خبرگزاری مهر-گروه هنر: این روزها ششمین جشنواره تئاتر شهر به دبیری شهرام کرمی در تهران در حال برپایی است که به همین منظور با حضور کرمی در خبرگزاری مهر درباره وضعیت تئاتر در شهرداری تهران و نوع نگاهی که به هنرهای نمایشی در نهاد شهری وجود دارد، سخن گفتیم.
در بخش اول گفتگو درباره تاریخ چند جشنواره تئاتری در شهرداری تهران و ادغام آنها و رسیدن به جشنواره تئاتر شهر و راه اندازی و کاربری پردیس تئاتر تهران صحبت شد. کرمی در بخش دوم گفتگو توضیحاتی را در زمینه نگاه کاربردی که باید شهرداری به تئاتر داشته باشد و روند موضوعی طی شده توسط جشنواره تئاتر شهر سخن گفت. همچنین در این بخش از گفتگو به بودجه ناچیز مرکز هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران نیز اشاره شد.
بخش دوم و پایانی این گفتگو را می‌خوانید:
* آقای کرمی شما هنرمندی هستید که دغدغه تئاتر دارید و وقتی درباره‌تان صحبت می شود این تصور وجود ندارد که به دنبال منافع شخصی هستید. تأثیرات شما در جشنواره تئاتر خیابانی مریوان، جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، تالار هنر و مرکز هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران دیده شده است. حال این پرسش را از شما دارم که آیا مواجهه شهرداری تهران با هنر تئاتر به درستی بوده است یا نه؟ آیا شهرداری تهران استفاده درستی از تئاتر برای بهتر شدن زیست شهری مردم تهران داشته است یا نه؟
تغییر و تحول مدیران دیدگاه های مختلفی را به همراه دارد، باید بپذیریم که برخی مدیران اعتقادی به قابلیت هنر و بخصوص تئاتر نداشته اند. این دلیل خیلی لطمه زننده بود و حتی دلیلی که باعث شد احداث پردیس تئاتر تهران ۱۹ سال به طول بیانجامد وجود همین نگاه ها و دیدگاه های متفاوت بود-تئاتر هنری با قابلیت بالا و فاخر است و خیلی می تواند در حوزه فرهنگی بر مخاطب اثرگذار باشد ولی یکی از ضعف‌هایی که ما در شهرداری طی سالیان مختلف داشتیم نگاه های متفاوت به مقوله های فرهنگی بود و ما خیلی با افت و خیز در حوزه فرهنگی و هنری مواجه شدیم. تغییر و تحول مدیران دیدگاه های مختلفی را به همراه دارد و باید بپذیریم که برخی مدیران اعتقادی به قابلیت هنر و بخصوص تئاتر نداشته اند. این دلیل خیلی لطمه زننده بود و حتی دلیلی که باعث شد احداث پردیس تئاتر تهران ۱۹ سال به طول بینجامد وجود همین نگاه ها و دیدگاه های متفاوت بود. برخی مدیران می گفتند که چرا باید چنین مکانی ساخته شود و برخی مدیران می گفتند که سالن اجتماعات باشد و برخی می گفتند که می تواند سالن تئاتر باشد.
در همین جشنواره تئاتر شهر در طول ۶ دوره ای که برگزار کردم با چندین مدیر مواجه بودم که برخی از آنها اعتقادی به تئاتر نداشتند و برخی معتقد بودند که تئاتر بسیار مهم است. به دلیل تغییر و تحولات در شهرداری تهران و کمبود بودجه، پیشنهاد دادم که دوره ششم جشنواره تئاتر شهر را با تأخیر برگزار کنیم که آقای صلاحی رییس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران تاکید کرد جشنواره به دلیل اهمیتی که دارد باید در زمان خودش برگزار شود، این موضوع خیلی برای من خوشایند بود زیرا یک مدیر دوست دارد که این جشنواره برگزار شود.
از دوره سوم به بعد مشکلات من برای برگزاری جشنواره تئاتر شهر برطرف شد زیرا پیش از آن جشنواره ۲ سال تعطیل شده بود. بعد از ۲ سال توانستم دوستان را در شهرداری قانع کنم که باید جشنواره‌ای بنا به تعریف اهداف خودمان داشته باشیم و هنوز معتقدم که این جشنواره باید رشد کند و متحول شود.
بگذارید اینجا اعتراف کنم که بعد از ۶ سال برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان احساس کردم که برای شاکله کلی جشنواره ایده ای ندارم و ایده هایم ظرفیت های متحول کردن ندارند. یکی از مشکلات من در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نداشتن سالن های مناسب بود، همیشه دوست داشتم در بخش بین الملل جشنواره میزبان کارهای با سطح کیفی الف و پر پرسوناژ باشیم ولی ظرفیت سالن های همدان اجازه چنین کاری را نمی داد. البته نمی شد توقع هم داشت که شهر همدان بتواند به سرعت سالن های باکیفیت بالا برای تئاتر احداث کند. اینکه همدان از میزبانی جشنواره تئاتر کودک استقبال کرده و برای آن هزینه می کند، اتفاق مثبتی است زیرا خیلی از استان ها هستند که تمایلی به این میزبانی ندارند و در برخی استان ها حتی تئاتر کودک و نوجوان هم نداریم پس همدان گام های مثبتی برای برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان برداشته است.
در جشنواره تئاتر شهر نیز اینگونه نبود که به راحتی جشنواره برگزار کنیم و مدیران بالادستی ما بخواهند این جشنواره راه خود را طی کند. در سال اول و دوم با این چالش مواجه بودم که باید این جشنواره را معرفی کنم و از دوره سوم به بعد هست که در برگزاری جشنواره حمایت می شوم. همین حمایت ها به من انگیزه داده تا جشنواره را برگزار کنم و هنوز هم انگیزه و شوق برای برگزاری جشنواره تئاتر شهر دارم.
مدتی است که به این فکر می کنم خود را از بار فعالیت های اجرایی خلاص کنم و به همین دلیل از دبیری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان انصراف دادم و فکر کردم باید یک نیرو و تفکر جدید ادامه کار را عهده دار شود. در تالار هنر هم بعد از بیش از ۸ سال به این فکر کردم که باید یک نیروی جدید کار را ادامه دهد و اتفاقات مؤثرتری را شکل دهد ولی برای جشنواره تئاتر شهر هنوز معتقدم باید کارهای بیشتری انجام شود و هنوز خودم برای ادامه کار انگیزه دارم.
ستاد برگزاری جشنواره تئاتر شهر دفتر کار خودمان است و نیرویی از بیرون نداریم، از همان جایی که کارهای اداری و شغلی خودمان را در مدیریت هنرهای نمایشی شهرداری تهران انجام می دهیم، کارهای جشنواره تئاتر شهر را هم انجام می دهیم. این اتفاق مشابه اتفاقی است که در برگزاری جشنواره تئاتر سوره ماه در حوزه هنری رخ می دهد که معتقدم جشنواره خوب و تأثیرگذاری در راستای اهدافی است که برای آن تعیین شده است.
* زمانی که شهرداری تهران جشنواره تئاتر کانون های نمایشی را برگزار می کرد به سمت اهداف خود نزدیک تر شده بود و با فعال شدن کانون های نمایش مناطق مسیر به خوبی در حال طی شدن بود. جشنواره تئاتر شهر نیز در تلاش بود که هویت خود را متفاوت از جشنواره های دیگر و به ویژه جشنواره تئاتر فجر تعریف کند ولی ...
- که با کیفیت خوبی هم برگزار می شود...
* درست است ولی من اصلا روی کیفیت برگزاری جشنواره تئاتر شهر اشاره ندارم بلکه موضوع مدنظر تعریف جشنواره تئاتر شهر است. زمانی حوزه هنری جشنواره تئاتر سوره ماه را به گونه ای برگزار می کرد که گویی می خواهد با جشنواره تئاتر فجر رقابت کند ولی بعدها به موضوعیت مورد نظر خود که حمایت از جوانان تئاتری است بازگشت.
- بخش موضوعی جشنواره تئاتر شهر هم به شدت برای ما مهم است.
* ولی قبول کنید که بخش اندکی از موضوعات جشنواره، موضوعات شهری است و بر زیست شهری مردم در تهران به عنوان یک کلان شهر و پایتخت کشور تاثیر ندارد.
- نه، همه کارهای ما در جشنواره تئاتر شهر با موضوعات شهری است و چالش هم داشته ایم. یادم است در جشنواره اول تئاتر شهر کار با کیفیتی را دیدیم که ماجرایش در یک روستا می گذشت ولی ما دیدیم که نمی تواند در جشنواره باشد زیرا در راستای مضامین ما نبود، البته هیأت انتخاب معتقد بود که بسیار کیفیت دارد. توجه ما در جشنواره تئاتر شهر به موضوع مدیریت و زندگی شهری است. بخشی از صحبت شما به فعال کردن کانون های نمایش مناطق مربوط می شود که در حوزه موضوعات شهری کار کنند، ما هم به این موضوع اعتقاد داریم و به همین خاطر مدرسه های تئاتر را راه اندازی کردیم. در دوره جدید محمود اکبرشاهی، فرهاد تجویدی و مریم کاظمی در راستای کارهایی با موضوعات شهری با حضور هنرجویان جوان کارهایی را تولید و اجرا می کنند.
باید به این نکته هم اذعان کرد که همیشه به دنبال راهکارهای جدید بوده ام. یکی از بخش های خوب ما بخش تئاتر دیگر است که رسما تئاتر شهری است و تئاترهای محیطی و شورایی را که از زندگی خود مردم نشأت گرفته در جشنواره اجرا می کنیم. در جشنواره دوم این بخش را آغاز کردیم و الان تبدیل به یک موج و جریان شده است. همیشه سعی کردم بشنوم و راهکارهای جدید و پیشنهادهای جدید را می شنوم و اگر اجرایی باشد می پذیرم. بخش تئاتر جشنواره که به شکل نو و با ایده اجرایی بسیار تأثیرگذار توسط رضا موسوی شکل گرفت از این دست پیشنهادهایی است که پذیرفتم.
* ما ۲۲ منطقه در شهر تهران داریم که شاید در مفهوم کلی همه درگیر آلودگی هوا و ترافیک باشند ولی هر کدام از مناطق ویژگی ها و مشکلات خاص خود را هم دارند. شهرداری می توانست خیلی درست از طریق کانون ها و گروه های جوان تئاتری و حتی هنرمندان حرفه ای با موضوعات هر منطقه آثاری را تولید کند که در همان مناطق و برای مردم ساکن آن، اجرا شوند. این روند باعث آسیب شناسی وضعیت هر منطقه می شود و نشان دهنده آن خواهد بود که شهرداری از تئاتر بهره برداری کاربردی و تأثیرگذار می کند ولی وقتی یک اثر تئاتری با یک موضوع کلی تولید شده با توجه به درگیری و مشکلات هر منطقه، بازخورد خاصی میان مردم مناطق مختلف تهران نخواهد داشت.
- این نکته ای که شما می گویید یک ماهیت آموزشی خاص است که در مراکز خود انجام می دهیم.
* شاید جشنواره نتواند در کل مناطق تهران این کار را عملی کند ولی می تواند با تأکید بر موضوعات شهری بخشی از مسئولیت های خود را انجام دهد.
- ما در جشنواره این روند را داریم.
* ولی شاکله کلی جشنواره نشان دهنده این روند نیست.
- تقریبا بیش از ۵۰ درصد به مسایل شهری می پردازیم. ما جشنواره برگزار می کنیم که فرصتی برای مخاطب ایجاد شود که اثری خوب برای او تولید کنیم، هم از هنرمندان تجلیل کنیم و هم اهدافمان در شهرداری را با زبان هنر دنبال کنیم. وقتی جشنواره محل گردهمایی هنرمندان است باید شرایطی را برای ایجاد انگیزه در هنرمندان به منظور حضور در این گردهمایی فراهم کنیم. اکثر نمایش هایی که در جشنواره تئاتر شهر تولید و اجرا می شوند با مضامین شهری هست. آثار ما آثاری در راستای فرهنگ شهری است و ما از چارچوب خودمان عدول نکرده ایم. نکته ای که شما می گویید که برویم به سمت مناطق، می تواند نگاه بومی تر و جزیی تر بدهد و ما هم به دنبال آن هستیم، اینکه اثری تولید شود که معضل هر منطقه را با زبان هنر و تئاتر برای مردم آن مناطق بیان کند. این می تواند یکی از راهکارهای ما باشد.
* جشنواره زمانی می تواند تأثیرگذار باشد که آثار جشنواره به صورت مستمر در مناطق مختلف اجرا شود نه اینکه در نهایت تنها در مجموعه تئاتر شهر یا سالن های حرفه ای دیگر اجرا شود. الان اثری که با موضوع شهری در جشنواره تولید می شود در چند منطقه اجرا می شود؟
- یکی از ضعف های ما تا سال گذشته این بود که سالنی برای اجرای آن نداشتیم. در سال های گذشته هم بیش از ۵۰ درصد کارهای ما برای اجرای عمومی حمایت شده است.
* منظور من این است که در چندین منطقه شهری اجرا شود نه اینکه تنها در یک سالن و به تعداد محدود.
- شما ظرفیت ما را هم در نظر بگیرید، ما اصلا چنین ظرفیتی در اختیار نداشتیم. شما ایده آل نگاه می کنید. ما اول باید ببینیم که این ظرفیت را در اختیار داریم یا نه. جشنواره تئاتر کودک برگزار می شود و خروجی آن می تواند در سالن های کانون و تالار هنر اجرا شود. ما در شهرداری ۳۰ سالن داریم که چندمنظوره هستند و تنها مختص اجرای تئاتر نیستند. از این ۳۰ سالن تنها ۹ سالن قابلیت مناسبی برای اجرا دارند. ما از فضاها استفاده می کنیم ولی وقتی صحبت جشنواره می شود، نگاه مان تخصصی می شود و همیشه سعی کرده ایم که تولیداتمان خروجی داشته باشد.
یکی از مشکلات ما این است که گروه های تئاتری حاضر نیستند در فرهنگسراها اجرا کنند. اینکه ما ظرفیت ایجاد کنیم بحث دیگری است. زمانی ما سالن های فرهنگسراها را تجهیز کردیم تا بتوانیم در آن ها تئاتر اجرا کنیم. بعد از مدتی متوجه شدیم که فعالیت تئاتری در آن ها انجام نمی شود چون سلیقه مدیر آن فرهنگسرا اعتقادی به اجرای تئاتر نداشتیکی از مشکلات ما این است که گروه های تئاتری حاضر نیستند در فرهنگسراها اجرا کنند. اینکه ما ظرفیت ایجاد کنیم بحث دیگری است. زمانی ما سالن های فرهنگسراها را تجهیز کردیم تا بتوانیم در آنها تئاتر اجرا کنیم. بعد از مدتی متوجه شدیم که فعالیت تئاتری در آنها انجام نمی شود چون مدیر آن فرهنگسرا اعتقادی به اجرای تئاتر نداشت.
* یعنی مدیر یک فرهنگسرا به شکل جزیره ای تصمیم و عمل می کند؟
- الان کار تئاتر شهر تنها تئاتر است ولی تالار وحدت هم میزبان موسیقی و هم تئاتر است. مدیر فرهنگسرا می گوید که وظیفه من تنها تئاتر نیست و باید به بخش های دیگر هم بپردازد.
* شب شعر هم داشته باشند ولی تئاتر هم در آنجا اجرا شود.
- کسانی که می خواهند تئاتر اجرا کنند، سالن های فرهنگسراها جوابگوی کارشان نیست. ما یک یا ۲ سالن مناسب در فرهنگسراها داریم، به غیر از فرهنگسرای ارسباران و شفق دیگر سالن مناسبی برای اجرای تئاتر در فرهنگسراها نداریم. امکان اجرای نمایش های حرفه ای در اکثر سالن های فرهنگسراها وجود ندارد. ما با کمبود سالن های تئاتری مواجه هستیم. نکته شما زمانی صادق است که ما سالن های تئاتری متعددی داشته باشیم.
* وقتی شهرداری برای تئاتر برنامه داشته باشد آن وقت از گروه ها حمایت هم می کند تا در فرهنگسراهای متعدد اجرا کنند. سال های سال است که با بحث محدود بودن سالن های تئاتر شهرداری پیش می رویم ولی هیچگاه وضعیت این سالن های چندمنظوره بهبود پیدا نکرده است. در حال حاضر چندین سالن خصوصی وجود دارد که شهرداری می تواند با آنها وارد تعامل شود و درصد سالن ها را متقبل شود تا تعدادی از گروه هایی که آثارشان موضوعی است بتوانند اثرشان را اجرا کنند. اگر گروه ها را به صورت شخصی وارد تعامل با سالن ها بشوند، کارشان اجرا می شود وگرنه اجرا نمی شوند.
- ما پیگیر اتفاقات تئاتری در سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران هستیم ولی امکانات و بودجه مان کم است.
* بودجه کلی تئاتر در شهرداری چقدر است؟
- خیلی کم است، بودجه ما ۷۰۰ میلیون تومان است.
* یعنی مرکز هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران فقط ۷۰۰ میلیون تومان بودجه دارد؟
- بله، از این ۷۰۰ میلیون تومان مبلغ ۵۵۰ میلیون تومان برای برگزاری جشنواره تئاتر شهر در نظر گرفته می شود.
* من تمام حرف های خود را پس می گیرم زیرا با این بودجه نمی توان هیچ کاری کرد و تا همین جا هم خیلی کار کرده اید.
- تازه ۷۰۰ میلیون اعتبار مصوب است و همه آن تأمین نمی شود. بخشی که من چالش جشنواره تئاتر شهر و کار کردن برای آن را دوست دارم این است که چیزی در اختیار ندارم و باید برای آن تلاش کنم و به دست بیاورم. برای جشنواره تئاتر کودک و نوجوان با چنین محدودیت هایی مواجه نبودم. اگر من ۳۰۰ میلیون اعتبار داشتم می توانستم از چندین هنرمند حرفه ای تئاتر دعوت کنم تا با موضوعات مختلف شهری کار تولید کنند ولی به لحاظ اعتبار و سالن های در اختیار با محدودیت مواجه هستیم.
همیشه از انتقادات استقبال کردیم و نمی گوییم که جشنواره تئاتر شهر بی نقص است. در همین گفتگو چند موضوع برای من مطرح شد که به آن فکر کنم و اینکه به شیوه تئاتر کانون ها رجعت داشته باشم. برخی مدیران در این ۶ سال از برگزاری جشنواره حمایت کردند و برخی این کار را نکردند. در کل مدیریت شهری کمک کرد که جشنواره را معرفی کنیم و رو به جلو ببریم. شهرداری باید برای جشنواره هفتم تئاتر شهر خیلی جدی تر گام بردارد. معلوم نیست که جشنواره هفتم حضور داشته باشم ولی خواسته قلبی ام این است که اتفاقات خوبی برای جشنواره بیفتد.
* بهتر است که خودتان با این دغدغه مندی در جشنواره حضور داشته باشید.
- خیلی مایل هستم که جشنواره تئاتر شهر رونق بیشتری پیدا کند. خوشحالم که جشنواره راه خود را پیدا کرده و اگر بتوان برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت برای آن داشت، جشنواره بسیار تأثیرگذارتری خواهد بود.
نظر شما