خطر خلع سلاح فرهنگی

" قصه " و " قصه گویی " از سنت های اصیلی است که از دیرباز درجامعه ایرانی با کارکردهای فرهنگی و اجتماعی همراه بوده است ، در باورهای اعتقادی ما نیز این سنت از جایگاه قابل توجهی برخوردار است و بسیاری از سرآمدان علوم مختلف در طول حیات بشری آن را دستمایه ابلاغ اندیشه و پیام بزرگان دین ، اخلاق و حکمت قرار داده اند که نمونه بارزآن "قصص الانبیاء " به قلم ها و بیان های متعدد از گذشته تا حال ، و داستان راستان استاد مطهری درعصر حاضر است ، از کنار همه اینها که بگذریم قرآن کریم ، معجزه شگرف نبی فرهیخته اسلام پیامبر اعظم (ص) نیز از بیانی داستانی برخوردار است .     

هیچ پژوهشگری از رجوع محققانه به افسانه ها ، حکایات و داستانهای کهن که ازمواریث ادبی ما به شمار می آیند ، دست خالی باز نمی گردد و در این ساحت غبارگرفته درحد دریافت و بضاعت علمی اش به منظورنظر علمی و فرهنگی خود دست می یابد ، اما واقعیت تلخ این است که متاسفانه تا امروز عزمی جدی در انجام چنین پژوهشی درهیچ یک از مراکز علمی و نهادهای فرهنگی و اجتماعی ظهور و بروز نداشته ، مگر آنکه موسسه ای یا فردی در آنسوتر از مرزهای جغرافیایی دراین زمینه به نظریه ای برسد و یا اقتراحی را صورت بدهد ، آن موقع است که به یکباره به فکر تحکیم ریشه های فرهنگی خود می افتیم و چند صباحی دغدغه های مقدس و ارجمند ملی را در گفته ها و نوشته های خود برجسته می سازیم و دیگرهیچ .

ازمصادیق بارز این اتفاق ، موضوع "مولانا"ی شهیراست که ایرانی بودنش به تصدیق تاریخ رسیده و صدالبته گستره اندیشه های این عارف و شاعر بلخ ، اعصار مختلف رادرنوردیده و این پرتوافشانی معرفتی همچنان تداوم خواهد یافت ، به طوری که جهان بشری خود را درفخر وجودی وی سهیم می داند ، با این حال ما بی تفاوتی نسبت به پیشینه تاریخی و فرهنگی درخشان ملتی بزرگ را تا جایی دنبال می کنیم که کسی یا کسانی در نقطه ای دیگر از جهان شائبه غیرایرانی بودن او را طرح کنند و ما را به صحنه مباحثه و مجادله بخوانند ... ، از این گذشته به راستی چرا باید یونسکو باید سالی را به عنوان سال بزرگداشت مولانا اعلام کند !؟

نگرانی کارشناسان حوزه ایران شناسی ، تعلیم و تربیت و فعالان ادبیات کودک و نوجوان که در محافل رسمی و نیمه رسمی طنین دارد ، مدتهاست که متمرکز بر حوزه قصه های کهن ، افسانه ها و حکایات غنی ادبی ایران است ، آنها معتقدند که خلع سلاح فرهنگی یک ملت ، به مراتب خطرناک تر از تحدیدهای نظامی است ، امروز چنان به تظاهر به رفتارهای دنیای جدید و تعجیل دردستیابی به ابزارها و امکانات مدرنیته علاقه نشان می دهیم که خیلی زود تر ازآنکه تصورش را کنیم ، بین ما و منابع معنوی و معرفتی فاصله ایجاد خواهد شد ، به طوری که دیگرهیچ نویسنده ای به بازنویسی حکایات و داستانهای کهن ایرانی روی خوش نشان ندهد از این رو که جامعه مدرن چنین آثاری را برنتابد ، اصرار براین حرکت نیز از مدعیان و متولیان ، چهره ای متحجر ارائه می دهد و ... ، اما عرصه برای هجوم سهمگین " هری پاترها "و "سیندرلاها" همچنان مهیا خواهد بود . 

بدیهی است که بسیاری از نافرجامی ها و بی توفیقی های بشرسنت گریز امروز، به دلیل جدایی ازاین ریشه هاست ، قصه زبان غیرمستقیم مفاهیم والا و ارزشمند معنوی و انسانی است که با قابلیت های هنری و علوم کلامی در میدان ذهن و عمق وجود مخاطب جایی برای خود باز می کند و تاثیر آن فراتر از ده ها سخنرانی و خطابه و کرسی آموزشی است ، با این حال باز هم نمی خواهیم از این ظرفیت قابل اعتنا که همواره با کارکردهای فرهنگی و اجتماعی همراه بوده است ، بهره بگیریم و آهنگ توسعه فرهنگی را با طراحی غیر عاریه ای و ریشه مند خودمان در جامعه تداوم ببخشیم ، امروزه اگرنگرانی آسیب پذیری زبان فارسی در فرزندان خود - حتی در داخل کشور - هستیم و واژگان و کلمات بی ریشه را به کرات از زبان آنها می شنویم در عین اینکه عملا کاری از دستمان ساخته نیست ، باید قصه و قصه گویی را به کانون های خانوادگی ببریم ، قصه هایی که ضمن یادآوری هویت اصیل ایرانی - اسلامی ما ، ذوق ، تفکر و خلاقیت را در نونهالان و مردان و زنان فردای این سرزمین تقویت می کند .

--------------------------------
* حمید هنرجو