خبرگزاری مهر، گروه استان ها- صدیقه امیدی: غذاهای سنتی کهگیلویه و بویراحمد حاصل تلاش مردمان این سرزمین و دوستی با زمین و خاک و آب است.
غذاهای سنتی این دیار تلفیقی زیبا از دوستی انسانها با کوه و دشت و رودخانه ها است که در زندگی عشایری و روستایی مردمان این دیار تجلی یافته است.
غذاهای سنتی در این استان در دشتها کشت شده، از کوه‌ها جمع آوری شده، و برخوان نعمت مردم جا خوش کرده است.
در گذشته ای نه چندان دور غذاهای محلی معمولا از محصولات و فرآورده های تولید شده توسط خود مردم تهیه می شد.
طبیعت در تهیه این غذاها نقش پررنگی ایفا می کند و هنوز نیز این غذاها در بیشتر منازل در شهرها و روستاها پخته شده و سفره ها با رنگ و بوی خاطره انگیزشان عجین هستند.
تغییر فصول در تغییر سفره مردم این دیار نقش مهمی داشت و با جاری شدن چشمه ها و گرم شدن هوا غذاها نیز تغییر می کرد و با آغاز فصل سرد نی پخت غذاهای گرم در خانه بیشتر می شد.
میوه درختان جنگلی، گیاهان خودروی خوراکی، گوشت جانوران حلال گوشت وحشی و ... عمده مواد غذایی آنها را تشکیل می داد.
یکی از میوه های جنگلی که نقش مهمی در تغذیه مردمان این دیار داشت میوه بلوط بود که امروزه نیز در میان مردم از اهمیت خاصی برخوردار است.
تلخی میوه بلوط با فرآوری گرفته شده و با نان حاصل از پخت آرد بلوط نانی تهیه می شود که برای بیماریهای گوارشی بسیار مفید است.
یکی دیگر از روشهای استفاده از میوه بلوط پختن آن در آتش است که در زیر خاکستر پخته می شود و پس از آماده شدن طعمی بسیار مطبوع دارد.
یکی از غذاهایی که در فصل سرما بسیار مورد توجه مردم این دیار است آشی است به نام «آش دِنگو» که از غذاهای محلی کهگیلویه و بویراحمد است.
این آش سرشار از حبوبات بوده و گندم و بن سرخ که در زبان محلی به لیزک می گویند و از کوه های استان برداشت می شود، از مواد اصلی پخت این آش است که برای سرماخوردگی بسیار مناسب است.
مواد به کار رفته در تهیه این آش گندم، بن سرخ، عدس، لوبیا چشم بلبلی، ماش، نخود، ادویه، زردچوبه، نمک و آب است.
برای تهیه این آش ابتدا آب مورد نیاز باید روی اجاق قرار گرفته تا جوش بیاید و سپس گندم را به آن اضافه می کنند و گندم باید به نسبت مواد دیگر مدت زمان بیشتری پخته شود.
بعد پختن گندم، نخود را به آن اضافه کرده و در ظرف را گذاشته تا کاملا پخته شود.
سپس بقیه مواد را اضافه کرده و اجازه می دهند تا مواد کاملا با هم پخته شو د و در آخر نیز بن سرخ را به مواد اضافه کرده و وقتی آش کامل پخت ادویه ها را اضافه می کنند.
«گَونه» یکی از غذاهای لذیذ سنتی استان است که از ترکیب بلغور گندم، پیاز، ناردانه، ادویه و نمک تهیه می شود و برای پخت آن بلغور گندم را با آب و پیاز و نمک و ادویه و ناردانه مخلوط کرده و می پزند تا زمانی که آب آن تبخیر شود و سپس مثل دمپخت دم می کنند.
«شله ماشکی» یکی دیگر از غذاهای محلی استان است که در فصل زمستان در هر خانه ای پخت می شود.
مواد اولیه این خوراک ماش و برنج است، و برای تهیه ابتدا آب را در قابلمه ریخته و ماش را به آن اضافه‌کرده تا پخته شود، بعد برنج را در قابلمه ریخته و خوب به هم می زنند.
سپس کنجدها را کوبیده و به مواد اضافه می‌کنیم ناردانه را اضافه کرده و سپس پیاز داغ را درست کرده و زردچوبه‌را به آن اضافه می‌کنیم و این مواد را روی‌محتویاتی که در حال پخت است می‌ریزیم و می‌گذاریم با حرارت کم به مدت ۱۰ دقیقه بپزد.
«کله جوشک یا کلک سوز»، از دیگر غذاهای سنتی استان است که نوعی غذای ساده است و از دوغ درست می‌شود.
برای تهیه این غذا ابتدا پیاز و پونه را در روغن تفت می‌دهند و پس از این‌که پیاز قرمز رنگ شد، دوغ را به آن اضافه می‌کنند. معمولا به تعداد هر نفر یک لیتر دوغ استفاده می‌شود.
سپس کمی ادویه به آن اضافه می‌کنند و می‌جوشانند و زمانی که غلیظ و سبز رنگ شد، با نان محلی آن‌را می‌خورند.
«آش کارده» معروف ترین آش استان است که از گیاه محلی «کارده» تهیه می شود.
این گیاه در فصل بهار در کوه ها رشد کرده و به صورت تازه قابل خوردن نیست و حتما باید در این آش مورد استفاده قرار بگیرد.
برای تهیه این آش «کارده» را خرد کرده و در آبلیمو می خوابانند تا ترش شود و بعد می جوشانند و گندم و برنج نیم کوب به آن اضافه می کنند.
«تلی رَمَلک» یکی از غذاهای محلی استان است که با میوه درخت رملک پخته می شود و برای تهیه این غذا از دانه رملک، ادویه، نمک، پیاز و روغن استفاده می کنند.
رملک درختچه ای است با برگ های خاکستری که دارای دانه های ترش و شیرین بوده و شبیه کنار است و در کوه های زاگرس می روید.
برای تهیه این غذا رملک را پخته تا پوست و هسته آن از هم جدا شود، سپس هسته و پوست آن را دور ریخته و آب ترش آن را با افزودن نمک در پیاز داغ سرخ می کنند و مانند آب گوشت با نان تریت می کنند.
«شله لیزکی» یکی از غذاهای محلی پرطرفدار در استان است که برای تهیه این غذا از شیر، گیاه لیزک یا همان بن سرخ و برنج استفاده می شود. طرز تهیه آن نیز شبیه شیر برنج است با این تفاوت که به آن لیزک می افزایند.
«تیِوِر» از دوغ تهیه شده و برای طبخ آن مقدار زیادی دوغ را در یک دیگ می ریزند همینکه گرم شد، دوغ خالص مانند پنیر روی سطح جمع شده که آن را جدا کرده و به مصرف می رسانند و بسیار لذیذ و خوشمزه است.
«بَرکوشیری» نیز از دیگز غذاهای سنتی و قدیمی استان است که از گندم، شیر و گیاه لیزک تهیه می شود که برای تهیه آن بلغور گندم را با شیر پخته و سپس لیزک را به آن اضافه می کنند و مانند پلو دم می کنند.
«تَلی ناردونه» نیز از غذاهایی است که از میوه ها در پخت آن استفاده می شود و از ناردانه، نمک، پیاز و روغن تهیه می شود.
برای پخت این غذا که جنبه درمانی نیز دارد ابتدا دانه انار را می کوبند و آب را از دانه جدا می کنند، سپس پیاز را در روغن سرخ کرده و آب انار و نمک را به آن می افزایند و آب بدست آمده را مانند گوشت با نان تریت می کنند و می خورند.
غذاهای سنتی مرمان این دیار تاریخی دارند به وسعت زندگی، گذشته ای دارند به وسعت طبیعت و طعمی به لذت لحظه های شیرین زندگی.
با مروری بر گذشته تا امروز سفره های مردم این دیار، می توان دریافت که نقش غذاهای سنتی بر سفره ها کمرنگ شده است و کمرنگ شدن این نقش، پررنگ شدن نقش غذاهای فست فودی در سفره ها را شاهد هستیم و این امر زنگ خطری است برای سلامتی مردم استان که آمار ابتلا به سرطانها در آن روبه افزایش است.
شاید مروری بر تغییر ذائقه غذایی مردم از گذشته تا به امروز بتواند نقش مهم غذاهای سنتی و محلی در سلامتی مردم را یادآور شود و تلنگری باشد برای کسانیکه کودکانشان را از غذاهای سالم و طبیعی محروم و به غذاهای پرخطر عادت می دهند.
نظر شما