به گزارش خبرگزاری مهر، معصومه مرادی آریان دانشجوی کارشناسی ارشد فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در یادداشتی به منزلت زنان در دو برهه تمدنی پرداخته است:
۱- از جمله شبهات پیرامون اسلام این است که اسلام برای جایگاه اجتماعی زنان، شان ومنزلتی، قائل نبوده و با نگاه ابزاری خود به زن، فعالیتهای او را تنها محدود و محصور به محیط محدودی چون خانه میداند. بلکه نه تنها برای او در ابعاد مختلف در صحنه اجتماع شان ومنزلت قائل نیست؛ بلکه همواره اسلام برای زنان مسلمان چون سدی محکم مانع رشد،حضور و نقشآفرینی او در عرصههای مختلف اجتماعی است.
این نوشتار در صدد این برآمده تا در راستای پاسخگویی به این موضوع و روشن شدن صحت و یا عدم صحت این سخن، به عنوان نمونهایی از عملکرد غرب درباره زنان نگاهی گذرا و اجمالی به تاریخ جایگاه زنان در جامعه امریکایی داشته باشد و آن را با شان و منزلت اجتماعی زنان در صدر اسلام مقایسه نماید. هر چند در نگاه ابتدایی مقایسه نمودن میان تاریخ جامعه امریکایی که، به سختی از چهار قرن، عبور میکند و تاریخ صدر اسلام که به بیش از ۱۴۰۰ سال میرسد غیرمنطقی به نظر میرسد؛ اما حتی با وجود چنین تفاوت زمانی نیز، با مقایسه گذرا شاهد پیشتازی و در یک نگاه بالاتر الگوپذیری از فرهنگ و دیدگاه اسلام در حوزه زنان برای تمامی حقیقتجویان فراهم خواهد بود.
۲- در دورههای اولیه تاریخ امریکا که بسیار متاثر از قوانین و عرف اجتماعی اروپا است، زنان تقریبا از هیچ شان و منزلت اجتماعی بر خوردار نبوده و تنها مردان بودند که چنین جایگاه و حقی را داشتند و از نظر افکار عمومی و عرف اجتماعی امریکا، زنان همچون بردگانی بودند که هرگز با مردان برابر نبوده و همیشه تحت نظارت پدران و شوهران خود بودند. از این رو بر اثر وجود چنین تفکراتی زنان همواره در معرض ستمهای گوناگونی به دور از انصاف و عدالت بودند.
ستمهایی که هرگونه حق مالکیتی را از زنان سلب نموده به شکلی که حتی توان تملک درآمد حاصل از تلاش خود را نداشتند و این اموال به تصاحب پدران وشوهران آنان در میآمد. از دیگر ستمهای وارد بر زنان میتوان به حق مردان در تنبیه زنان اشاره نمود. که نتیجه این رویکرد منجر به این شده بود که به کلی آنان را از هرگونه مداخله و نقش اجتماعی منع و محروم نموده و یگانه وظیفه او را در فرزندآوری به هر قیمتی حتی در شرایط نابسامان بهداشتی و پزشکی و وجود تهدید و خطر برای او، میدیدند.و از او در راستای بهرهگیری جنسی و رسیدن به کامیابی و لذت خود استفاده مینمودند.
این سختی نوع زندگی و حیات زنان در امریکا چنان بود که یک سال بعد از این که ۱۸ زن با کشتی میفلاور به امریکا آمدند، بعد از گذشت یک سال همگی از بین رفته و تنها ۳ الی ۴ نفر آنها زنده باقی ماندند. نابسامانی اجتماعی زنان، به حدی اسفناک است که زنی به نام آن هاچینسون،که مدعی بود میتواند کتاب مقدس را بخواند و بفهمد و مردم را موعظه مینمود مورد محاکمه قرار گرفت و او را از شهر خود بیرون کردند که او بعد از آن به رودآیلند رفت و به وسیله سرخپوستان کشته شد.
۳- اما در نقطه مقابل این نگاه نازل و حقارتآمیز به زنان با دقت نظر در آموزهای دین اسلام زن از جایگاه و یژه و موثر و برجستهایی برخوردار است. نگاهی که در آن تنظیم روابط مرد و زن در کوچکترین نهاد اجتماع یعنی خانواده بر اساس مودت و احترام متقابل بنا میشود. و برای حفظ شان و منزلت اجتماعی او در جامعه و دوری از هرگونه استفاده ابزاری جنسی از او در ارتباط با مردان آنان را به رعایت عفت و حیا و حجاب مصونساز دعوت و سفارش میکند. و بدین وسیله او را از نگاه تحقیرآمیز و ابزاری رهایی میبخشد.
در نگاه اسلام بالعکس تاریخ ابتدایی امریکا ـ که با نگاهی تبعیضآمیز جنسیتی حتی زنی چون آن هاچینسون را محاکمه میکند، زنان و مردان را در حرکت به سمت خدا و کمال جویی یکسان دانسته که این امر تا بدانجا ادامه دارد که کتاب آسمانی اسلام زنانی چون آسیه و مریم را به عنوان الگوهای موفق در سیر و حرکت به سمت حضرت حق و داشتن کمالات معنوی واخلاقی معرفی میکند. در اسلام زنان برای کسب دانش و علمآموزی و رهایی از جهل و غفلت چون مردان آزاد بوده و این مهم در دین اسلام تا بدان جا مورد توجه و تاکید است که کسب دانش را بر تمامی زنان و مردان فارغ از هرگونه نگاه تبعیضآمیزی واجب میداند و میفرماید: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه».
از طرفی بر خلاف رویکرد امریکاییان در رابطه با حق مالکیت زنان که پیشتر گذشت در اسلام، زنان علاوه بر اینکه تنها به منزله یک کالا که به ملکیت دیگران در بیاید نبودند، بلکه خود نیز چون مردان از حق مالکیت برخوردار بوده و او چون دیگران از حق ارث از اموال نزدیکان خود بهرهمند بوده و به صراحت به عنوان یک دستورالعمل دائمی در قرآن امده است که «للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن».
۴- در آیین اسلام زنان با رعایت حریم حیاء و پاکدامنی و به دور از هرگونه خودنمایی و تظاهر از هیچگونه فعالیت متناسب شان و جایگاه خود درعرصههای مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محروم نبوده و در جامعه خود میتواند نقشآفرین باشند.
در همین راستا میتوان به فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی بانویی چون خدیجه علیها سلام اشاره نمود که از صاحبان بزرگترین مال التجاره زمانه خویش بود که پس از ظهور اسلام نیز به فعالیتهای اقتصادی خود ادامه داد و همواره ثروت او پشتوانهایی برای ترویج وتبلیغ و گسترش اسلام در شبه جزیره عربستان بود.
این حمایت از حقوق و حضور اجتماعی زنان تا بدان جا بود که در صدر اسلام در زمانی که برخی، از خروج زنان از خانهها منع میکردند پیامبر اسلام در نفی چنین اعمالی به زنان میفرمود: «همانا خداوند به شما زنان اجازه داده است که برای بر طرف کردن حوائج خود از منزلتان بیرون روید». از دیگر نمونههای نقشآفرینی زنان در عرصههای اجتماعی در صدر اسلام، خروج زنان در فتح مکه از خانهها به جهت بیعت با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است.
همچنین میتوان به نقش زنان در جنگها اشاره نمود که عدهایی از زنان همراه با برخی از همسران پیامبر اسلام هم چون مردان درجنگها حضور داشته و وظائفی چون آبرسانی به سپاه و درمان مجروحان را برعهده داشتند. و این عملکرد در آیین اسلام چنان برای زنان منزلت اجتماعی فراهم نموده بود که زنان نیز چون مردان به صورت فردی و گاه به عنوان نماینده جماعتی از زنان به حضور پیامبر(ص) رسیده و به راحتی سوالات و مشکلات خود را با او در میان میگذاشتند.
۵- اینها موارد محدودی از توجه اسلام به منزلت اجتماعی زنان است و قطعا با نگاهی دقیق و تفصیلیتر میتوان به موارد بیشماری از تفاوت در نگاه تاریخی به منزلت اجتماعی زنان در این دو برهه تاریخی و تمدنی اشاره نمود که از رسالت این نوشتار خارج است.
بنابراین بنابرآن چه که گذشت باید گفت برطبق آنچه که در آیین اسلام وجود دارد از ۱۴۰۰ سال پیش زنان با وجود ظلمها و ستمهایی که در حق آنان چه پیش از ظهور اسلام و چه پس از آن روا داشته میشد همواره برای آنان منزلتی توام با کرامت مناسب با شخصیت و خصائص جنسیتی خویش قائل بوده و همواره با فرهنگسازی و نزول و بیان فرامین و دستورات مترقی در جهت حفظ و ارتقا شان و منزلت زنان گام برداشته است.
این در حالی است که دشمنان، جاهلان، غفلتزدگان ومرعوبان فرهنگ و تمدن غربی با تبلیغات سوء و قضاوتهای جانبدارانه خویش و به بهانه دروغین بشردوستانه و حمایت از حقوق زنان همواره در صدد مخدوش کردن و وارونه جلوه دادن فرهنگ غنی اسلام هستند. فرهنگ و آیینی که به پشتوانه اتصال خود به وحی همواره در مقابل نگاه تبعیضآمیز و جنسیتی تمدن غرب همواره میدرخشیده است و هم اکنون نیز با وجود تغییرات اجتماعی و سیاسی و فاصلهایی که به ظاهر ازتاریخ تمدنی خود گرفته است اندیشه مترقی اسلام، در مقابل نگاههای ابزاری و افراط و تفریطهایی که در معرفی وتعریف از زن مدرن در نگاه او وجود دارد میدرخشد که شاهد آن گرایشهای اسلامی زنان در غرب از جمله امریکاست.
نظر شما