عملي گرايي و پرهيز از شعار زدگي در مكتب سياسي امام علي (ع)

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، افراد دركشورهاي مختلف با توسل به شعارهاي آرمانگرايانه و گاهي واقع گرايانه سعي مي كنند در رقابتهاي سياسي پيروز شوند. اما بعد از پيروزي خيلي مواقع اين شعار به فراموشي سپرده مي شود و حاكمان جديد قدرت بر آورده شدن شعارهاي خود را ندارند. از اين رو  در اكثر مواقع دولتها درمراحل بعدي حكومت با كاهش محبوبيت مواجه مي شوند.

دادن وعده ها وشعارها يكي از ابزارهاي سياست در دوران جديد است اما همين ابزار به دليل سوء استفاده از آن به عاملي براي ظلم ونفاق سياسي تبديل شده است. در مكتب سياسي امام علي (ع)، ضرورت عمل گرايي و پرهيز از دادن وعده هاي بي عمل مطرح شده است. ايشان تبليغ وشعار بدون عمل را نكوهش مي كند و مي فرمايد: «الداعي بلاعمل كالرامي بلا وتر» دعوت كننده بي عمل، چون تير انداز بدون كمان است. اين سخن بخوبي نشان مي دهد كه نبايد حاكمان و افراد مسئول درجامعه وعده هايي بدهند كه توان اجراي آن را ندارند و همچنان كه در جايي ديگر از نهج البلاغه آمده است كسي كه چيزي از او خواسته اند تا وعده نداده آزاد است.

امام علي (ع) در موارد زيادي ضرورت "عمل گرايي" را مطرح مي كند؛ او درخطبه هاي 9، 120، 196 به عمل گرايي مي پردازد. تاكيد امام علي به عنوان يك حاكم اسلامي اين مسئله را نشان مي دهد كه ايشان هيچ گاه  خود را حاكمي نمي داند كه نيازي به پاسخگويي به مردم ندارد. ايشان اصل پاسخگويي را درعمل كردن به سخنان و وعده هايي مي داند كه به مردم داده است. اصل پاسخگويي يكي از بنيادهاي دموكراسي ومردم سالاري در دوران جديد است. كشورها و دولتهايي هستند كه هيچ گونه ضرورتي براي پاسخگويي به مردم نمي دانند، اين مسئله در خيلي از كشورها مشهود است. در صورتي كه پاسخگوي زمينه ارزيابي مردم از حكومت را فراهم مي كند و باعث كنترل حاكميت توسط مردم مي شود. به عنوان مثال اگر معمر قذافي در ليبي مجبور بود به مردم پاسخ بگويد يا صدام در دوران حاكميتش در عراق، هيچ گاه اين دو حكومت بيشتر از يكسال دوام نمي آورند.  پاسخ گويي حاكماني چون قذافي يا صدام صلاحيت و مشروعيت آنها را زير سوال مي برد هيچ كدام از آنها مشروعيت  سياسي مبتني بر قواعد مردم سالاري را نداشته اند.

امام علي (ع) مي فرمايد اي جابر استواري دنيا به چهارچيز است عالمي كه به علم خود عمل كند وجاهلي كه از آموختن سرباز نزند و بخشنده اي كه در بخشش بخل نورزد و فقيري كه آخرت خود را به دنيا نفروشد. از اين سخن چنين بر مي آيد كه عمل كردن بر اساس دانش از اصول پايداري دنيا مي باشد. انسان هيچ گاه نبايد از عمل آگاه و تداوم درانجام آن غفلت بورزد.

در مكتب سياسي امام علي (ع) علاوه بر عمل گرايي، ارزش و نوع عمل  نيز مشخص مي شود و هر گونه عملي را نمي پذيرد. تاكيد ايشان بر عمل صادقانه و خالصانه براي مردم و صبر دراجراي وعده هاي راستين بخوبي نشان مي دهد كه هر عملي در حكومت پذيرفته نيست بلكه بايد هدفمندي سياسي و دانش و آگاهي نيز با عمل همراه شود تا اين اعمال نتيجه اي مثبت براي مردم داشته باشد.

عملگرايي در اين مكتب باعث نزديكي حاكميت به مردم و پيوند حاكم و مردم مي شود و همچنين باعث آمادگي حاكميت در بر آورده كردن خواسته هاي مردم و توانمندي نظام سياسي دراجراي برنامه ها و رضايت مندي مردم مي شود.

اصول حاكميتي امام علي (ع) بر اصولي چون واقع گرايي سياسي، عمل گرايي، فايده مندي اعمال و رفتار سياسي پاسخگويي و پرهيز از شعارزدگي و نفاق سياسي استوار است.

بايد گفت كه درمنشور سياسي امام علي (ع) خير سياسي و خيراخلاقي هر دو با هم آميخته مي شوند و ايشان هيچ گاه به خاطر مصالح و منافع سياسي حاضر نيست اصول اخلاقي انسان مدار و مردم سالارانه را زير پا نهد. همين مسئله  است كه ايشان را از واقع گرايي رايج در جهان امروز جدا مي كند.

هدفمندي، خداگرايي و تلاش براي عمل صالحانه در سياست امام علي (ع) باعث شده است كه حكومت مورد نظر ايشان در رده نظام هاي سياسي فضيلت محور قرار گيرد.