اما تاريخ صنعت نفت ايران پس از انقلاب شاهد استقلال بيشتري شد، زيرا شركت هاي خارجي فعال در ايران كه به نوعي از زمان كشف نفت تا آن زمان بر ميادين نفتي كشور سلطه يافته بودند با به زير سوال رفتن منافع ملي كشور و عدم برداشت صيانتي بر مخازن نفتي وگازي كشور تصميم به ترك ايران گرفتند زيرا ديگر با مطرح شدن اين بحث ها سودي در انتظار آنها نبود .
با كناره گيري شركت هاي خارجي ، شركت ملي نفت ايران تنها شركتي بود كه باقي ماند و در همان زمان هيئت مديره شركت ملي نفت ايران تصميم گرفت تا 5 شركت در بخش بالادستي را تاسيس كند كه در آن زمان ،تنها دو شركت از اين 5 شركت به بار نشست. شركت ملي حفاري و شركت نفت فلات قاره دستاورد اين تصميم در آن زمان بود و مقرر شد سه شركت مناطق نفت خيز جنوب ، شركت ملي اكتشاف و شمال به تدريج تاسيس شوند .
همچنين در همان زمان تصميم گرفته شد رئيس هيئت مديره شركت ملي اكتشاف نفت به نمايندگي از ديگر شركت ها نيز درجلسات هيئت مديره شركت ملي نفت ايران حضور داشته باشد تا هيئت مديره شركت ملي نفت ايران بتواند با عده اي كمتر به تصميم گيري بپردازد .
اين رويه در صنعت نفت كشور ادامه داشت تا سال 68 ، كه دولتي به رياست جمهوري هاشمي رفسنجاني ايجاد شد تا بتواند به سازندگي كشور پس از جنگ بپردازد و آسيب هاي صنعت نفت ازهشت سال جنگ را دوباره بازسازي كند زيرا تاسيسات نفتي وگازي كشور يكي از مهمترين اهداف دولت در ضربه زدن به اقتصاد كشور محسوب مي شد .
با كمي تامل بر روي چارت هاي سازماني وزارت نفت در مي يابيم كه تا قبل ازدوره سازندگي - 1368- شاهد تغيير چنداني در بزرگ شدن و گسترده شدن شاخ و برگ هاي اين وزارتخانه عظيم الجثه كنوني نبوده ايم و تعداد شركت ها بسيار محدود بوده است .
به عبارتي ديگر، افزايش حجم تصدي هاي دولتي در وزارت نفت وقتي بود كه دوران سازندگي پس ازجنگ در ايران آغاز شد، وزير نفت وقت براي تسريع بخشيدن به پروژه هاي نفتي ،گازي ، پتروشيمي و پالايش و پخش كه از سويي نيازمند بازسازي بودند و از سويي ديگر بايد طرح‌هاي جديدي در كشور احداث مي شد بيش از 50 شركت در بخش بالادستي را ايجاد كرد به گونه اي كه گاهي تعداد اعضاي هيئت مديره يك شركت از كارمندان آن هم بيشتر بود .
به عقيده بسياري از منتقدان ، هدف از اين كار حذف بسيار از وظايف رئيس شركت ملي نفت ايران بود تا بدين صورت به ميزاني نظارت وزير نفت بر امور افزايش يابد . گسترش و تاسيس شركت هاي كوچك و بزرگ در بخش بالادستي و پايين دستي وزارت نفت به اندازه اي شد كه امروز بيش از 150 شركت درزير مجموعه وزارت نفت قرار دارند .
درحال حاضر تشكيلات كنوني وزارت نفت كه از دوران وزير نفت سابق باقي مانده و اين تشكيلات در طي سال‌ها به تدريج گسترده شده است ، نشان مي دهد كه علاوه بر 4 شركت زير مجموعه وزارت نفت ( شركت ملي نفت، پالايش و پخش، گاز و پتروشيمي)، ستاد وزارت نفت به دفتر وزارتي ، امور اوپك و روابط با مجامع انرژي ، بازرسي كل ، تشريفات وامور كاركنان خارجي ، سازمان حراست ،روابط عمومي ،نظارت بر صادرات مواد نفتي و بازرسي كل ، گزينش مركزي ، تشكيلات و روش‌ها ، معاونت در امور توليد ، معاونت اداري و مالي ، معاونت برنامه ريزي ،معاونت امور نفت وگاز درياي خزر ، معاونت امور بازرگاني ، معاونت امور بين الملل ، معاونت منابع انساني و آموزش ،معاونت امور حقوقي و مجلس و معاونت مهندسي تقسيم مي شود .
شركت ملي نفت به عنوان يكي از بزرگترين و عظيم ترين شركت هاي زير مجموعه وزارت نفت داراي 23 شركت زير مجموعه بزرگ است كه خود اين شركت ها هر كدام داراي شاخه هاي گسترده اي هستند .
براساس اين گزارش ، هم اكنون شركت هاي مهندسي و توسعه نفت ، خدمات عمومي و بهداشت و درمان ، سازمان بهينه سازي مصرف سوخت ، كالاي نفت لندن ، حمل و نقل و ترخيص كالاي نفت ،نفت وگاز پارس ، دفتر سنگاپور شركت ملي نفت ، خدمات هلي كوپتري ،نفت خزر ، پايانه هاي صادرات مواد نفتي ،ملي حفاري ، ملي نفت كش ، حمل و نقل هوايي ، مهندسي و ساخت تاسيسات دريايي ،نفت فلات قاره ايران ، بازرگاني نفت ايران ، نفت مناطق مركزي ايران ، نفت خيز جنوب ، بهره برداري نفت وگاز مسجد سليمان ،پشتيباني ،ساخت و تهيه كالاي نفت ايران ،كالاي نفت كانادا و شركت ملي صادرات گاز ايران از زير مجموعه هاي شركت ملي نفت ايران محسوب مي شود .
نكته قابل توجه اين است كه اگرچه اين شركت ها براي افزايش بهره وري در بخش بالادستي همانند اكتشاف ،توليد ،توسعه و ديگر بخش ها به وجود آمده اند ، و اكثر آنها از بخش بالادستي نفت محسوب مي شوند اما امروز وضع در دنيا كاملا تغيير كرده و شركت هاي فعال در بخش بالادستي با ادغام شدن در يكديگر به سوي افزايش راندمان كاري و كاهش هزينه ها گام بر مي دارند، اين در حالي است كه در ايران بخش بالادستي نفت به شركت هاي مختلف تجزيه و هزينه ها بسيار افزايش يافته است .
حتي در مواردي مشاهده مي شود كه شركت ها در توليد نفت به رقابت با يكديگر مي پردازند و كارهاي موازي با يكديگر نيز انجام مي دهند و در مواردي مشاهده شده است كه حتي در صورت بروز مشكل ناشي از عملكرد نادرست ، هيچ كدام از شركت ها مسئله را به عهده نمي گيرند و حتي به عهده ديگري مي اندازند .
به گزارش خبرنگار اقتصادي مهر ، درميان شركت هاي زير مجموعه نفت ،شركت بازرگاني نفت ايران از زير مجموعه هايي به نام شركت پتروپارس ، I.O.C.UK ،شركت N.T.S و شركت پترو ايران تشكيل شده است .
شركت نفت مناطق مركزي ايران نيز به شركت هاي بهره برداري نفت وگاز زاگرس ، غرب و شرق و شركت مناطق نفت خيز جنوب نيز به شركت هاي بهره برداري نفت و گاز آغاجاري و مسجد سليمان تقسيم شده است كه شركت بهره برداري آغاجاري شامل شركت هاي مستقل بهره برداري نفت وگاز گچساران ، مارون و كارون و شركت هاي تحت پوشش مسجد سليمان نيز شركت هاي خدمات مهندسي و تعميرات توربين ، خدمات پشتيبان ماشين آلات و ترابري نفت جنوب ،عمليات تعمير و تكميل خدمات فني چاه ها و شركت پشتيباني خدمات غير صنعتي مي شود .
بزرگ بودن و پيچيده بودن كادر سازماني شركت ملي نفت بسيار قابل توجه است به طوري كه امروز اين شركت كه قرار است با اصلاح ساختار اداري وزارت نفت به يك شركت هلدينگ تبديل شود و شركت هاي ديگر همانند اكتشاف ، ملي گاز ، پالايش و پخش و پتروشيمي را در زير مجموعه خود قرار دهد آيا توانسته براي اين شركت ها و نحوه اداره اين 23 شركت فكري بيانديشد ، باتوجه به اينكه نبايد شركت هاي بالادستي به بخش خصوصي واگذار شوند .
در سال‌هاي گذشته با تاسيس صندوق بازنشستگي و رفاه كاركنان صنعت نفت تصميم به خصوصي سازي بعضي از شركت هاي زير مجموعه شركت ملي نفت گرفته شد . اما عملا و در واقع اين شركت ها خصوصي نشدند و تنها سهام آنها ميان صندوق و شركت ملي نفت ايران تقسيم شد و از سويي ديگر، مديريت دولتي همچنان بر اين شركت ها وجود دارد. درنتيجه در طي اين سال‌ها نه تنها شاهد خصوصي سازي و يا واگذاري بعضي از شركت هاي قابل واگذاري به بخش خصوصي نبوده ايم بلكه فقط يك بده بستان دولتي صورت گرفته است .
براساس اين گزارش ، شركت هاي زير مجموعه اين صندوق شامل 15 شركت ريز و درشت است كه باز هم بعضي از اين شركت ها چند شركت بزرگ ديگر را در زير مجموعه خود قرار مي دهند .
شركت تهران حريق ، مجتمع توليدات كشاورزي نانشير ، خدمات دريايي قشم ، پژوهش صنعت نفت ، شركت صنعت بان ، شركت سهند نفت ايران ، شركت صانفاير ، شركت خدمات پشتيبان صبا نفت ، شركت شيميايي شمال ، لوله سازي اهواز ،شركت دوار متحرك ، شركت نفت سپاهان ، شركت مهندسي و ساختمان صنايع نفت ايران با 5 شركت زير مجموعه ، شركت سرمايه صندوق و توربو كمپرسور نفت از شركت هايي هستند كه بخشي از سهام آنها به شركت ملي نفت و بخشي ديگر نيز به اين صندوق تعلق دارد .
درحال حاضر 9 پالايشگاه فعال دركشور كه در دوران قبل از انقلاب ساخته شده اند در كشور وجود دارند كه مديريت هر كدام از اين پالايشگاه ها به يك شركت تبديل شد و به ديگر شركت هاي زير مجموعه شركت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي افزوده گرديد.
گزارش "مهر" اضافه مي كند :هم اكنون ،شركت خط لوله و مخابرات نفت ايران ، شركت ملي و مهندسي و ساختمان نفت ايران ، شركت بازرگاني فراورده هاي ويژه نفتي و شركت ملي پخش فراورده هاي نفتي ،و شركت هاي پالايش نفت آبادان ، بندرعباس ، شازند اراك ، كرمانشاه ، اصفهان ، لاوان ، شيراز ، تهران و تبريز از شركت هاي زير مجموعه شركت پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران هستند .
نكته قابل توجه اين است در حالي كه ساخت پالايشگاه در كشور به بخش خصوصي سپرده شده و تاكنون نيز در اين سال‌ها به دليل عدم صرفه اقتصادي لازم نسبت به سرمايه گذاري مورد نياز درخواستي قطعي صورت نگرفته است چطور مي توان نسبت به خصوصي شدن پالايشگاه هاي فرسوده اي كه به تازگي بهينه سازي يا بهبود يافتن انها در برنامه است تصميم گيري كرد .
شركت ملي گاز ايران نيز وضعي شبيه به شركت ملي پالايش و پخش دارد به طوري كه واحدهاي توليد كننده گاز هر كدام به يك شركت تبديل شده و به زير مجموعه اين شركت پيوستند .
براساس اين گزارش ،هم اكنون شركت هاي پالايش گاز فجر ، پارسيان ، بيد بلند ، شهيد هاشمي نژاد ، پارس جنوبي ، شركت پاز سرخون و قشم ، پالايش گاز ايلام ،شركت مهندسي و توسعه گاز و نواحي گاز استان در زير مجموعه اين شركت مي گنجند به گفته مدير عامل شركت ملي گاز ايران براي خصوصي سازي اين شركت ها در وهله اول بايد شركت هاي استاني گازشناسنامه دار شوند تا بتوان اين شركت ها را قابل واگذاري كرد و درحال حاضر مهمترين نكته درباره واگذاري شركت هاي استاني نحوه قيمت گذاري گاز است .
شركت ملي صنايع پتروشيمي نيز چندي پيش درباره واگذاري شركت هاي زير مجموعه و نحوه سهام آنها خبرهايي را اعلام كرد . قبل از اينكه چارت سازماني اين شركت را تحت بررسي قرار دهيم ، درباره نحوه واگذاري سهام اين شركت‌ها چندي پيش مدير عامل شركت ملي صنايع پتروشيمي اعلام كرده بود : ستادي در باره تحقق اصل 44 قانون اساسي در شركت ملي صنايع پتروشيمي تشكيل شده تا اين تصميم نظام را در حداقل زمان و با دقت بيشتري اجرا كند .
به گفته مدير عامل شركت ملي صنايع پتروشيمي ، كل شركت ها و دارايي هاي صنعت پتروشيمي در قالب 31 شركت صد درصد دولتي و 30 شركت است كه سهام شركت ملي صنايع پتروشيمي در آن زير 50 درصد است .وي افزوده بود : دو سناريو در اين باره مطرح است : سناريو اول آن است كه كل مجموعه هاي سود ده و طرح هاي اجرايي و خدماتي را با مكانيزم بورس قيمت گذاري كنيم كه 40 درصد از آن به سهام عدالت اختصاص مي يابد .
وي ادامه داده بود : اين فرايند قابل انجام است تا كل صنعت پتروشيمي يكباره وارد اين مكانيزم شود واز سويي ديگر اين مسير كوتاه است و مزيت آن اين است كه تعدادي از شركت ها و مجتمع هاي در مرحله طرح هستند يا سودده و حتي زيان ده هستند باهم وارد مكانيزم قيمت گذاري و عرضه مي شوند .مدير عامل شركت ملي صنايع پتروشيمي اضافه كرده بود : سناريو دوم اين است كه شركت هاي سودده را با مكانيزم بورس بفروشيم اما درباره شركت هاي زيان ده يا در مرحله طرح را بسپاريم به تصميم گيري در ستاد دولت كه اين فرايند طولاني است .
براساس اين گزارش ،شركت هاي تحت پوشش شركت ملي صنايع پتروشيمي به دو دسته وابسته و فرعي تقسيم مي شوند .شركت هاي وابسته به شركت ملي صنايع پتروشيمي به شركت هاي سهامي پتروشيمي اصفهان ،اراك ،خارك ، كرمانشاه ،كارون ، لاله و شركت سرمايه گذاري صنايع پتروشيمي تقسيم مي شوند
در زير مجموعه شركت سرمايه گذاري صنايع پتروشيمي دو دسته شركت فرعي ( شركت پتروشيمي آبادان ، شركت كربن ايران ، دوده صنعتي پارس ، رامپكو ، تكين كو ،شيمي بافت ، پاساب ، كيميا غرب گستر ، تعمير و نگهداشت فارس ، گاز لوله ، پتروشيمي غديرو شركت ارتباطات تامين ) و وابسته ( شركت پتروشيمي فارابي ، شركت فراورد قشم ، پلي نار و شركت كارون تريدينگ ) را تحت پوشش خود دارد .
اما شركت هاي فرعي وابسته به شركت ملي نفت ايران نيز شامل شركت هاي سهامي پتروشيمي اروميه ، شيراز ، رازي ، خراسان ،بروزويه ،فجر ،تندگويان ،اروند ، دماوند ، پارس ، بوعلي سينا ، امير كبير ، پويش ،مارون ، زاگرس ، شركت سهامي پتروشيمي پرديس با شركت هاي ( حمل و نقل جادي بازرگاني پتروشيمي ، شركت بازرسان فني ايران ، شركت بازرگاني پتروشيمي انگلستان ، چين ، شركت كالاي پتروشيمي ، شركت پايانه ها و مخازن پتروشيمي ، شركت مهندسي و تامين قطعات مواد شيميايي ، شركت بازرگاني پتروشيمي سنگاپور ، شركت بازرگاني اينتراكم و شركت امارات متحده عربي ) ،مديريت توسعه صنايع پتروشيمي ، شركت سهامي پتروشيمي تبريز ،شركت عمليات غير صنعتي و خدمات ، سازمان منطقه ويژه اقتصادي پارس ،شركت اينترنشنال ،شركت مجتمع پتروشيمي بندر امام خميني مي شود . شركت مجتمع پتروشيمي بندر امام نيز خود شامل فراورش ، بسپاران ، كيميا ، آب نيرو و خوارزمي مي شود .
به گزارش "مهر" در شرايط فعلي كه اصل 44 قانون اساسي از سوي مقام معظم رهبري ابلاغ شده است ، ضرورت كوچك سازي دولت در تمامي بخش ها از جمله نفت فرا رسيده است. وزارت نفت نيز كه خود يكي ازعظيم ترين وزارتخانه هاي موجود كشور است، به كوچك سازي مي انديشد. در عين حال، هم اكنون براي خصوصي سازي يا تحقق اصل 44 در بخش نفت در اين وزارتخانه فعلا ستادهايي در هر كدام از شركت ها و درخود وزارتخانه تشكيل شده و درباره وضعيت واگذاري آنها درحال تصميم گيري است.
نظر شما