به گزارش خبرنگار مهر، علم سیاست یکی از پیچیده ترین حوزه های علوم انسانی است، دلیل پیچیدگی آن نیز این است که در مورد انسان در عالی ترین سطح تحقیق می کند. سیاست عالی ترین سطح اجتماعی و ابهام آمیزترین فعالیت انسانی است.
علم سیاست در دنیای اندیشه ریشه ای بس کهن دارد به طوری که در اندیشه ایرانیان باستان، چین، یونان و روم اندیشمندانی بوده اند که در این حوزه فعالیت کرده اند . اما علم سیاست به معنا و مفهوم کنونی آن در غرب ، بویژه اروپا رشد کرده است. روند تحولات علم سیاست در غرب همزمان با رشد صنعتی و فتی در اروپا حرکت کرده است. هر چه اروپا به واسطه توسعه و پیشرفت پیچیده تر شده است علم سیاست نیز پیچیدگی، گستره و نحله های متنوع تری یافته است . به طوری که دانشمندان این حوزه در گروه بندی های متکثری از واقع گرایی، آرمان گرایی، رفتارگرایی و فرارفتارگرایی قرار می گیرند.
بحث ما بررسی نخبگان علم سیاست در ایران است . بررسی تاریخ ایران نشان می دهد که افرادی چون بزرگمهر در ایران باستان، و بعد نظام الملک ، خواجه نصیرالدین طوسی، فارابی و ابن سینا، به سیاست و حکومت پرداخته اند. اما نوع نگاه آنها در گستره زمانی خاص خودشان و بیشتر بر احساس حکومت ایرانی بوده است . اما از دوران قاجار به بعد با ورود اندیشه های نوین از غرب به ایران علم سیاست نیز وارد مراحل متفاوتی شد.
آنچه در ایران اتفاق افتاد بخصوص در باب نحله های فکری مانند واقع گرایی، آرمانگرایی، یا جدیدتر پست مدرنیسم و سازه انگاری همیشه با یکم مشکل اساسی همراه بوده است و آن این است که دانشمندان ما در یک درک شاید نه چندان مناسب هیچ گاه نتوانستند این گونه اندیشه ها را با توجه به ساختار فرهنگی و اجتماعی ایران ارائه دهند. قریب به اتفاق این دانشمندان تئوری های سیاسی موجود در غرب را با ابهام و یک نوع سردرگمی وارد جامعه علمی ایران کردند، به طوری که با مطالعه کتب جدید علم سیاست در ایران با مشکلات و سردرگمی های فراوانی روبرو می شویم. اول اینکه اکثر نوشته ها ، ترجمه هایی نه چندان دقیق و مناسب از نوشته های غربی هستند. دوم اینکه این ترجمه ها در خیلی از موارد ارتباط چندانی با مشکلات سیاسی ایران چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی ندارند. گذشته از دوران بسیار پویایی مدرسه علم سیاست و بروز نخبگان علمی سیاسی اواخر دوران قاجار و اوایل حکومت رضاخان در بقیه سالها، ما با آثار و تالیفات شاخصی در علم سیاست مواجه نیستیم.
این مقال قصد بررسی روح کلی علم سیاست در ایران را دارد. آنچه از تحولات علم سیاست در ایران بر می آید این است که برخی تک چهره هایی که هیچ گونه ارتباطی به همدیگر ندارند سیر کلی علم سیاست، یک نوع جدایی بین این حوزه را با جامعه و عمل سیاسی را نشان می دهد. تحقیقات سیاسی در ایران در کمتر مواردی در خدمت معضلات جامعه ایرانی بوده و در اکثر موارد نتوانسته تاثیر چندانی بر سیاستمداران و نوع عمل آنها در داخل و در سطح بین الملل نگذاشته است . شاهد این جدایی علم عمل سیاسی در ایران ، سیاست های نه چندان منطقی ایران در سطح بین المللی در دوره های مختلف است برای شفاف تر شدن موضوع اگر ما مراجعه ای به تئوری رئالیسم در غرب داشته ابشیم درک می کنیم که اندیشمندان سیاست و روابط بین الملل در غرب سعی کرده اند بر اساس مفاهیم اساسی این نظریه یعنی قدرت و منافع ملی ، تحولات سیاسی موجود در اروپا و جهان را تئوریزه کنند و با موفقیتی کارآمد آن را درخدمت سیاستمداران قرار دهند. اما همین واقع گرایی در ایران با مفاهیم موجود در غرب و بر اساس تعریف جامعه غربی وارد ایران شده است و به خاطر عدم درک واقعیت های جامعه ایرانی هیچ گاه کارساز نبوده است. به گونه ای اکثر فعالان این حوزه در انحرافی آگاهانه یا ناآگاهانه نسخه های غیر بومی را برای جامعه ایرانی پیچیده اند در خطی از افراط و تفریط یا به غربگرایی صرف دچار شده اند یا غرب ستیزی بی هدف و شناخت.
تبارشناسی نخبگان سیاسی در ایران نیازمند درک علم سیاست به معنای واقعی آن و انحرافات بوجود آمده در ورود آن از غرب به ایران و تلاش های گاها موفق در این حوزه دارد که در مطالب بعدی به صورت جریان های تئوریک و افراد مرتبط با آن ارائه خواهد شد.
نظر شما