به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، دومین نشست تخصصی کتابخوان قرآن‌پژوهی دیروز دوشنبه ۶ دی به همت اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران و با همکاری دانشکده علوم و فنون قرآن تهران با حضور مهردخت وزیرپور مشاور دبیر کل نهاد، علی نیکنام مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، حجت‌الاسلام و المسلمین علی غضنفری رئیس این دانشکده، تنی چند از اساتید و اعضای هیات علمی، دانشجویان و کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان تهران در محل سالن اجتماعات دانشکده علوم و فنون قرآن تهران برگزار شد.
طاهره‌سادات طباطبایی عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن در این نشست به معرفی کتاب «جغرافیای تاریخی مسیر حرکت بنی‌اسرائیل در قرآن و عهد عتیق» پرداخت و با اشاره به اینکه ۶ ماه برای نگارش این کتاب زمان صرف کرده است، گفت: اولین مردمی که به جغرافیای تاریخی روی آوردند، یهودیان بودند که برای اثبات حقانیت دین خود تلاش کردند که جغرافیای تاریخی قصص تورات را پیدا کنند.
وی با اشاره به داستان غرق شدن فرعون در رود نیل، گفت: این موضوع هم در تورات و هم در قرآن آمده است. در تفسیر نمونه با پنج دلیل نقد و تحلیل شده است که مکان غرق شدن فرعون، رود نیل نبوده، بلکه دریای سرخ بوده است.
طباطبائی با اشاره به پیدا شدن ارابه طلایی فرعون در ۷۰ سال پیش در این مکان، گفت: این موضوع دلیل دیگری بر این ادعاست که دریای سرخ محل غرق شدن فرعون بوده است. از این رو باید به جغرافیای تاریخی اهمیت بیشتری بدهیم؛ موضوعی که یهود در آغاز آن را مورد توجه قرار داد و این کم‌توجهی درباره این موضوع میان مسلمانان نشان‌دهنده مهجوریت قرآن است.
این پژوهشگر با اشاره به گفته عبدالکریم سروش مبنی بر اینکه قصه‌های قرآن نمادین است، گفت: ما معتقد هستیم که زبان قرآن واقعی است و وجود خارجی داشته است که در زمین به دنبال علائم آن می‌گردیم. علامه طباطبایی در بخش‌های مختلف تفسیر گرانقدر المیزان به بررسی جغرافیای تاریخی پرداختند و با ارائه ۵ دلیل درباره مکان‌های مختلف امکان وجود غار اصحاب کهف، به اثبات یکی از این مکان‌ها به عنوان نقطه اصلی پرداختند.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن ادامه داد: جغرافیای تاریخی بسیار مهم است و نشان می‌دهد که زبان قرآن نمادین نیست و باید این موضوع را از این طریق اثبات کرد. از سوی دیگر اثبات روی دادن قصه‌های قرآن بر روی زمین نشان‌دهنده حقانیت قرآن کریم است و در پایان اینکه باید اعجاز علمی جغرافیایی قرآن را با استفاده از این حقایق اثبات کنیم.
وی با اشاره به اینکه به بررسی ۳۰ منبع تفسیری خارجی در این رابطه پرداخته است، گفت: ۲۰۰ منبع در این حوزه بررسی کرده‌ام و رساله دکترای من که اکنون توسط دانشکده علوم و فنون قرآن در قالب کتاب به چاپ رسیده است مشتمل بر ۲۰۰ صفحه می‌شود.
فضیلت اخلاق در راه رستگاری
حجت‌الاسلام والمسلمین علی غضنفری رئیس دانشکده علوم و فنون قرآن در ادامه این نشست، به معرفی کتاب «اخلاق در قرآن و سنت» پرداخت و با اشاره به ارزشمند بودن معرفی کتابهای قرآنی، افزود: متاسفانه فاصله گرفتن از معرفی کتاب در قالب ارزش‌های موجود، جای تاسف دارد.
وی با اشاره به آیه «و أمّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فحَدِّثْ» گفت: تا پیش از سال ۷۶، گاهی نکاتی از آیات و روایات قرآن کریم به ذهنم می‌رسید که تصور می‌کردم کمتر در این باره کار شده است. همین موضوعات را در قالب فیش، کنار می‌گذاشتم. از سال ۷۶ به بعد، فرصت مطالعاتی در کتابخانه برایم پیش آمد که دو سال و شش ماه، به صورت روزانه ۱۶ ساعت به کار در این باره می‌پرداختم تا نگارش این مطالب را به پایان برسانم.
غضنفری با بیان اینکه اگر کار نیمه تمام رها شود، ادامه آن وقت بیشتری از گذشته می‌برد، گفت: بر همین اساس به صورت مستمر به کار در این حوزه پرداختم و حاصل آن پنج جلد کتاب شد که سه جلد آن به نام «راه رستگاری» و دو جلد نیز با عنوان «اخلاق در قرآن و سنت» به چاپ رسید.
رئیس دانشکده علوم و فنون قرآن ادامه داد: در سه جلد کتاب «راه رستگاری» به بررسی ۱۰۰ موضوع درباره فضیلت اخلاق در راه رستگاری پرداختم و در دو جلد کتاب «اخلاق در قرآن و سنت»، ۱۰۰ موضوع رذایل اخلاقی را مورد واکاوی جدی قرار دادم. آنچه که در اینجا مطرح کردم ۱۰۰ موضوع بر اساس آیات و روایات و برداشتی است که برخی روانشناسان به صورت خاص بیان کرده و راه علاج را نیز طرح کرده بودند.
غضنفری در ادامه این موضوع گفت: سحر و جادو از دیگر موضوعات است که اصل مسلم و غیرقابل انکاری است؛ همچون چشم زخم که روایات بسیاری در این باره وارد شده و راه گذر و علاج آنها مطرح شده است. همچنین اینکه دروغ چیست که مخالف اعتقاد یا مخالف واقع باشد؛ نیز بررسی شده است؛ همچنین این موضوع که آیا اگر حرفی مطابق اعتقاد فرد گفته نشود، دروغ شمرده می‌شود یا خیر نیز بررسی شده است.
اتهام دروغ زدن بالاتر از دروغ گفتن است
وی با اشاره به امثال گناهان نفسی افزود: نمی‌توان به‌راحتی کسی را به دروغ‌گویی متهم کرد. باید دانست که اتهام دروغ زدن به کسی بالاتر از دروغ‌گویی است؛ یا برای مثال ریا گناه نفسی است و غیر از انسان و خداوند کسی از آن اطلاع ندارد و گاه خود انسان نیز از آن غافل است که این موضوع در این اثر واکاوی شده است. در گذشته پیشوایانی داشتیم که وارد جزئیات احتیاجات ما شدند و مفتخر هستیم به وجود قرآن کریم که حوائج انسان‌ها را بیان کرده است.
در ادامه این نشست، رضا امانی عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن ایراد سخن کرد و به معرفی کتاب «صرف و نحو کاربردی» پرداخت و گفت: این اثر به عنوان کتاب درسی به نگارش درآمده و ۹۰ درصد نگارش آن به پایان رسیده است؛ امیدوارم به زودی آن را تکمیل کنم تا در اختیار دانشجویان قرار گیرد. مهم‌ترین مباحث علوم صرف نحو برای فراگیری آیات و روایات در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است.
امانی ادامه داد: اصالت در این اثر به آیات و روایات اختصاص یافته و قواعد صرف و نحو تابع آیات قرآن است و در این اثر تلاش کرده‌ام که از اصل به قاعده برسم. در این کتاب، متن محوریت دارد و نه قاعده. تلاش کرده‌ام مطالب را با زبانی ساده، روان، قابل فهم و شیوا بیان کنم و از طرح مباحث پیچیده و ثقیل بپرهیزم. در تمرین‌ها به کلام امیرالمومنین(ع) اشاره شده است که فرموده‌اند «درس یک بار و تکرارش هزار بار»؛ از این‌رو تکرار بسیار مهم است تا مطالب در ذهن انسان ملکه شود. از سویی تلاش شده است که آیات منتخب، مضامین اخلاقی و اعتقادی داشته باشد که پرداختن به الفاظ مورد استفاده کاربران قرار گیرد.
امانی به نظم منطقی طرح مباحث نیز اشاره کرد و با بیان اینکه دروس به نحوی تنظیم شده است که از مباحث جلسه اول تا به پایان تکرار شود، گفت: تلاش بر این است که استاد در این درس بتواند حداکثر یک سوم زمان را به تدریس بپردازد و دو سوم باقی زمان را دانشجویان فعال باشند و استاد به رفع پرسش‌های دانشجویان بپردازد.
معرفت نفس برتری انسان بر سایر مخلوقات
حمید حسن‌زاده عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن سخنران بعدی این نشست کتابخوان بود که به معرفی کتاب «انسان‌شناسی از منظر قرآن» پرداخت و گفت: این کتاب در سال ۹۲ توسط نشر تلاوت به چاپ رسید که در قالب تفسیر موضوعی است. معرفت نفس اهمیت بسیاری دارد و این اثر به آیات قرآن که با معرفت نفس در ارتباط هستند، می‌پردازد. کرامت انسان، برتری انسان بر سایر مخلوقات، حمل امانت الهی، خلقت انسان، مختصات روانشناسی انسان، فطریات و ... در معرفت نفس از مباحث مرتبط در آیات قرآن کریم است.
وی با اشاره به قرآنی بودن محور مطالبی که در این اثر آمده است، گفت: کتاب درسنامه بوده است و اهداف چکیده درس را بیان کرده است. درس اول آن شامل اهمیت موضوع انسان‌شناسی، ضرورت خودشناسی و ... است. بحث آفرینش انسان و نظریات رقیب مثل نظر داروین را مورد بررسی قرار می‌دهد. هدفمندی آفرینش با توجه به غنی به ذات بودن خداوند، در این اثر بیان و اثبات شده است.
حسن‌زاده همچنین به طرح شدن فطرت الهی انسان در این کتاب اشاره و بیان کرد: شناخت و گرایش فطری و انگیزه بی‌اعتقادی به خداوند با استفاده از آیات قرآن تشریح شده؛ همچنین سرشت انسان و نقد نظریات مربوط به سرشت از دیگر موضوعات مطرح شده است. منابع مورد استفاده نیز تفاسیر قرآن کریم است. در این اثر قائل به تفکر بودم تا تتبع. مطالب جدیدی در این زمینه طرح شده که با دیدگاه قرآن در تعارض است و من تلاش داشتم تا دیدگاه قرآن را به صورت مستدل بیان می‌کنم.
جامعه آرمانی قرآن تحقق‌پذیر است
حجت‌الاسلام علی محمدی آشنانی معاون آموزشی دانشکده علوم و فنون قرآن هم در نشست تخصصی کتابخوان قرآن‌پژوهی به معرفی کتاب «جامعه آرمانی در قرآن کریم پرداخت» و گفت: این اثر حاصل پژوهش طولانی درباره جامعه آرمانی است. انسان موجودی جامعه‌زیست است و حیات اجتماعی بشر مثل حیات فردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
این کارشناس قرآنی افزود: جامعه رشددهنده انسان است و ساختارها، روابط انسان‌ها در جامعه، شروع ارتباطات تا امروز که ارتباطات پیچیده و ... شکل گرفته است، از موضوعات مورد نظر بشر بوده. دانش آینده‌پژوهی در همین رابطه شکل گرفت که ساماندهی جوامع بشر را مورد نظر دارد.
آشنانی با بیان اینکه کتاب حاضر به این موضوع پاسخ می‌دهد که آیا قرآن همانند دانش آینده‌پژوهی، جامعه آرمانی را پیش رو دارد یا خیر؟ ادامه داد: این کتاب چهار فصل دارد. مفاهیم بنیادین مثل جامعه آرمانی را اصطلاح‌شناسی کرده‌ام و جامعه آرمانی در گذر تاریخ موضوع دیگر این کتاب به شمار می‌رود. در این اثر گوناگونی جوامع گزارش شده است. دیدگاه‌ها درباره ایجاد جوامع و آرمانی بودن آن نیز مورد بررسی قرار گرفته و جامعه آرمانی قرآن در فصل سوم مورد پژوهش قرار گرفته است. اینکه هدف قرآن چیست و گستره آن کجاست موضوع دیگر این کتاب است.
وی ادامه داد: در این کتاب به اشکال قابل ترسیم برای جامعه آرمانی اشاره شده است. جامعه آرمانی حکومت مهدوی را داریم که در آیات به آن اشاره بسیار شده، همچنین ویژگی جامعه آرمانی و مولفه‌ها و نمادهای آن معرفی شده است. از ویژگی‌های جامعه آرمانی، تحقق‌ناپذیری عنوان شده است و اینکه ناکجاآباد است. ولی این جامعه تحقق‌پذیر است و به ضرورت تحقق می‌پذیرد. جامعه مهدوی جزء اهداف جامعه بشری است و الهی بودن، تحقق، پویایی، بهینه‌شدن ارتباطات و اقامه عدالت، استقلال، امنیت و آزادی انسانی از ویژگی‌های جامعه آرمانی است.
کم‌کاری در ترجمه قرآن کریم
عظیم عظیم‌پور، عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن به معرفی کتاب «بررسی اختلافات ترجمه‌های قرآن کریم» پرداخت و گفت: قرآن کتابی جهانی است که برای تمام جهانیان بیم‌دهنده و هدایتگر است. دوستداران قرآن باید مروج فرهنگ و اندیشه فرهنگی باشند اما متاسفانه در حوزه ترجمه قرآن کریم کم کار شده است. مخاطبان جهان ما نمی‌توانند زبان عربی را بفهمند و آسان‌ترین راه برای فهم آیات قرآن، ترجمه آن است. بر این اساس در فصل اول این کتاب به بررسی مبانی ترجمه قرآن پرداخته شده و امکان نسبی ترجمه برای مخاطبانی را که امکان فهم قرآن به زبان عربی را ندارند مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنان خود گفت: از دیرباز صدها ترجمه به زبان‌های مختلف از قرآن کریم انجام شده است. از جمله اینکه موسسه ترجمان وحی تاکنون قرآن را به ۲۰۰ زبان زنده جهان ترجمه کرده، ولی در عین حال باید گفت که در حوزه ترجمه قرآن کم کار شده است. اگر ترجمه قرآن به زبان مقصد را نداشته باشیم، مخاطبان از فهم آیات قرآن ناتوان هستند و باید به سراغ تفاسیر بروند که گاه در دسترس همگان قرار ندارد. در فصل دوم این کتاب به چرایی این موضوع که وجود ترجمه‌های بسیار از قرآن کریم چه ضرورتی دارد مورد بحث قرار گرفته است. اگر به جستجوی ترجمه‌های قرآن در تهران بپردازیم، بیش از ۸۰ ترجمه را می‌یابیم که متاسفانه این میزان دسترسی در شهرستان‌ها وجود ندارد. بنا به نظرات برخی از صاحب‌نظران، اختلافاتی درباره ترجمه‌های پیشین از قرآن کریم وجود داشته است که باید این اختلافات را کاهش داد.
عظیم‌پور با تاکید بر اینکه ترجمه قرآن یک فن است، ادامه داد: انجام ترجمه قرآن نیازمند خبرگی است و باید نسبت به این کار علم داشت.
این عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن در ادامه سخنانش به سه عنوان مهم که با ۲۰ موضوع بیان شده، اشاره کرد و گفت: زمینه‌هایی که برای ایجاد اختلاف در ترجمه‌های قرآن می‌تواند بیان شود را در این مباحث گنجانده‌ام که یکی از آن عوامل، حذف در آیات شریفه قرآن کریم است. قرآن کریم شیوه بیان خاص دارد و گاه ممکن است زیادتی برای تأکید مورد استفاده قرار گرفته باشد که از نظر بلاغی، برای بیان موضوع افزوده شده است.
وی با بیان اینکه ترجمه قرآن کریم حد و قالب دارد، گفت: مترجم قرآن کریم کاری ظریف و دقیق دارد و باید نسبت به این موضوعات حساس و دقیق باشد. قواعد و ساختارهای عربی مثل شأن نزول و معادل‌یابی از جمله این موضوعات است که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در آیه ۱۵۸ سوره بقره «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاکِرٌ عَلیمٌ» از ظاهر کلمه جناح می‌توان به عنوان استحباب در سعی صفا و مروه یاد کرد، در حالی که اگر این سعی به‌درستی انجام نشود، حاجی باید به ادای دوباره آن بپردازد و این به معنای واجب بودن این فریضه است. این نوع برداشت از آیه قرآن به شأن نزول برمی‌گردد که مترجم باید نسبت به آن دقت لازم را داشته باشد.
عظیم‌پور افزود: دو فصل دیگر این کتاب به مبانی کلام، گرایش تفکری و ... اختصاص دارد از جمله این که خداوند قابل رؤیت است و در آیه‌ای از قرآن نیز از این موضوع سخن به میان آمده، ولی باید گفت که وقتی سخن از آمدن خدا به میان می‌آید منظور وجود حسی خدا نیست، بلکه امر و فرمان خداوند متعال است.
وی با اشاره به مشترکات لفظی همچون لبس و یلبس، ادامه داد: این کلمات در هر کجای قرآن که آورده شده، به معنای پوشش است؛ چه از نوع بهشتی و چه مادی. ولی در ترجمه‌هایی که صورت گرفته اختلافات زیادی دیده می‌شود که در این اثر به صورت عملی و میدانی روی آن بحث شده، که گاه به معادل‌یابی باز می‌گردد.
در پایان این نشست علی نیکنام مدیر کل کتابخانه های عمومی استان تهران ضمن تشکر از مدیریت دانشگاه برای همکاری در برگزاری این نشست گفت: این دومین نشست تخصصی ما در دانشگاه است، اولین نشست دانشگاه ادبیات فارسی برگزار شد و مورد استقبال اساتید و دانشجویان قرار گرفت.
وی تبلیغ و ترویج کتاب و کتاب خوانی را از جمله مهم ترین وظایف نهاد کتابخانه ها عنوان کرد و نسبت به ادامه همکاری با دانشگاه و برگزاری نشست های نقد و بررسی کتاب اعلام آمادگی کرد.
در پایان وزیرپور مشاور دبیر کل نهاد، برگزاری نشست های کتاب خوان تخصصی را امری ضروری و تاثیر گذار دانست و گفت: با توجه به اینکه در این نشست ها، جدیدترین کتاب های اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه معرفی می شود، می تواند کمک بسزایی در بالا بردن آگاهی و به روز رسانی دانشجویان و عموم مخاطبان داشته باشد.
وی در ادامه جهت خرید و ارسال کتابهای این نشست ها به کتابخانه های عمومی قول مساعد داد.
دومین نشست تخصصی کتاب خوان قرآن پژوهی با اهدای لوح سپاس از سوی علی نیکنام مدیر کل کتابخانه های عمومی استان تهران به ارائه کنندگان کتاب ها به کار خود پایان داد.
نظر شما