دسترسی تکمیلی بخشی از پروتکل الحاقی است/ برجام گزینه مناسبی است

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: با افزایش فشارهای دولت آمریکا بر ایران طی ماه های پس از روی کار آمدن ترامپ به عنوان رئیس جمهور این کشور، تهران همواره واشنگتن را به نقض توافق هسته ای انجام شده میان ایران و ۱+۵ متهم کرده و خواستار پایبندی دولت آمریکا به برجام شده است.

از سوی دیگر، دولت ایالات متحده و «نیکی هیلی» نماینده این کشور در سازمان ملل متحد ضمن تاکید بر ناکافی بودن سختگیری های لازم در نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران، سعی کرده اند تا طی ماه های اخیر، سایر شرکای غربی خود را برای افزایش تحریم های جدید علیه ایران به بهانه فعالیتهای موشکی و مسائلی واهی همچون نقض حقوق بشر متقاعد سازند.

در همین راستا، مقام های ارشد بسیاری از قدرت های اروپایی همچون امانوئل ماکرون، آنگلا مرکل و ترزا می ضمن تاکید بر پایبندی اتحادیه اروپا به برجام، خواستار بازنگری ایران در برنامه های موشکی خود نیز شده و این دست فعالیتهای ایران را نگران کننده توصیف کرده اند، فشارهایی که واشنگتن امیدوار است بتواند با همگام کردن شرکای غربی خود، از آن برای تحمیل تحریم های جدید علیه تهران استفاده کند.

در همین راستا خبرنگار مهر گفتگویی با پروفسور «متیو بان» مشاور وزارت انرژی آمریکا و مشاور وزیر انرژی دولت اوباما «ارنست مونیز» داشته است که در ادامه می آید. «بان» استاد دانشگاه هاروارد و از اساتید برجسته هسته ای به شمار می رود.

*هیأت آمریکایی در نشست اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین طی بیانیه ای اعلام کرد که هرگونه نگرانی قابل اعتنایی در مورد برنامه هسته‌ ای ایران باید بررسی شود. در این بیانیه آمده است: آمریکا از بیانیه «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس مبنی بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ارزیابی اعلامیه‌های ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده و بازرسی‌های مبتنی بر دسترسی تکمیلی از سایت‌ها و دیگر اماکن ایران انجام می‌دهد، استقبال می ‌کند. معنای بازرسی های مبتنی بر دسترسی تکمیلی به سایت ها و اماکن (هسته ای) چیست؟ آیا این دسترسی چیزی فراتر از پروتکل الحاقی است؟

نه، دسترسی تکمیلی در واقع  یک بخش ازاجرای پروتکل الحاقی بوده که اکثریت قاطع کشورهای جهان آن را پذیرفته اند. پروتکل الحاقی به آژانس بین المللی انرژی اتمی این حق را می دهد به سایت های اعلام شده و دیگر مکانها جهت روشن شدن مسائل، انجام نمونه گیری محیطی و درک بهتر از برنامه هسته ای هر دولتی دسترسی تکمیلی داشته باشد.

 *چرا آمریکا سعی دارد تا موضوع ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران (PMD) را بار دیگر به آژانس ببرد؟

آمریکا در مورد گذشته برنامه هسته ای ایران همچنان نگران است و این مسائل هنوز حل نشده است. گزارش نهایی آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد فعالیت های گذشته ایران که مرتبط با تحقیقات و توسعه تسلیحات هسته ای است نشان می دهد که در اینجا مسائلی وجود داشته که آژانس هرگز نتوانسته آنها را حل کند.

ایران گزارش آژانس مبنی بر وجود ساختار سازمانی متمرکز بر توسعه تسلیحات هسته ای پیش از پایان سال ۲۰۰۳ را نپذیرفت. اما آژانس در گزارش نهایی ذکر کرد که ایران در آن زمان دارای ساختاری سازمانی در مکانی مناسب جهت هماهنگ کردن فعالیت های مرتبط با توسعه دستگاه انفجار هسته ای بود. آژانس همچنین اظهار داشت که ایران مدلسازی های کامپیوتری دستگاه انفجار هسته ای را پیش از ۲۰۰۴ انجام داد.

آژانس بین المللی انرژی هسته ای قادر نبود تکذیب این گزارش ها توسط ایران و شرح فعالیت های متنوع دیگر آن که ظاهرا با توسعه و آزمایش اجزاء تسلیحات هسته ای مرتبط بودند را بپذیرد. بنابراین نتیجه گیری نمود که اطلاعات فراهم شده توسط آژانس از توضیحات ایران در مورد هدف ساخت ساختمانی مشکوک در سایت پارچین حمایت نمی کند.

 *«یوکیا آمانو» با تاکید بر اینکه آژانس در حال حاضر هیچ گونه نگرانی درباره بند T برجام ندارد، در نشست اخیر شورای حکام آژانس گفته است که آژانس در حال راستی آزمایی پایبندی ایران به بندهای مربوط به فعالیت های هسته ای ازجمله بند T  بوده است. به نظر می رسد پیام یوکیا آمانو تا حد زیادی نزدیک به سخنان نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل شده است. نظر شما چیست؟

من فکر می کنم تفسیر شما اشتباه است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از آژانس بین المللی انرژی هسته ای می خواهد تمامی الزامات و تعهدات مرتبط با برنامه هسته ای ایران در برجام که شامل بند T نیز می شود را بررسی نموده و شورای حکام آژانس نیز تصویب کرد، این نهاد همه تعهدات و الزامات مرتبط با برنامه هسته ای لحاظ شده در برجام را مورد بررسی قرار دهد. آژانس در واقع همان کاری را انجام می دهد که شورای امنیت و شورای حکام از آن می خواهد.

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جهت حل مسائل مهم، ایران را به سمت همکاری کامل با آژانس راهنمایی می کند. در این زمینه به نظر من ایران باید اطلاعات درست و دقیق از فعالیت های گذشته خود در مورد بند T  برجام ، در اختیار آژانس قرار دهد.

*رضا نجفی، سفیر ایران در آژانس تاکید کرده که دولت آمریکا با محدودسازی بهره برداری ایران از توافق هسته ای هم متن برجام را نقض کرده و هم روح آن را؛ به ویژه درخصوص مفاد ۲۶، ۲۸ و ۲۹ توافق هسته ای، این اقدام آمریکا اجرای موفق برجام را زیر سوال برده است. این بیانیه در حالی مطرح می شود که آمریکا تحریم های جدیدی به بهانه تروریسم و حقوق بشر علیه ایران وضع کرده است. در صورتی که توان بهره برداری ایران از منافع حاصل توافق هسته ای محدود شود، چه بر سر برجام خواهد آمد؟

ایالات متحده امریکا، همانطور که قبلا موافقت نموده بود، تمامی تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران را لغو نموده و فقط تحریم های مرتبط با موضوعات دیگر را به قوت خود باقی نگه داشته و ایران به وضوح این مهم را درک کرده است. تحریم های سازمان ملل لغو شده و همینطور تحریم های اتحادیه اروپا. در نتیجه ایران در امر تجارت و سرمایه گذاری از مزایای قابل توجهی بعد از اجرای برجام برخوردار شده است.

البته این مزایا کمتر از آن چیزی است که ایران انتظار داشت که این امر ناشی از ادامه تحریم های امریکا در برخی زمینه ها، وجود مسائل درون ایران که سرمایه گذاران خارجی را جهت سرمایه گذاری در کشور تشویق نمی کند، عدم شفافیت سیستم بانکی ایران و نقش اقتصادی هویت های سیاسی و ... در طیف گسترده ای از شرکت های داخلی است. من باور دارم که هر چه ایران بیشتر با برجام منطبق باشد نفع بیشتری برده و امیدوارم دولت ترامپ متقاعد شود که برجام گزینه مناسبی است. من همچنین امیدوارم که در طولانی مدت طرفین بتوانند از برجام به عنوان پایه ای برای ایجاد روابط نزدیک تر و کاهش روابط خصومت آمیز که منافع ملی طرفین را تامین کند،  استفاده کنند.