زبان مشتركي براي بيان نتايج تحقيقات وجود ندارد ؛ بازخواني مشكلات تحقيق در حوزه علوم پزشكي

دكتر ناصر كلانتري - رئيس دفتر توسعه و هماهنگي معاونت تحقيقات وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مشكلات عديده اي كه بخش تحقيقات در كشور را احاطه كرده است، گفت: درك نادرست از تحقيق موجب مي شود بسياري از فعاليت هايي كه در بخش هاي اجرايي انجام مي گيرد مبتني بر تحقيق نباشد.

وي افزود: در زمان اعلام بودجه تحقيقات متاسفانه هزينه هاي پرسنلي و هزينه هاي تحقيقاتي با هم جمع مي شوند و به عنوان بودجه تحقيقاتي يك مركز اعلام مي شود كه در واقع اين امر به غير واقعي شدن بودجه تحقيقاتي منجر مي شود. 

كلانتري خاطرنشان كرد : قوانين و برنامه هاي توسعه كشور را كارشناساني تعيين مي كنند كه واقعاً براي كشور خود دل مي سوزانند و تصور مي كنند با تغيير مسير بودجه هاي تحقيقاتي از يك شكل به شكل ديگر تحقيقات وضعيت بهتري پيدا مي كنند، اما در مرحله اجرا افراد اداري نمي توانند تمام موضوعات تعيين شده براي برنامه را به درستي اجرا كنند و فكر مي كنند براي اينكه تحقيق از يك مبلغي به مبلغ ديگر افزايش يابد بايد همه هزينه هاي پرسنلي و غيره را در قالب بودجه پژوهش قرار دهند. اين امر نشان مي دهد كه نگاه مجريان بايد به سوي تحقيق سوق پيدا كند.

وي رواج فرهنگ و نگرش درست به پژوهش را بين سياستگذاران و مجريان بخش هاي دولتي و خصوصي كشور مستلزم تعيين يك هزارم هر بودجه اجرايي به بخش تحقيقات دانست و گفت: اگر هر مدير اجرايي قبل از اجراي يك برنامه و يا حل يك مشكل يك هزارم بودجه تحت اختيار خود براي آن موضوع خاص را صرف تحقيق كند، مابقي بودجه را بدرستي هزينه خواهد كرد.

رئيس دفتر توسعه و هماهنگي معاونت تحقيقات وزارت بهداشت معضل ديگري كه گريبانگير بخش تحقيقات علوم پزشكي كشور است را نوع عملكرد محققان كشور برشمرد و افزود: پژوهشگران كشور به جاي حل مشكل به بيان مسئله مي پردازند. محتواي بيشتر مقالات ايراني در مجلات داخلي و خارجي بيشتر حول مسائلي از قبيل شيوع و بروز فلان بيماري در كشور مي چرخد. اين مسئله موجب شده مديران و مسئولان كشور در بخش سلامت ديگر به اين نوشته بها ندهند زيرا در اين تحقيق حل مسئله بيان نمي شود. 

وي افزود: متاسفانه حتي در بيان مسائل نيز نگرش سيستماتيك نداريم و آن را نمي توانيم به راحتي و روشني بيان كنيم. بسياري از مواقع بيان ناقص مسئله منجر به تدوين برنامه هاي نادرست و يا ايجاد ذهنيت نامناسب در مديران اجرايي مي شود.

كلانتري خاطرنشان كرد: محققين كشور در عناوين و موضوعات تحقيقاتي خود اولويت هاي كشوري را در نظر نمي گيرند. البته اين موضوع به طور مطلق براي همه محققان صدق نمي كند.

وي دليل بروز اين امر را در ميان محققان كشور را نبود نقشه جامع تحقيق در كشور خواند و گفت: اگر محققان كشور مي دانستند كه در هر حيطه اي چه موضوعاتي معضل كشور است، چه سوالاتي وجود دارد و چه افرادي بايد به اين سوالات پاسخ دهند بهتر مي توانند معضلات كشور را حل كنند. زيرا ندانستن اين موضوع مانند سنگ فرش كردن كف يك سالن در تاريكي است. در پايان متوجه مي شويم يك ناحيه 20 متر بالا رفته و نواحي ديگرخالي مانده است. 

رئيس دفتر توسعه و هماهنگي معاونت تحقيقات وزارت بهداشت عدم ارتباط موثر ميان محققان كشور با مديران بخش هاي علمي را از ديگر معضلات بخش پژوهش در كشور برشمرد و گفت: محقق با افرادي كه بايد مشكل خود را بيان كند و از نتايج كار محقق آگاه باشد رابطه اي ندارد و در نتيجه پژوهش بر اساس تمايلات شخصي محقق، امكانات موجود و دغدغه هاي شخصي فرد انجام مي گيرد.

وي افزود: در مقابل مدير بخش علمي نيز نمي تواند مشكل خود را به صورت سوال مطرح كند. مدير بايد با يك مركز تحقيقاتي متخصص در آن امر مشورت كند تا بداند كدام برنامه مداخله اي را براي حل معضل خود بايد اجرا كند. همين امر موجب مي شود تحقيقات در كشور ما كمتر كاربردي باشد.

كلانتري نبود زبان مشترك در بيان نتايج تحقيقات را از ديگر مشكلات اين بخش دانست و گفت: نتيجه تحقيق بايد به گونه اي بيان شود كه اگر قرار است تحولي در رفتار مردم بوجود بيايد بدانند چگونه و چه تغييري انجام دهند و اگر قرار باشد مديران بخش هاي اجرايي برنامه اي را تدوين كنند، بدانند چكار بايد انجام دهند.

وي استفاده زياد از كتب خارجي را يكي از دلايل دور افتادن دانشجويان به عنوان محققان آينده كشور از فضاي معضلات داخل كشور عنوان كرد و افزود: اساتيد دانشگاه هاي ما علاوه بر تدريس بخش هاي علمي بايد از تجربيات علمي داخلي خود نيز در تدريس بهره بگيرند. كتاب هاي مرجع عموماً از كشورهاي غربي است و بايد توجه داشته باشيم كه اين نويسندگان معضلات كشورهاي خود را به ترتيب اولويت بيان مي كنند كه به طور مسلم با معضلات ديگر كشورها متفاوت است.

رئيس دفتر توسعه و هماهنگي معاونت تحقيقات وزارت بهداشت اظهار داشت: مدرس بايد بيماري هاي كشور خود را به خوبي آموزش دهد و در اينجا ضرورت توليد علم در دانشگاه هاي كشور احساس مي شود.

وي گفت: دانشگاه بايد توليد علم داشته باشند، توليد علم نيز مبتني بر مشكلات جامعه است و به اين ترتيب تحقيقي كه صورت مي گيرد معضلي را حل مي كند. بنابراين اگر روش شناسي درست باشد، نتايج نيز درست خواهد بود.