به گزارش خبرگزاری مهر، جلال زحمتکشان، دانش آموخته حوزه علمیه قم، مقاله ای با عنوان «تزاحم اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها و اصل حمایت از مستضعفان و مسلمانان جهان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» به نگارش درآورده است که در ادامه می آید:
در نظام بینالملل قواعد و مقرراتی مکتوب توسط سازمانها و نهادهای بینالمللی و یا نانوشته اما مقبول در عرف بینالملل وجود دارد که اعضای جامعه بینالمللی معمولا خود و دیگران را ملزم به رعایت آنها میدانند. قوانینی مثل احترام به تمامیت ارضی یکدیگر، رعایت قواعد عبور از مرز کشورها، به رسمیت شناختن حق ملتها در تعیین سرنوشت خود و… و از آن جمله است عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها.
جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از بازیگران صحنه بینالملل این قاعده را به رسمیت میشناسد و نه تنها این اصل را میتوان در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) دید آنجا که میفرماید:«امیدوارم که صلح جهانی بر پایه استقلال ملتها و عدم مداخله در امور یکدیگر و… بنا گردد."(صحیفه نور،ج ۱۱، ص ۲۶۷)و «ما با تمام ملتها در صورتی که دخالت در امور داخلی ما نکنند و برای ما احترام متقابل قائل باشند با احترام رفتار میکنیم.» (صحیفه نور،ج ۴،ص ۳۸) بلکه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول سیاست خارجی عدم مداخله در امور داخلی کشورها به صراحت ذکر شده است.
در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اصول دیگری نیز وجود دارد. اصلی مثل «حمایت بیدریغ از مستضعفان و مسلمانان جهان». اصلی که آن هم در قانون اساسی آمده است اصل سوم بند۱۶ «تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بیدریغ از مستضعفان جهان.» و اصل ۱۵۴ جمهوری اسلامی ایران… در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر از مبارزه حقطلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت میکند"و هم به وفور در بیانات امام راحل دیده میشود.
امام خمینی(ره) میفرماید: ما باید از مستضعفان جهان پشتیبانی کنیم… زیرا اسلام… پشتیبان تمام مستضعفان جهان است(صحیفه نور، ج ۴، ص ۳) و "ایران قدرت خود را صرف پشتیبانی از سایر مسلمانان میکند(صحیفه نور، ج ۱۱، ص ۲۶۲).
آنچه در ابتدای امر به ذهن میرسد تناقض بین این دو رویکرد است. اینکه چگونه میشود از مستضغفان و مسلمانانی که شهروند دیگر کشورها هستند و مظلوم واقع میشوند حمایت و پشتیبانی کرد و آنان را در مقابل ظلم و در مبارزه با ظالم یاری کرد و در عین حال به عدم دخالت در امور کشورهای دیگر پایبند بود در صورتی که این حمایتها اغلب از نگاه جامعه بینالمللی دخالت محسوب میشود؟
دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی در پاسخ به این سوال در کتاب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چنین مینویسد: این تناقض نما یا تزاحم از طریق حمایت مسالمتآمیز و معنوی از مستضعفان و مسلمانان قابل حل و رفع است . حمایت معنوی دیپلماتیک و دفاع از حقوق مسلمانان و مستضعفان در چارچوب سازمانها و نهادهای بینالمللی از جمله این ساز و کارها و ابزار مسالمتآمیز است .
اما دکتر سیدجلال الدین مدنی در کتاب حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران در توضیح اصل ۱۵۴ قانون اساسی مینویسد: تا زمانی که ملتها جهت احقاق حق خود مصمم نشدهاند امکان تغییری در وضع آنها وجود ندارد و هر گاه مردمی رشد یافتند و خواهان حقوق تضییع شده خود شدند تحول را باعث میگردد و حمایت جمهوری اسلامی از چنین نهضتی، که خود عامل تحول گردیده دخالت محسوب نمیگردد، زیرا استحکام و ثبات نظام به حمایت و خواست آنها بستگی دارد و وقتی ملتی کمک را طالب باشد آن ملت از حقوقش استفاده کرده نه از کمک خارجی.
به نظر میرسد بررسی بیانات، رفتار و عملکرد بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) و همچنین خلف صالح ایشان مقام معظم رهبری امام خامنه ای مد ظله العالی به عنوان رهبر و تعیینکننده سیاستهای کلان و خط مشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران میتواند ما را در حل این تزاحم یاری نماید. آنچه در عملکرد جمهوری اسلامی ایران در روابط بینالمللی خود در طول این سی و نه سال به وضوح قابل مشاهده است این است که جمهوری اسلامی در حمایت از مسلمانان مظلوم جهان تنها به حمایت معنوی و دیپلماتیک از طریق سازمانهای بینالمللی اکتفا نکرده است، بلکه در مواردی، پنهان یا آشکارا از مسلمانان جهان و گروهها و جنبشهای آزادیبخش اسلامی حمایت مادی و در مواردی تسلیحاتی و نظامی نموده است.
حمایتهای مادی و تسلیحاتی و آموزش نظامی از حزب الله لبنان و جنبشها و گروههای مبارز فلسطینی، حضور نظامی و حمایت از مسلمانان بوسنی در گذشته و حمایت تسلیحاتی از حزب الله لبنان در جنگ سی و سه روزه با اسرائیل و همینطور حمایتهای مادی و تسلیحاتی از مسلمانان مظلوم غزه در جنگ با رژیم صهیونیستی و حمایت از انصار الله یمن در این زمان، از نمونههای بازر حمایتهای غیردیپلماتیک و خارج از چارچوب سازمانهای بینالمللی است.
هم حضرت امام(ره) و هم رهبر معظم انقلاب نه تنها چنین سیاستی را انکار نکردهاند بلکه در مواردی به این سیاست تصریح و این حمایتها را اعلام کردهاند.
امام خمینی(ره) در پیام سراسر شور و حماسه خود به مناسبت سالگرد کشتار خونین حجاج و همچنین اعلام پذیرش قطعنامه ۵۹۸ چنین میفرماید: ما در صدد خشکانیدن ریشههای فاسد صهیونیسم، سرمایهداری و کمونیزم در جهان هستیم، ما تصمیم گرفتهایم به لطف و عنایت خداوند بزرگ نظامهایی را که بر این سه پایه استوار گردیدهاند را نابود کنیم و نظام اسلام رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم را در جهان استکبار ترویج نماییم، و دیر یا زود ملتهای در بند شاهد آن خواهند بود.
ما با تمام وجود با گسترش باجخواهی و مصونیت کارگزاران آمریکایی حتی اگر با مبارزه قهرآمیز هم شده باشد جلوگیری میکنیم. امام خامنهای مد ظله العالی در بیانی صریح حمایت نظامی جمهوری اسلامی ایران را از حزب الله لبنان و مسلمانان مظلوم غزه اعلام میکند و اینگونه حمایتها را سیاست قطعی و همیشگی جمهوری اسلامی بر میشمارد: ما آنجایی که دخالت کنیم صریح میگوییم، ما در قضایای ضدیت با اسرائیل دخالت کردیم، نتیجهاش هم پیروزی جنگ سی وسه روزه و پیروزی جنگ بیست و دو روزه بود. بعد از این هم هر جا هر ملتی هر گروهی با رژیم صهیونیستی مبارزه کند مقابله کند ما پشت سرش هستیم و کمکش میکنیم و هیچ ابایی هم از گفتن این حرف نداریم.
از حمایتهای همه جانبه جمهوری اسلامی از جنبشهای اسلامی جهان و بیانات صریح رهبران انقلاب اینگونه فهمیده میشود که در تزاحم دو اصل عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها و حمایت از مستضعفان و مسلمانان جهان، اصلی که مقدم و حاکم است اصل حمایت بیدریغ از مستضعفان و مسلمانان جهان است. در واقع پایبندی جمهوری اسلامی ایران به عدم مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر تا زمانی است که مانع حمایت از مستضعفان و مسلمانان مظلوم جهان و بهانهای برای ظلم و تعدی به مظلومان و مسلمانان نشود.
شاید علت تقدم و حاکمیت اصل حمایت از مستضعفان و مسلمانان جهان ـ که از مختصات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است ـ، اختلاف منشاء و ماهیت آن با اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها است. حمایت و یاری مستضعفان در آیات قرآن و روایات بسیار به عنوان تکلیف شرعی مسلمانان و البته حکومت اسلامی بیان شده است، نظیر آیه ۷۵ سوره نساء که مسلمانان را در راه آزادی مستضعفان به مبارزه با مستکبران و ظالمان فرا میخواند:" وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذینَ یقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیه الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصیرا ( چرا در راه خدا و مستضعفان از زن و مرد و کودک مبارزه نمیکنید، کسانی که میگویند: خداوندا ما را از این سرزمین که مردمش ستمکارند رهایی بخش و از جانب خود برای ما یار و یاوری معین فرما)".
همچنین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم میفرماید: "مَن أصبَحَ و لَم یَهتَمُّ بأُمورِ المسلمینَ فَلَیسَ بمُسلمٍ و مَن یَسمَع رجلاً یُنادی یا لَلمُسلمین فَلَم یُجبهُ فَلیسَ بِمسلمٍ (کسی که شب را به صبح رساند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد مسلمان نیست و کسی که ندای فردی را که فریاد میزند: ای مسلمانان به فریادم برسید، و پاسخش نمیگوید مسلمان نیست.
اما اصل عدم مداخله در دیگر کشورها، یک قاعده مقبول بینالمللی است – و نه از مختصات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران -. قاعدهای عقلایی برآمده از وضعیت کنونی جهان و برای دوری از تنشها و مخاصمات بینالمللی که جمهوری اسلامی ایران نیز آن را به عنوان قاعدهای مفید در روابط بینالملل پذیرفته و خود را به آن پایبند شمرده است. اما این قاعده عقلایی همچون تمام قواعد و احکام عقلایی تا جایی معتبر و توسط مسلمانان مطاع است که مخالفت و تزاحم با شرع مقدس و احکام شرعی نداشته باشد و در صورت تزاحم قطعا احکام شرع مقدس مقدم و حاکم است.
در نتیجه در سیاست خارجی و روابط بینالمللی جمهوری اسلامی ایران اصل حمایت بیدریغ از مستضعفان و مسلمانان جهان بر اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها مقدم است، و چنانچه در مواردی بیناین دو اصل تزاحم صورت گیرد به نحوی که حمایت از مستضعفان و مسلمانان جهان جز با حمایت غیردیپلماتیک و دخالت در امور داخلی دیگر کشورها امکانپذیر نباشد، بر سیاستمداران و مسئولان جمهوری اسلامی جایز نیست که به خاطر عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر از حمایت از مستضعفان و مسلمانان مظلوم جهان دریغ کنند و میبایست حمایت از آنان را ولو با نقض اصل عدم دخالت و البته با حفظ و رعایت مصلحت نظام اسلامی ـ که اوجب واجبات و بر همه چیز مقدم است- در اولویت خود قرار دهند.
نظر شما