی بلکه به‌صورت زنده در آئین‌های آن سرزمین قابل‌لمس هستند. بخشی از آگاهی و هویت‌یابی ما متأثر از همین آیین‌هاست و حفظ آن وظیفه‌ای همگانی است. آئین‌هایی مانند جشن مردگان با حفظ ارزش‌های سنتی ایران و با رنگ‌پذیری از حوادث تاریخی ملی- مذهبی، برحسب ضرورت نیاز و خواست مردم برای احترام به جان‌فشانی درراه سرزمین، ظلم‌ستیزی و گرامیداشت یاد کشته‌شدگان، پس از طی قرن‌ها همچنان پابرجا مانده است.
ازاین‌رو، پاسداشت آئین‌های اسطوره‌ای ملی-سنتی که ارتباط تنگاتنگی با اعتقادات و باورهای مردم دارد، شایسته جایگاهی ارزشمند است و ثبت ملی این آئین‌ها می‌تواند گامی در شروع روند احیای آن‌ها باشد.
این آئین‌ها علاوه بر کارکرد هویت‌بخشی و وحدت‌بخشی در میان مردم بومی منطقه می‌توانند موجب توسعه نیز گردند. توجه به این آئین‌ها به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مناسبتی و برگزاری منسجم و پیوسته آن‌ها در درازمدت، می‌تواند منجر به ایجاد یک برند گردشگری شود که علاوه بر بازتولید سرمایه فرهنگی قادر به تولید سرمایه اقتصادی نیز هست.
نظر شما