به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه «انقلاب ماندگار» با موضوع (بررسی موضوع دین و سیاست در اساس انقلاب اسلامی) و با حضور حجت الاسلام محمد شجاعیان عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سید مهدی میرجلیلی دکترای اندیشه سیاسی و مدرس دانشگاه روی آنتن رفت.
حجت الاسلام محمد شجاعیان به معنای واژه سکولاریسم در زبان فارسی و عربی پرداخت و گفت: واژه سکولاریسم را در زبان فارسی به عرفی شدن یا دنیایی گرایی و یا جدایی دین از سیاست ترجمه می کنند. در زبان عربی هم در دو قرن اخیر واژه علمانیت را به کار می برند.
وی با اشاره به پیشینه سکولار در غرب، بیان داشت: این واژه و معنای آن به لحاظ کاربرد در فضای تمدن غربی بعد از رنسانس عمدتا مطرح شد، به ویژه بعد از جنگ های مذهبی اروپا در قرن هفدهم مشخصا در سال ۱۶۴۸ در جریان قرارداد وستقالی که در نتیجه آن دولت های جدیدی در اروپا ایجاد شدند و برخی از املاک کلیسا را دولت های اروپایی، مصادره می کردند، در آنجا واژه سکولاریزسیون به معنای این کار و بعدا سکولار مطرح شد.
وی متذکر شد: از این مفهوم عمدتا یک چارچوب فکری مشخصی مطرح نبود بلکه معنای حقوقی و قضایی داشت یعنی گرفتن برخی از زمین ها و املاکی که در اختیار کلیسا بود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اظهار به اینکه با گذشت زمان شاهد سکولاریسم در حوزه آموزش هستیم، تصریح کرد: دروسی که به صورت سنتی توسط کلیسا تدریس می شد در آینده مباحثی مطرح شد که دیگر آن دروس سنتی نبودند و به آنها دروس سکولار می گفتند مثلا فیزیکی که در کلیسا پذیرفته شده بود فیزیک ارسطویی بود ولی در قرون جدید فیزیکی که توسط کپلر مطرح شد و بر خلاف نظر کلیسا بود با فیزیک ارسطویی در تعارض بود.
وی با بیان اینکه هیچ وقت پاپ و مسیحیان امپراطور نبودند، خاطر نشان شد: همیشه این ایده مطرح می شد از آنجا که امپراطوران و پادشاهان مسیحی هستند، بنابراین ذیل قدرت مسیحیت و کلیسا قرار دارند اما در عمل گاهی شاهد همکاری دین و دولت هستیم.
وی اظهار داشت: می توان گفت در اروپا ابتدا دین و سیاست در عمل از هم جدا بودند و آرام آرام این مسئله در حیطه های نظری و تئوری مطرح شد و به کار رفت.
در ادامه دکتر سید مهدی میرجلیلی با اشاره به اینکه در برهه کنونی سکولاریسم بحث جدی روزگار است، گفت: اندیشمندان و فیلسوفان دینی در این زمینه مطالعات زیادی را دارند.
وی با اظهار به اینکه دنیاگرایی به عنوان یکی از معناهای سکولاریسم در کتاب های اندیشمندان این حوزه مطرح می شود، یادآور شد: البته منظور آنها از دنیاگرایی، دنیا گرایی ممدوح است یعنی دنیا مهم است و این تفکر در سکولاریسم در دنیای غرب مقابل رهبانیتی است که در دنیای مسیحیت است که کلا در کلیسای کاتولیک به دنبال نفی دنیاست.
دکتر میرجلیلی متذکر شد: این نوع تفکر در درون تفکر صوفی گری در جهان اسلام نیز راه پیدا کرده ولی در اسلام و دین علاوه بر اینکه نگاه به آخرت وجود دارد، دنیا برایش مهم است.
این مدرس دانشگاه به معنای دوم سکولاریسم اشاره کرد و گفت: معنای دوم این واژه به معنای نفی هرگونه ماوراء الطبیعه است یعنی ماوراء الطبیعه را حذف کنید و بگویید هرچه در طبیعت است و این معنا خدا را نفی می کند و این معنا با ادبیات اسلامی ما ناسازگار است.
وی در رابطه با سکولاریسم به معنای سکولاریسم سیاسی توضیح داد: در ادبیات اسلامی مراد از سکولاریسم سیاسی، به معنای جدایی دین از سیاست نمی تواند باشد و اتفاقا سکولاریسم سیاسی ارتباطی با سکولاریسم نوع اول و دوم ندارد. ولی چون این ها دارای معانی مشترکی هستند و دلالت های متفاوتی است در جامعه ما به درستی منعقد نشده و دچار سرگشتگی اندیشه ها و جریان های فکری هستیم.
میرجلیلی با اشاره به دین اسلام و توجه به دنیا متذکر شد: دین اسلام با توجه به جوهره و ماهیتی که دارد بنابراین نمی تواند از ساختن دنیا بی بهره شود و توجهی به آن نداشته باشد چون ما اعتقاد داریم که اسلام هم برای آبادانی مردم در این دنیا ساخته شده و هم اینکه توجه عمیق و گسترده ای به آخرت دارد.
وی با بیان اینکه در سکولاریسم دینی دو موضوع مطرح می شود، عنوان کرد: یکی بحث جدایی دین از سیاست است و بحث دوم به معنای جدایی دین از حکومت است. در اسلام دین و سیاست از هم بیگانه نیستند و اکثر احکام ما به مباحث دنیایی توجه دارد.
وی در خصوص دلیل مطرح شدن جدایی دین از حکومت گفت: در اسلام مبنای تقسیم بندی کشورها، دین بود و می گفتند بلاد کفر یا بلاد اسلام و بعد در اروپا این نوع نگاه به حاکمیت وجود داشته که بر اساس عقیده مرزهای جغرافیا را جدا می کردند. در نوع این تفکر نوعی تفاوت و نامساوی بودن افراد وجود داشته است. وقتی حکومت های ملی تشکیل می شوند می گویند نباید این تبعیض ها وجود داشته باشد و اگر این تبعیض ها وجود دارد نباید دامن دین را بگیرد و لذا گفتند باید دین از حکومت جدا شود.
در ادامه حجت الاسلام شجاعیان با اشاره به برداشت تجربی دینی در اندیشه سکولاریسم گفت: برخی آمده اند تلقی تجربه گرایانه و حس گرایانه ای از وحی ارائه داده اند که مثلاً وحی هم نوعی تجربه ای است که برای پیامبر(ص) اتفاق افتاد و این تجربه عبارت است از مواجهه پیامبر(ص) با امر مطلق و حقیقت و بعد پیامبر(ص) می آید برداشت خودش را از این امر مطلق در اختیار دیگران قرار می دهد و این ایده کنار گذاشتن وحی به عنوان مبنای معرفتی است.
وی افزود: آن وقت وحی برای ما تجربه می شود و چون تجربه برای ما قابل تکرار می تواند باشد یا نباشد، دچار برداشت های شخصی از معرفت می شویم و نهایتا وحی و قرآن جایگاه معرفتی خود را از دست می دهد چون نیازی نیست. آنها می گویند در عرصه سیاست نیازی به رسل و رسالت نداریم چون خودمان عقل داریم و کفایت می کند و فقط می توان نگاه تاریخی داشت و این با انسان گرایی عمیقی که فلاسفه غربی نوعا مطرح می کنند در تعارض است.
قابل ذکر است، برنامه «انقلاب ماندگار» هر شنبه تا چهارشنبه ساعت ۸:۳۰ از شبکه رادیویی گفت و گو پخش می شود و علاقه مندان می توانند برای دریافت فایل صوتی برنامه به سایت رادیو گفت و گو مراجعه کنند.
نظر شما