به گزارش خبرگزاری مهر، مقاله‌های کتاب اخلاق و محیط زیست (رهیافتی اسلامی)، هر یک از زوایه‌ای به آموزه‌های اخلاقی و ارزشی اسلام در باب چگونگی سازگاری زندگی انسان با محیط زیستن می‌پردازد و با تفاسیر کارشناسانه و اسلام‌شناسان، از یک سو، و مخاطبان دیگری که نظر به بهود وضعیت محیط زیست کشور با استعداد از آموزه‌های دینی و توانایی بالقوه این آموزه‌ها در گسترش فرهنگ احترام به محیط زیست دارند، از سوی دیگر، باز می‌گشاید. آنچه که در مقالات این کتاب به چشم می‌خورد ضرورت حفاظت از محیط زیست کشورمان و ادای دین به نسل‌های آینده از راه ترویج ارزش‌ها و اخلاق اسلامی در باب محیط زیست و نیز وضع قوانینی است که از ارزش‌های مذکور سرچشمه گرفته‌اند.
کتاب حاضر شامل یازده مقاله به این شرح می‌باشد. مقاله اول با عنوان «طبیعت و محیط زیست در آموزه‌های اخلاقی و مدنی «رسائل إخوان الصفا»»، نگارنده تلاش کرده است گوشه‌ای از آموزه‌های جمعیت اخوان الصفا که مرتبط با مسائل مربوط به طبیعت و مظاهر آن و تصحیح رفتار آدمی با تمام موجودات آن اعم از انسان و حیوان است مورد بازنگری و بازشناسی اجمالی قرار دهد. مقاله دوم با عنوان «جهت گیری ارزشی و اخلاقی زیست محیطی اسلامی: ماهیت و پیامدها»، با طرح این ادعا که جهت گیری ارزشی اسلام به عنوان یک دین توحیدمحور سبب یگانگی میان انسان و طبیعت و مسئولیت‌پذیری وی نسبت به محیط زیست می‌شود، اخلاق زیست محیطی اسلام را بهترین راه برون‌رفت از بحرانهای زیست محیطی بشر توصیف می‌نماید. مقاله سوم با عنوان «اصول بهره‌برداری پایدار از منابع محیط زیست از دیدگاه قرآن»، با برجسته ساختن نقشی که بهره‌برداری‌های نادرست از منابع زیست محیطی در سطح جهان داشته و دارد، اصولی از الگوی بهره‌برداری درستی را که موردنظر قرآن کریم است پیشنهاد می‌دهد.
نویسنده بر ضرورت مدیریت منابع و اهمیتی که دین اسلام برای چنین مدیریتی قائل است تاکید ویژه دارد و معتقد است که این مدیریت باید عالمانه و حافظانه باشد. مقاله چهارم با عنوان «محیط زیست در قواعد فقهی»، سعی دارد تا آن دسته از قواعد فقهی را که می‌تواند مبنای وضع قوانین و استنباط احکام شرعی در حوزه محیط زیست باشد توضیح دهد. این قواعد شامل: قاعده اختلاق نظم، قاعده لاضرر، قاعده اتلاف، قاعده عدالت، قاعده حق‌الناس، مصحلت و احکام حکومتی می‌باشد.
نویسنده در ادامه ارتباط محیط زیست با هر یک از قواعد بیان شده به ارائه توضیحاتی بیان می‌نماید. مقاله پنجم با عنوان «اخلاق و الگوی مصرف منابع طبیعی از دیدگاه اسلام و تأثیر آن بر محیط زیست»، پس از اشاره به وضعیت کنونی محیط زیست در جهان و در ایران، نگرش اسلام درباره اخلاق مصرف و بهره‌برداری از منابع طبیعی را توضیح می‌دهد و راهکارهایی رابرای اشاعه فرهنگ اسلامی استفاده درست از محیط زیست ارائه می‌کند. مقاله ششم با عنوان «اخلاق مصرف در اسلام و تأثیر آن بر حفظ محیط زیست»، تلاش دارد تا با محوریت جهان‌بینی اسلامی، به تبیین اخلاق مصرف از نظر اسلام بپردازد و رابطه انسان با محیط زیست‌اش را به جایگاه والاتری ارتقاء دهد.
مقاله هفتم با عنوان «محیط زیست در منظومه معرفتی اسلام»، سعی دارد تا با ارائه تفسیری مطابق با زمان از برخی مضامین انسان‌شناختی و جهان‌شناختی متون اسلامی (به طور اخص مضامینی چون کرامت آدمی، ارتباط با طبیعت، آفرینش زیبا، و آفریده مسئول) بنیان‌ها و پیش‌فرض‌های محکمی را برای تدوین حقوق زیست محیطی در اسلام پیشنهاد دهد. مقاله هشتم با عنوان «ضرورت تحول در مبانی مسئولیت مدنی نسبت به محیط زیست: رویکردی فقهی ـ حقوقی»، تلاش دارد تا مبنایی فقهی و حقوقی برای جبران خسارت‌های زیست‌محیطی بیابد. با باور نویسندگان مقاله، مسئولیت مدنی در حوزه خسارت‌های زیست محیطی، به ویژه بر مبنای آموزه‌های فقهی و حقوقی، نیازمند تحول است. لذا با بهره‌گیری از اصول و قواعد اتلاف، تسبیب، تعدی و تفریط، لاضرر و احترام اموال، نویسندگان می‌کوشند مسئولیت زیست محیطی را در حقوق اسلامی تعریف کنند. مقاله نهم با عنوان «چالش‌های فقهی ـ حقوقی در وضع قوانین زیست‌محیطی»، به برخی چالش‌های فقهی ـ حقوقی در زمینه چگونگی برخورد با ضایع کردن منابع زیست محیطی می‌پردازد و با طرح مبانی نظری مسئولیت مدنی در فقه و حقوق، برخی راه‌حل‌های ممکن برای مشکلات موجود در حوزه حقوق محیط زیست را بیان می‌کند.
مقاله دهم با عنوان «نقش پویای وقف در حفظ محیط زیست»، به بررسی نهاد وقف به مثابه یکی از ظرفیت‌های جامعه اسلامی می‌پردازد و پیشنهاد می‌کند که در جهان امروز، با توجه به نیازهای خاص آن، باید با آموزش و تبلیغ درست ارزش‌های اسلامی افراد نیکوکار را به سوی موقوفات زیست محیطی سوق داد. موقوفاتی که به این منظور ایجاد می‌شوند می‌توانند منافع قابل توجهی در زمینه‌های حمایت از حیات وحش، بیایان‌زدایی، آبخیزداری، گسترش جنگ و فضای سبز و نیز کاهش آلودگی هوا داشته باشند.
مقاله یازدهم با عنوان «فضاهای سبز در ارزش‌های کهن ایرانی و اسلامی و ضرورت آموزش این ارزش‌ها در دوران کنونی»، نگارنده ضمن بحث درباره ضرورت برخورداری از فضاهای سبز در محیط زست انسانی، به بررسی مفصل ارزش‌های کهن ایرانی و اسلامی درباره فضاهای سبز می‌پردازد و سپس ضرورت بازآموزی این ارزش‌ها در دوران کنونی را مورد تأکید قرار می‌دهد.
نظر شما