نقش مشارکت مردم در حل معضلات شهری

خبرگزاری مهر - گروه استانها، عباس پوریان*؛ مهمترین هدف مدیریت شهری در واقع ارتقای شرایط کار و زندگی جمعیت ساکن در قالب اقشار و گروه های مختلف اجتماعی و اقتصادی و حفاظت از حقوق شهروندان، تشویق به توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار و حفاظت از محیط کالبدی شهر است.

با توجه به این موضوع زمانی که شهری دارای مشکلات و نارسایی هایی در چرخه امور خود است و از مشکلات بهداشت شهری، آلودگی های محیطی و آسیب های اجتماعی مختلف و بحران هایی مثل رشد بی رویه شهری، بی هویتی در شکل گیری بافت ها و ساختمان، حاشیه نشینی و مشکلات مربوط به آن رنج می برد، می توان به این نتیجه رسید که جای بهره مندی از مشارکت مردم در برنامه ریزی های شهری خالی است.

مدیریت شهری باید ضمن داشتن برنامه برای وضع موجود شهر و فائق آمدن به مشکلات آن با استفاده از جلب مشارکت اجتماعی، برنامه آینده شهر را تدوین کند، مفهوم مشارکت این است که افراد و کل جامعه با تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم خود در امور شهری و دیگر موضوعات مرتبط تبدیل به شهروندان فعال شوند.

شرکت مردم در امور شهری باعث افزایش عزت نفس، افزایش تعامل اجتماعی، افزایش تجربه و مهارت و تقویت خصلت هایی نظیر خود رهبری، خود مسئولیت پذیری می شود و زمینه را برای تغییر و تحول در جهت تلطیف و پویایی شهر آماده می کند.

در نهایت اینکه مشارکت عنصر حیاتی در فرآیند توسعه پایدار تلقی می شود و از آن به عنوان حلقه مفقوده فرایند توسعه یاد می کنند، ضمن اینکه مشارکت موجب افزایش احساس شایستگی و کرامت در افراد می شود و به تقویت جامعه مدنی منجر می شود.

مثال هایی که می توان در راستای اهمیت جلب مشارکت مردم مطرح کرد، این است یکی از مسائلی که تمام کلانشهرها با آن مواجه هستند موضوع پسماند است و یکی از اجزای ضروری برای اجرای موفق برنامه های کاهش تولید پسماند، بازیافت و کمپوست، مشارکت عمومی مردم است.

مردم از طریق اصلاح الگوی خرید، استفاده مجدد از محصولات، استفاده کمتر از وسایل یک بار مصرف و این موارد می توانند نقش مهمی در کاهش تولید پسماند ایفا کنند.

سایر زمینه های مشارکت مردم در مدیریت پسماند، جداسازی اجزا خطرناک پسماند در محل تولید، عدم ریخت و پاش و رعایت زمان مناسب برای انتقال پسماند به خارج از محل برای جمع آوری است که قطعاً نیازمند افزایش سطح آگاهی شهروندان در این زمینه است و تقویت انگیزه مردم در انجام رفتارهای دوستانه در قبال محیط زیست و جلب مشارکت آنها است.

تصادفات رانندگی و ایمنی و ترافیک در کشورها به مسئله بسیار حساس تبدیل شده، به صورتی که ذهن اکثر مردم و مسئولان را به خود مشغول کرده است.

در سال های اخیر کوشش های با ارزشی در جهت ساخت شهرهای مدرن، توسعه بزرگراه ها و جاده ها و روش های فنی پیشرفته، هدایت و کنترل ترافیک هم در کشور و هم شهر اصفهان مثل (تشویق مردم به استفاده از دوچرخه) انجام شده است.

اما متاسفانه میزان ناهنجاری های ترافیک و حوادث رانندگی متناسب با این پیشرفت ها و کوشش ها کاهش نیافته و آمار تصادفات رانندگی تبلور نهایی ناهنجاری است و جالب است که بدانید تنها یک درصد تصادفات کل کشور در نتیجه نقض فنی وسیله نقلیه است و 99 درصد در اثر عملکرد غلط عامل انسانی است که به وجود می آید.

این موضوع نشان می دهد که مردم در راستای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به اندازه کافی احساس مسئولیت و مشارکت نمی کنند و مردم همچنان منتظرند که مسئولین این مشکل را حل کنند، در حالی که خودشان نقش اصلی در این موضوع را دارند.

نقشی که مردم در حفظ و نگهداری فضای سبز شهری،‌حفظ اموال عمومی شهر، آرام سازی و زیباسازی سیما و منظر شهری و موارد دیگر می توانند ایفا کنند، بسیار مهم و حیاتی است و قطعاً مدیریت شهری جهت غلبه بر مشکلات شهر به مشارکت مردم نیاز دارد.

برای تحقق هدف مشارکت اجتماعی شهروندان در شهرداری، باید بر اساس نیازهای مبتنی بر ارزش های جامعه به ایجاد همدلی پرداخت و این همدلی باید از طریق ارتباط های جمعی مناسب مبدل به همفکری شود و در صورت ایجاد همفکری می توان، ساز و کار مناسبی را برای همکاری تدارک دید.

شهرداری وظیفه دارد مشارکت را تسهیل کند اما پیش شرط ویژگی که باید در آن رعایت شود غیر متمرکز گرداندن و تمرکز زدایی ساختار سازمانی شهرداری است و در بعد مشارکت شهرداری نیاز به ایجاد ساختار مشارکتی دارد که در آن عموم مردم در فعالیت های شهری مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی آنها تاثیر دارد از گردآوری اطلاعات و شناخت وضعیت موجود گرفته تا انتخاب راه حل بهینه و اجرا و ارزیابی آن دخالت کنند.

در واقع ساختار مشارکت شهروندان در شهرداری باید از حالت شعاری و مشارکت محدود به مشارکت واقعی تبدیل شود و این ساختار باید به دنبال ظرفیت سازی در همه اقشار و طبقات جامعه،‌ توانمندسازی آنها و مردم محور بوده و تاکید ویژه ای بر نقش مردم و میزان مداخله آنها داشته باشد.

ساختار باید مشارکت کامل و جامع را شامل شود که شهروندان در همه مراحل تصمیم گیری اجرا و نظارت فعالانه حضور یابند و در اموری که مربوط به محله خود آنها است مشارکت کنند، البته خود افراد نیز باید از سطح آگاهی های عمومی کافی و حسن مسئولیت اجتماعی و تعلق به جامعه برخوردار باشند و این مهم در فرآیند همدلی و سپس همفکری ایجاد می شود.

به همین دلیل هر برنامه مشارکتی موثر باید شامل یک برنامه آگاهی و عمومی مناسب باشد و مردم باید در مورد موضوعی که قرار است در آن مشارکت داشته باشند پس از همدل شدن آگاهی کافی داشته باشند.

شیوه های اطلاع رسانی می تواند به طرق مختلفی انجام شود، از جمله خلاصه دستورالعمل ها، نمایشگاه ها، گزارش بلند، بسته های رسانه ای،‌کنفرانس خبری،‌ ضمیمه های روزنامه، تبلیغات،‌ معرفی به گروه های شهروندی و فنی و موارد دیگر از جمله این روش ها است.

بعد از این در جلسه شهروندان باید نظرات خود را با استفاده از تکنیک هایی مثل گروه های مشاور گروه کار، استفاده از اینترنت و تکنولوژی های ارتباطی، گروه های متمرکز،‌ تلفن مستقیم، مصاحبه، گروه ها، کارگروه ها،‌ برنامه های تلویزیونی و موارد دیگر به شهرداری ها برسانند و  در گام بعدی شهروندان باید بتوانند در مرحله اجرا حضور داشته باشند و بتوانند بر طرح ها نظارت داشته باشند.

توسعه دولت الکترونیک با ایجاد دفاتر الکترونیک خدمات شهری و استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی جهت تشکیل مشارکت مجازی شهروندان، نهادینه سازی و فرهنگ سازی حضور مردم برای مشارکت، تقویت و هویت محله ای و مشارکت محله ای و بومی گرایی، ایجاد انگیزه و آشنا کردن شهروندان به طریق عقلانی از منافع اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مشارکت شان، ایجاد بستر مناسب برای مشارکت و حضور مردم، اطلاع رسانی به موقع و صحیح و عمومی برای حضور مشارکت مردم، فضاسازی برای بازدید مستمر شهروندان از برنامه های شهرداری است.

انتخاب نمایندگان از هر قسمت شهر برای جلسات عمومی و بحث و تبادل نظر با مسئولان و استفاده از مدیران کارآمد و بومی بسیار می تواند موثر باشد.

به هر حال اگر بخواهیم در غلبه بر معضلات شهری موفق باشیم باید ازخود مردم و توانمندی آنها به نفع مردم و حل مشکلات شهری بهره مند شویم.

کاندیدای پنجمین دوره انتخابات شورای شهر بندرعباس