خبرگزاری مهر، گروه استان ها - فاطمه کازرونی: زخم‌های عمیق ناشی از خشکسالی زاینده‌رود، طوفانی از درد بر تن سال‌ها فرهنگ و تاریخ این سرزمین جاری کرده و بر ریشه بناهای تاریخی پایتخت فرهنگی کشور لرزه مرگ افکنده است.
سرزمینی که روزی به دلیل آب‌های زنده‌رود شکل گرفت با خطر فرونشست زمین و از میان رفتن نقش خیال‌انگیز بناهای تاریخی تهدید می‌شود و چاقوی بی‌تدبیری، زمزمه غزل‌گونه زیبایی‌های نصف‌جهان در گوش تاریخ را به سمت و سوی خاموشی سوق می‌دهد.
سال‌های سال است که در گرداب وعده‌های احیای حوضه آبریز زاینده‌رود، مسئولانی سر برآوردند و به جایگاه‌های بالاتر رسیدند اما تمدن، فرهنگ، تاریخ مردم این دیار کهن به دلیل بی‌مسئولیتی این افراد گویی روز به روز به اعماق تاریک فراموشی فرو می‌رود.
فرونشست زمین در اصفهان به دلیل خشکی زاینده‌رود
مطابق پژوهش‌های کارشناسی در صورت ادامه وضعیت موجود و نبود احیای زاینده‌رود شاهد فرونشست آثار تاریخی اصفهان تا ۵ سال آینده خواهیم بود.
در این ارتباط استاد دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه تحقیقات متعددی که در برخی مناطق اصفهان انجام شده نشان از فرونشست زمین به دلیل عدم تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی با توجه به خشکی زاینده‌رود و برداشت‌های بیش از حد آبی دارد، به مهر می‌گوید: ساخت‌وساز و گودبرداری عمیق در برخی مناطق اصفهان مانند خیابان باغ گلدسته و مادی نیاصرم که آب‌های زیرزمینی تخلیه شده دارد، به وضوح قابل رویت است.
شهرداری از دادن مجوز گودبرداری در مناطق دارای سفره آب زیرزمینی خودداری کند
سید احمد خاتون آبادی با بیان اینکه در این مناطق آب زیرزمینی برداشت و توسط لوله در نهرها ریخته می‌شود و به جای آن ساختمان از دل سرزمین سبز می‌شود، افزود: شهرداری باید از دادن مجوز گودبرداری در مناطقی که با آب‌های زیرزمینی تداخل دارد، جلوگیری کند.
زاینده‌رود، آلایندگی‌های محیطی، افزایش جمعیت، پمپاژ آب و انتقال آب از حوضه رودخانه زاینده‌رود، تخلیه آبخوان‌ها در منطقه اصفهان و خالی شدن سفره‌های زیرزمینی موجب شده تا از هم اکنون شاهد آغاز فرونشست زمین باشیم و ادامه وضعیت کنونی تهدیدی برای فرونشست آثار تاریخی اصفهان و صنعت پاک گردشگری است
وی با بیان اینکه در طول ۲۰ سال گذشته تعدادی از مدارس اصفهان بنا بر اعلام اداره کل نوسازی و بازسازی مدارس اصفهان نشست کرده است، ابراز داشت: فرونشست زمین در تمام استان اصفهان مانند فریدن، دشت برخوار، منطقه کلاه قاضی و بخشی از منطقه مرکزی اصفهان مانند پل‌های تاریخی قابل مشاهده است.
کارشناس مسایل زیست محیطی در پاسخ به این سوال که تخمین ۵ ساله فرونشست آثار تاریخی بر چه اساسی انجام شده است، تاکید کرد: زمان در بحران‌های محیط زیستی با توجه به هم‌افزایی‌های متعددِ غیرخطی مطرح می‌شود چراکه میزان این تخریب‌ها به شکل تصاعد هندسی و نه خطی پیشرفت می‌کند.
آغاز فرونشست زمین در اصفهان و تهدید صنعت پاک گردشگری
خاتون‌آبادی بیان داشت: هم افزایی مشکلاتی مانند خشکی رودخانه زاینده‌رود، آلایندگی‌های محیطی، افزایش جمعیت، پمپاژ آب و انتقال آب از حوضه رودخانه زاینده‌رود، تخلیه آبخوان‌ها در منطقه اصفهان و خالی شدن سفره‌های زیرزمینی موجب شده تا از هم اکنون شاهد آغاز فرونشست زمین باشیم و ادامه وضعیت کنونی تهدیدی برای فرونشست آثار تاریخی اصفهان و صنعت پاک گردشگری است.
وی اضافه کرد: تخمین‌های ما در ارتباط با زمان فرونشست آثار تاریخی تا ۵ سال آینده با توجه به مطالعات موضعی و هیدرولوژیک و علائم قابل مشاهده مانند ترک‌های ۳۳ پل، وضعیت زمین کوچه پشت مطبخ میدان امام اصفهان و غیره انجام شده است.
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر اینکه در شهر دامنه بیش از ۳۰۰ واحد مسکونی به دلیل تخریب آبخوانه و استحصال تزایدی آب‌های زیرزمینی و رانش شدید زمین تخریب شد، گفت: در دشت مهیار و منطقه کلاه قاضی نیز شاهد فرونشست زمین بوده‌ایم و اگر به این موضوع مهم توجه نشود بحران‌های بعدی به دلیل هم‌افزایی‌های مخرب در پیش خواهد بود.
وی در پاسخ به این سوال که برخی ترک‌های ۳۳ پل را دائمی، قدیمی و غیرفعال می‌دانند، تصریح کرد: فونداسیون پل‌های اصفهان نیازمند آب است، از سویی زمانی که پایه‌های پل روی زمین دارای آبخوان یا آکوفر قرار گیرد با تخلیه آبخوان‌ها زمین نشست پیدا می‌کند.
زاینده بودن زنده رود اصفهان به دلیل پر بودن آبخوان‌های آن بوده است
خاتون‌آبادی با اشاره به اینکه زاینده بودن زنده رود اصفهان به دلیل پر بودن آبخوان‌های آن بوده است، ادامه داد: نبود جریان آب در زاینده‌رود، برداشت آب توسط چاه‌های حریمی، حفر چاه‌های جدید برای تامین آب شربِ جمعیت روبه افزایش و تامین نیازهای فضای سبز شهری در کنار انتقال آب زاینده‌رود از مناطق بالادستی، آبخوان‌ها را تهدید می‌کند.
نصف‌جهانی در تاریکی بی تدبیرهای مسئولان مانند شمع آب می‌شود
استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی اصفهان تاکید کرد: بدون چاره‌اندیشی در زمینه ایجاد راهکارهای محدودکننده جمعیت، تامین آب مهاجران و پیشگیری از سرمایه‌گذاری وبارگزاری جدید بر رودخانه زاینده‌رود، شهر اصفهان همانند شمعی آب می‌شود اما به چشم کسی نمی‌آید.
وی اضافه کرد: باید چاره بحران را پیش از وقوع اندیشید و هزینه‌هایی مانند بیماری‌های ناشی از پراکنش سموم تالاب گاوخونی صرف تامین حق آبه تالاب شود و برای جلوگیری از فرسایش خاک نیز کشاورزی در حاشیه زاینده‌رود به روال گذشته‌ها با تامین و برگرداندن حقابه کشاورزان تداوم یابد.
احیای زاینده‌رود به جای توسعه طرح‌های ناپایدار مدنظر باشد
خاتون‌آبادی گفت: به جای توسعه طرح‌های ناپایدار در حوضه زاینده‌رود و گاوخونی و بار گزاری های بالادستی که در خشکی زاینده‌رود موثر است باید احیای زاینده‌رود مسئله اصلی باشد تا سفره‌های آب زیرزمینی نیز غنی شوند چراکه از دوران های قدیم توسط شبکه مادی‌ها سفره‌های آب زیرزمینی در تمام اصفهان تغذیه و تامین می‌شد.
وی افزود: پیش از احداث سد زاینده‌رود تمام خانه‌های اصفهان دارای چاه بوده است و از طریق شبکه‌های مادی سفره‌های آبخوان تغذیه می شده است که با تخلیه این آبخوان‌ها عجیب نیست که ۷۰۰ مدرسه در اصفهان دچار نشست زمین شده باشد.
خاک اصفهان اجازه سرپاماندن بناها در زمان فرونشست زمین را نمی‌دهد، هر نوع فرونشست زمین به یقین بر خانه‌ها، مجتمع‌های تجاری امروزی با وجود ساختار بتنی تأثیر خواهد گذاشت
وی ادامه داد: در واقع پژوهشگران با مطالعه خود این روند فرسایشی را مشاهده و پیش‌بینی می‌کنند اما افراد دیگر پس از رخ دادن واقعه تازه متوجه عمق مسئله و یا مشکل می‌شوند.
خاتون‌آبادی تاکید کرد: لازم است کشاورزی در حاشیه زاینده‌رود انجام شود تا جلوی فرسایش خاک را بگیرد و به جای توسعه طرح‌های ناپایدار در مناطق دیگر و بارگزاری‌های بالادست باید احیای رودخانه هدف اصلی قرار گیرد تا سفره‌های آب زیرزمینی احیاء شوند.
نفس مرگ‌آور فرونشست زمین بر آثار تاریخی اصفهان
خطر فرونشست زمین سالهاست نفس مرگ بر آثار تاریخی سرزمینی افکنده است که قرن‌ها قدمت و فرهنگ را بر پیشانی نوشت پر افتخار خود دارد و آثار تاریخی با آشکار کردن نشانه‌های متعدد بر تن رنجور خود فریادی از دل زخم‌های عمیق بی‌توجهی بر سرنوشت خود برآورده‌اند.
باستان‌شناس کشورمان در ارتباط با تأثیر خشکسالی‌های مداوم زاینده‌رود بر روی بناهای تاریخی اصفهان در گفت‌وگو با مهر اظهار داشت: هر فرونشستی برای آثار تاریخی لرزان اصفهان خطرناک است و اثر خشسکسالی را از هم اکنون بر روی پل‌های تاریخی اصفهان شاهد هستیم چراکه پایه این پل‌ها در آب قرار داشته است.
علیرضا جعفری زند افزود: زمانی که آب در لایه‌های مختلف زمین فروکش و زمین نشست پیدا کند آثار تاریخی نیز متزلزل می‌شود چراکه به لحاظ ساختاری توانایی ثابت ماندن در این شرایط را ندارد.
باستان‌شناس کشورمان با بیان اینکه خاک اصفهان اجازه سرپاماندن بناها در زمان فرونشست زمین را نمی‌دهد، ابراز داشت: هر نوع فرونشست زمین به یقین بر خانه‌ها، مجتمع‌های تجاری امروزی با وجود ساختار بتنی تأثیر خواهد گذاشت و طبیعی است این تأثیر بر بناهای خشتی و آجری بسیار شدیدتر خواهد بود.
هر فرد غیرمتخصصی نیز تشخیص می‌دهد که پل‌هایی مانند ۳۳ پل وضعیت خوبی ندارد و در این میان خطر فرونشست زمین نیز به نوعی این آثار تاریخی و پل ها را تهدید می‌کند
وی در ارتباط با ترک‌های پل‌های تاریخی اصفهان مانند ۳۳ پل و خواجو و ضرورت مرمت این پل‌ها تاکید کرد: اگر فردی غیرمتخصص نیز وضعیت پل‌هایی مانند ۳۳ پل و خواجو را مورد بررسی قرار دهد متوجه این نکته می‌شود که زمان در حال تاثیرگذاری بر روی این پل‌ها هست.
حفاظت از بناهای تاریخی نیازمند پایش مداوم و سالیانه است
جعفری زند ادامه داد: در واقع ترک‌ها یا آب شستگی‌هایی پل و آجرهای در حال تخریب نشان می‌دهد که وضعیت پل حساس است و ما نباید منتظر تخریب پل باشیم.
وی با بیان اینکه این پل‌ها با توجه به قدمت خود نیازمند مراقبت دائمی هستند، اضافه کرد: در هیچ کجای دنیا یک اثر تاریخی را به حال خود رها نمی‌کنند چراکه هر مرمتی دارای زمان مشخصی است و حتی در دقیق‌ترین شیوه تعمیر حداقل هر ۱۰ سال یک بار نیازمند آسیب‌شناسی و ترمیم است.
باستان‌شناس کشورمان با بیان اینکه برای حفاظت از بناهای تاریخی مهم مانند ۳۳ پل، باید پایش مداوم و سالیانه انجام شود، تاکید کرد: وضعیت پل‌های تاریخی باید هر سال نسبت به سال قبل مورد بررسی قرار گیرد و در این صورت می‌توان در مورد سرپا بودن آن اظهار نظر کرد گرچه هر فرد غیرمتخصصی نیز تشخیص می‌دهد که پل‌هایی مانند ۳۳ پل وضعیت خوبی ندارد و در این میان خطر فرونشست زمین نیز به نوعی این آثار تاریخی و پل ها را تهدید می‌کند.
خشکی زاینده‌رود، تهدیدی برای تمدن کهن اصفهان
چه جای تعجب است؛ زمانی که تأثیر خشکسالی زاینده‌رود بر از میان رفتن تمدن این کهن سرزمین با ده‌ها هزار سال قدمت برای مسئولان بی‌اهمیت است بناهای تاریخی را زیور و تزئینی بی‌اهمیت بر دل فرهنگ این سرزمین دانسته و لب به سرزنش بگشایند که چرا زاینده‌رود را برای حفظ بناهای تاریخی می‌خواهید؟.
چیزی نمانده است تا زاینده‌رود نیز لب به سخن بگشاید و همه تقصیرها را بر گردن بگیرد چراکه اگر نبود زنده‌رودی که تا دهه‌های پیش «همیشه زنده» نام داشت اصلا تمدنی نبود، شغلی به نام کشاورزی در جوار آن شکل نمی‌گرفت، بالادست و پایین دستی وجود نداشت و چه بسا اصلا آدمیزاد و مسئولی نبود تا به صرف ادعا وبدون تکیه بر تجربه گذشتگان و چراغ روشن کارشناسان راه بیراهه را بپیماید و خشک کردن رودخانه‌ای همیشه زاینده را به طبیعت نسبت دهد، اصلا شاید همه چیز تقصیر زاینده‌رود است!.
نظر شما