به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر محمد مسجدجامعی، سفیر سابق ایران در واتیکان و مراکش در نشست علمی «اصلاحات در عربستان: از آرمان تا واقعیت» اظهار داشت: به طور خلاصه اصلاحات در عربستان که توسط داعیه دار اصلی آن، محمد بن سلمان، مدیریت می شود را می توان در سه قسمت مورد ملاحظه قرار داد: بخش اقتصادی، بخش اجتماعی و فرهنگی و در نهایت بخش دینی.
وی ادامه داد: در بخش اقتصادی، بر خروج از اقتصاد نفتی تأکید می شود. یعنی منابعِ مالی عربستان صرفاً درآمدهای ناشی از نفت نباشد. گزینه اصلی برای جایگزینی اقتصاد نفتی، رونق صنعت گردشگری است. در بخش گردشگری مذهبی، آنها به دنبال جذب بیشتر معتمرین (زائران سفرهای عمره) در سراسر سال هستند. این در حالی است که قبلا در برخی ماه ها مثل ماه شوال، اصلا ویزای عمره صادر نمی کردند.
سفیر پیشین ایران در مراکش با بیان اینکه نکته مهمتر بخش گردشگری غیرمذهبی می باشد که عملاً دارای بازخوردهای فرهنگی و دینی است، عنوان کرد: به تعبیر سعودی ها، عربستان سرزمینی است که ظرفیت ها و جاذبه‌های توریستی فراوانی، به ویژه در ساحلِ دریای سرخ، دارد. از جمله طرح های در دست اقدام، طرح نئوم و استفاده از منابع طبیعی است.
مسجدجامعی افزود: عربستان تجربه میزبانی از گردشگران غیرمذهبی را ندارد و این در حالی است این صنعت منطق خاصی دارد. شما نمی‌توانید آن را متناسب با ذهنیتِ خودتان خیلی شکل بدهید.
وی با اشاره به اینکه خودکفایی در صنایع نظامی، از جمله اصلاحات در بخش اقتصادی است، گفت: عربستان بعضاً اولین یا دومین خریدار بزرگ سلاح است. محمد بن سلمان در برنامه ۲۰۳۰، به دنبال تولید نیمی از خرید تسلیحاتی فعلی عربستان سعودی است. این مسئله نتایج اقتصادی و صنعتی مهمی دارد.
سفیر پیشین ایران در واتیکان ادامه داد: بخش دوم، اصلاحات اجتماعی و فرهنگی است. از مسئله حقوق زنان گرفته تا آزادی‌های به اعتباری ممنوعه. فرض کنید در عربستان تاکنون سینما یا محلِّ تجمع برای تئاتر یا برای به اعتباری مراسم موسیقی وجود نداشته است. در واقع محمد بن سلمان در این بخش در حال ایجاد یک نوع گشایش اجتماعی و فرهنگی است.
مسجدجامعی با بیان اینکه بخش سوم، که بخش خیلی مهمی است و بیشترین ارتباط را با منافع و مصالحِ ما و شیعیان دارد، اصلاحات دینی است، اظهار داشت: محمد بن سلمان همیشه در موردِ اسلام معتدل، صحبت می‌کند. آنچه که در ذهن او و امثال او می‌گذرد، این است که اسلام موجود عمیقاً تحت تأثیر تشکیلات و عالمان وهابی است و باید از کنترل آنها خارج شود. در واقع او و همفکرانش می خواهند سیطره وهابیت بر اسلام رسمی که حدود ۸۰ یا ۹۰ سال بر این کشور حاکم است را بشکند.
وی در ادامه در خصوص تاریخچه اصلاحات در عربستان گفت: اولین موج اصلاحات، در زمان ملک فیصل شروع می‌شود. دهه ۲۰ عربستان به عنوان کشور واحد درمی‌آید و عبدالعزیز حاکم می‌شود و یک سلسله مشکلاتی با اخوان وهابی، غیر اخوان المسلمین، پیدا می‌کنند که تا آخر دهه ۲۰ سرکوب می‌شوند. از اواخر دهه ۲۰ در زمان عبدالعزیز و پسرش سعود تا ،۱۹۶۴ که قدرت به ملک فیصل منتقل می شود، ایجاد ساختار جدید به معنی وزارتخانه و اداره کل و مراکز شهری و نهادهای مدنی، تقریباً مغفول مانده است. عملاً فیصل عربستان را از حالت بدوی خارج کرده و کابینه، وزارتخانه‌های مختلف، مسائل آموزشی بهداشتی درمانی را تأسیس می کند. اینها توسط فیصل شکل می‌گیرد بنابراین به اعتباری موجِ اول اصلاحات به زمانِ فیصل مربوط است.
سفیر پیشین ایران در مراکش افزود: موج دوم عملاً در سال ۱۹۹۱ بعد از آزاد سازی کویت شکل می‌گیرد. کویت در زمان بوشِ پدر با کمکِ آمریکایی‌ها و غربی‌ها، آزاد می‌شود.
مسجدجامعی در ادامه تاکید کرد که اصلاحات – این نکته مهمی است – نه به خاطر فشارهای داخلی بلکه عمدتاً فشار خارجی یعنی فشار آمریکایی‌ها است که سعودی ها را مجبور می‌کند به یک سلسله اصلاحاتی تن در دهند. اصلاحات برآمده از فشارهای خارجی نه تنها در نیمه اول دهه ۹۰ بلکه در سال ۲۰۰۱ نیز اتفاق افتاد.
وی افزود: اصلاحات اخیر در مقایسه با اصلاحات قبلی، پدیده‌ای است که از درون خاندان حاکم نشأت گرفته است، پس محرک اصلی برای اصلاحات در مفهوم جدید دو سه سال اخیر، نظام حاکم است.
هراس عربستان از گسترش نفوذ ایران در منطقه
سفیر پیشین ایران در مراکش در خصوص اهداف اصلاحات نیز عنوان کرد: هدف از اصلاحات اخیر هماهنگی با وضعیت جدید جامعه عربستان، جامعه منطقه‌ای و جامعه‌ی جهانی است. در عربستان ۷۰ درصد از مردم زیر ۳۰ سال هستند. یعنی جامعه عربستان به عنوانی از ایران هم جوان‌تر است و دیدگاه نسل جدید با نسل های قبلی در این کشور به خاطر فضای بسته جامعه، اختلاف زیادی دارد. عوامل متنوعی در بروز این اصلاحات نقش دارند که از جمله به هراس سعودی ها از سیاست های خاورمیانه ای آمریکا بعد از حمله به عراق و ترس از گسترش نفوذ ایران در منطقه (به خصوص ایران هسته ای) می توان اشاره کرد.
مسجدجامعی ادامه داد: جامعه نخبه عربستان را می‌توانیم در یک تقسیم‌بندی کلی به دو گروه تقسیم کنیم: یک گروه افرادی که عمیقا ضدایران هستند که شامل عالمان دینی و افرادی با گرایش غلیظ وهابی می شود. این گروه به هیچ عنوان تعدیل پذیر نیست و اساسا مذاکره و گفتگو بی معناست. گروه دیگر خصومت ذاتی با ایران ندارد و به واقع ملک عبدالله و اصولاً خاندان سلطنتی اکثراً به این گروه دوم تعلق دارند. اگرچه در بین خود خاندان سلطنتی قشر کوچکی که اتفاقا سلمان هم از آنها است متمایل به گروه اول هستند. در اواخر قرن بیستم، بازیگران اصلی از گروه دوم بودند ولی در طی مخصوصاً ۱۰ سال اخیر، این جریان به عکس می‌شود.
وی افزود: با ظهور تحولات داخلی کشورهای عربی در سال ۲۰۱۰ که با دوره ریاست جمهوری اوباما مصادف شد، آمریکایی‌ها سیاست مشخص خاورمیانه‌ای نداشتند. به طور کلی برای کشورهایی مثل عربستان که وابسته به قدرت هستند، بدترین شرایط، مبهم بودن سیاست های آن قدرت در قبال رقبای منطقه ای و خود آنهاست. مجموعه عوامل سه گانه یک ذهنیت جدیدی را به‌ویژه در بدنه جوان نظام حاکم ایجاد می‌کند مبنی بر اینکه تا حد ممکن مستقل عمل کنیم، البته استقلال در معنا و فهم سعودی اش. واقع این است که این مرحله ای است که عربستان را وارد فاز جدید زندگی حکومتی، سیاسی و فکری خود می‌کند.
اصلاحات بدون برخورداری از استحکامات لازم منجر به سقوط عربستان می شود
سفیر پیشین ایران در مراکش با بیان اینکه به طور کلّی، عربستان سه رکن مهم دارد، اظهار داشت: اول، رکن خاندان سلطنتی است. دوم، رکن دینی و سوم رکن اقتصادی است. طی اصلاحات دو ماه اخیر همه این بخش ها دگرگون شده اند. به عنوان اصلاح یک تعداد قابل توجهی از افراد بانفوذ خاندان را بازداشت کردند. رئیس گارد ملی یا فردی مثل طلال افرادی نیستند که به راحتی از این قضیه عبور کنند.
مسجدجامعی ادامه داد: بعلاوه، شخصیت های اجتماعی و تا حدودی دینی نیز از این جریان متأثر شدند. به واقع بخش اقتصادی در عربستان، بخش صنعتی یا بخش صنایع زیربنایی نیست بلکه تجاری، بانکی، بورس و اعتباری است. در این قسمت تاجران سعودی موفق عمل کرده‌اند. یعنی با اینکه جهان سومی هستند، ولی موفق عمل کرده‌اند. سهم این گروه در زنده نگه داشتن و به اعتباری شکوفایی اقتصاد عربستان بسیار مهم است. بسیاری از این افراد هم دستگیر می شوند که خوب طبیعتا باعث بی اعتمادی، خروج سرمایه ملی و تخریب تمام برنامه های زیربنایی توسعه ای خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه تمام این طبقات ناراضی هستند و صرفا به خاطر گرایش حنبلی و تبعیت از حاکم ساکت هستند، گفت: سعودی ها برای اولین بار خروج ارز بیش از ۶۰ هزار ریال سعودی از کشور را ممنوع کردند. تمامی برنامه های توسعه ای به طور طبیعی از بین رفته است. پروژه‌های دولتی هم دچار مشکل شده است. بخش خصوصی و نرخ بیکاری به صورت محسوس افزایش پیدا کرده است.
سفیر پیشین ایران در مراکش در پایان تاکید کرد که زمانی که یک کشور بدون اعتماد به نفس و بدون برخورداری از استحکامات لازم دست به تغییر و اصلاح بزند، منجر به سقوط می‌شود چنانکه گورباچف نتوانست اداره کند.
نظر شما