کتاب‌ و فضای مجازی دشمن هم نیستند/ توسعه فرهنگ عمومی با مطالعه

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شاید وقتی قریب به ۶ یا ۷ سال پیش، خریدن سی دی‌های کتاب‌های فشرده یا به اصطلاح pdf برایمان شوری وصف ناشدنی داشت و یا انتقال اطلاعات، فیلم‌ها، کلیپ‌های متنوع و موسیقی با یک حافظه ۲ گیگی برایمان منبعی از اطلاعات محسوب می‌شد، کمتر به این فکر می‌کردیم که رشد تکنولوژی تا جایی پیش برود که حرف زدن از حافظه‌های ۲ هزار گیگی یا قرار دادن هرگونه نرم افزار کامپیوتری در تلفن همراه از پیش پا افتاده‌ترین صحبت‌ها میان مردم محسوب شود.

امروز هر گوشی موبایل یک وسیله مهم برای اتصال به دنیای اطلاعات، ارتباطات و نرم افزار است. یک نگاه ساده به اطلاعات موجود در تلفن همراه یا تبلتی که روزانه از آن استفاده می‌کنیم نشان می‌دهد که در کمتر از یک دهه نه فقط در ایران که در سراسر جهان چه تغییرات وسیعی در حوزه IT و شبکه‌های مجازی رخ داده است.

 ورود کانال‌های تلگرامی یا محیط‌هایی که گامی فراتر از گروه‌های عمومی یا خانوادگی برای کسب اطلاعات است و هر آنچه بخواهیم همچون دریایی از اطلاعات به شکلی بی دردسر در اختیارمان قرار می‌دهد، خود موجب شد تا فضای مجازی به دور کردن مردم از کتاب و کتابخوانی بیش از گذشته متهم شود.

در این خصوص عده‌ای شرایط کنونی چاپ و نشر را در رقابت با شبکه‌های اجتماعی و اطلاعات فوری بسیار ضعیف می‌دانند و حتی پیش بینی می‌کنند که دیر یا زود بازنده بزرگ این رقابت کتاب‌ها خواهند بود. برای بررسی صحت این امر باید به میان کاربران و اهالی کتاب رفت و از آن‌ها در خصوص این رقابت سؤال کرد.

مطالب مفید کتاب‌ها را در گروه‌های مجازی می‌بینم

نسترن دانش پژوه، از شهروندان قمی و افراد فعال در استفاده از فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: من از شرایط کنونی راضی هستم چرا که بسیاری از مطالب مفید کتاب‌ها را هم اکنون در کانال یا گروه‌های مجازی می‌بینم، مطالبی که شاید اصلاً برای خواندشان سراغ کتاب نروم.

وی با بیان اینکه برخی مسائل مربوط به طب سنتی، پزشکی، بهداشت و مسائل اجتماعی را از طریق فضای مجازی دنبال می‌کند، افزود: حتی با نام کتاب‌ها و افراد معروف در این زمینه‌ها از طریق فضای مجازی آشنا می‌شوم، همین موجب می‌شود اگر از مطلب یک کتاب در کانال یا گروهی خوشم آمد بروم و آن کتاب را تهیه کنم، اگرچه با شناختی که از خودم دارم چه فضای مجازی باشد چه نه کمتر سراغ مطالعه می‌روم.

اما لیلا زمانی، یکی از فعالین فرهنگی استان قم که به طور میانگین هر هفته یک کتاب مطالعه می‌کند، برخلاف نظر این کاربر فضای مجازی معتقد است که انسان هر روز و در هر موقعیتی نیاز به مطالعه دارد.

زمانی در این خصوص اظهار داشت: شما در هر شغلی باشید، برای اعتلا در آن شغل نیاز دارید مطالعه کنید، اگر پدر یا مادر هستید برای ایفای درست نقش پدری و مادری نیاز به کتاب دارید، اگر قرار است ازدواج خوبی داشته باشید نیاز به کتاب دارید، اگر بخواهید مسلمان با ایمان و واقعی باشید، نیاز به کتاب و مطالعه دارید و حتی برای طی کردن اوقات فراغت هم باز کتاب بهترین راه است، در واقع هیچ کس نیست که از کتاب بی‌نیاز باشد.

این فعال فرهنگی با بیان اینکه این روزها اینترنت یک راه سریع و آسان برای کسب اطلاعات است، افزود: اما در موضوعاتی که نیاز به برسی دقیق و اطلاعات موثق داشته باشد، حتماً از کتاب کمک می‌گیرم.

فرهنگ عمومی در جامعه دچار آسیب شده است

زمانی در پاسخ به این سؤال که در صورت نبود فضای مجازی، وضعیت مطالعه در کشورمان چگونه خواهد بود، گفت: موضوع شبکه‌های اجتماعی محدود به کشور ما نیست و در تمام دنیا این شبکه‌ها به بازار اطلاعات‌رسانی سلطه پیدا کرده‌اند، اما اینکه این ابزارها موجب کاهش مطالعه شده باشند، موضوعی است که قدری جای تأمل دارد.

در شرایط کنونی اقتصادی کشور، یک خانواده به سختی می تواند هزینه سنگین بابت کتاب بپردازد

وی در این خصوص تأکید کرد: بسیاری از کشورهای پیشرفته که بسیار بهتر از ما به اینترنت دسترسی دارند، سرانه مطالعه بالایی دارند، این نشان می‌دهد به جز مسئله شبکه‌های اجتماعی، فرهنگ عمومی در جامعه ما قدری دچار آسیب شده است.

به عقیده این فعال فرهنگی، گرانی کتاب البته موضوعی است که نباید از نظر دور داشت، سیاست وزارت ارشاد این است که یارانه را به دست مردم برساند، یعنی با ارائه بن کتاب، به جای دادن یارانه کاغذ و ... به بازار کتاب کمک کند، این البته سیاست درستی است اما مقداری در توزیع و کمیت این بن‌ها هم باید تأمل کرد.

وی در این زمینه ادامه داد: در شرایط کنونی اقتصادی کشور، یک خانواده به سختی می‌توانند هزینه سنگین بابت کتاب بپردازند، از طرفی کتابخانه‌ها هم به اندازه کافی در دسترس مردم نیست، موضوع دیگر برخی سخت‌گیری‌ها در حوزه نشر است که موجب شده مردم به آسانی نتوانند به کتاب‌های مورد علاقه‌شان دسترسی داشته باشند، گاهی سانسورهای بیش از اندازه، برخی کتاب‌ها را غیر قابل مطالعه کرده است، بنابراین همه این‌ها موجب کاهش تمایل به کتابخوانی می‌شود.

وضعیت مطالعه مردم ایران خوب نیست

یک کارشناس ادبیات فارسی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه در حال حاضر منبع اصلی کسب اطلاعاتش خبرگزاری‌ها، یعنی سایت و فضاهای مجازی معتبر متعلق به خبرگزاری‌ها و گاهی هم روزنامه‌ها هستند، گفت: یک تفکری که خیلی رایج شده و من قبولش ندارم این است که کتاب خواندن به طور مطلق خوب است و خواندن مطالب شبکه‌های اجتماعی به طور مطلق بد.

مریم اسماعیلی افزود: به نظر من بدیهی است که مشکلی اگر وجود دارد در محتواست نه در وسیله، کتاب کاغذی یا کانال تلگرام هردو وسیله‌اند، محتوایشان می‌تواند مفید یا مضر باشد، نه هر کتابی خوب است و نه هر صفحه اینستاگرام یا کانال تلگرامی بد، مهم این است که فردی که مطالعه می‌کند توانایی نسبی تشخیص محتوای معتبر از غیر معتبر را داشته باشد.

رسانه‌های مجازی به دلیل دسترسی راحت و ویژگی‌های دیگر می‌توانند کسری مطالعه مردم را جبران کنند

وی با بیان اینکه طبق آماری که همیشه اعلام می‌شود وضعیت مطالعه مردم ایران خوب نیست، گفت: رسانه‌های مجازی به دلیل دسترسی راحت و بعضی ویژگی‌های دیگر می‌توانند کسری مطالعه مردم را جبران کنند، اما اگر برخی از مردم با این وجود باز هم به دنبال محتوای غیر معتبر در فضای مجازی هستند، این مشکل این فضا نیست، چرا که این عده را اگر از فضای مجازی هم محروم کنید لزوماً به کتاب خواندن روی نمی‌آورند و به دنبال محتوای نامناسب یا غیر معتبر از جای دیگر هستند.

اسماعیلی تأکید کرد: من در حال حاضر به دلیل کمبود زمان و گستردگی زمینه‌هایی که مجبور به مطالعه هستم نمی‌توانم آن‌گونه که می‌خواهم مطالعه کنم، همچنین شتاب زندگی و درگیری‌های ذهنی و عملی مختلفی که در زندگی‌های امروز وجود دارد نیز فرصت و توان مطالعه آنچه دوست داریم را تا حد زیادی از ما می‌گیرد، ساعت‌ها کار، ترافیک، تنش روحی و مسائل این‌چنین موجب تلف شدن بسیاری از زمان‌های مفید زندگی می‌شود و اجازه نمی‌دهد کیفیت مطالعه مانند دوران خوش جوانی و کودکی در دسترس ما باشد.

در هر صورت اگر نظر هر یک از علاقمندان به مطالعه یا کسانی که با کتاب قهر هستند را جویا شویم، شاید بتوانیم این‌گونه نتیجه گیری کنیم که لزوماً کتاب‌ها و شبکه‌های اجتماعی رقبای خطرناکی برای هم نیستند، چرا که می‌توان از هردو برای افزایش سطح اطلاعات عمومی مناسب برای جامعه و در ادامه آن توسعه فرهنگ عمومی استفاده کرد، امری که بیش از همه با اراده اشخاص، هدف استفاده آن‌ها از این دو و برنامه‌ریزی‌های بلند مدت و خلاقانه در تماس است.