يادگاري ناتمام از مرداني بزرگ

نخستين جلسه  هيات امناي ( موسس) مر كز ايرانسراي فردوسي  در تاريخ 2 ارديبهشت 1371 با حضور اعضا  مذكور تشكيل گرديد وطي آن استاد " احمد آرام " به رياست هيات امنا و دكتر" عبدالحسين زرين كوب "به رياست هيات مديره و" محمد علي اسلامي ندوشن " به عنوان مدير عامل موسسه تعيين شدند.

نخستين بيانيه ايرانسراي فردوسي
هيات موسس ايرانسراي فردوسي اولين بيانيه خود را در 1 اسفند بدين شرح منتشر كرد : « با توجه به ارادتي كه از جانب بسياري از مردم ايران نسبت به ايراني بزرگ ، فردوسي طوسي مشهود است ، به منظور ايجاد « بناي ياد گار»  در زادگاه وي ، كه مبين اداي احترام و حقشناسي نسل كنوني نسبت به آن مرد يگانه شناخته شود ، و نيز نشانه اصالت و تدوام تاريخي قوم ايراني و كانوني براي پژوهش در تاريخ و تمدن و فرهنگ كشور باشد ، موسسه فرهنگي و غير انتفاعي به نام « ايرانسرا ي فردوسي » بنياد مي گردد.
هزينه ايجاد و نگهداري اين مجموعه كه مشتمل بر كتابخانه و موزه و تالار سخنراني و ملحقات آن خواهد بود ، با كمك مردم ايران تامين خواهد شد كه پس از اعلام شماره حساب در بانك ، از آنان خواهش خواهيم كرد كه به قدر وسع در اين اقدا م والاي فرهنگي مشاركت نمايند ، و يقين داريم كه چه از لحاظ كمك مالي و همراهي معنوي ،  چه از جهت اهدا كتاب و اشيا تاريخي و هنري به كتابخانه و موزه ، از بذل همت دريغ  نخواهند داشت . ثبت موسسه و انجام تشريفات قانوني آن در دست اقدا م است» .
موسسه مذكور در تاريخ 19/ 6/ 1377 تحت شماره 10432 در اداره ثبت شركتها و موسسات غير تجاري به ثبت رسيد ، كه خلاصه اي از مفاد آن بدين شرح آگهي شد :
1- نام موسسه : موسسه فرهنگي «ايرانسراي فردوسي» است .
2- موضوع موسسه : ايجاد يك بناي يادگار در زادگاه ابوالقاسم فردوسي طوس كه

موضوع موسسه : ايجاد يك بناي يادگار در زادگاه ابوالقاسم فردوسي، طوس كه شامل تالار كنفرانس - موزه و كتابخانه و بخش هاي اداري و غير اداري باشد. اين بنا كه به نام فردوسي مي باشد در واقع تجسمي از تاريخ و تمدن خواهد بود .

شامل تالار كنفرانس - موزه و كتابخانه و بخش هاي اداري و غير اداري باشد. اين بنا كه به نام فردوسي مي باشد در واقع تجسمي از تاريخ و تمدن خواهد بود . تاليف يا ترجمه كتابهايي كه در زمينه تاريخ تمدن و فرهنگ ايران از جمله يك دوره تاريخ تفضيلي ايران ، تاريخ فرهنگ ، تاريخ فكر و عرفان گرد آوري امثال و حكم و فرهنگ عامه و نيز انتشار يك نشريه منظم در زمينه مباحث فوق بقيه موضوع بشرح ماده 6 اساسنامه است .
3- تابعيت : ايران
4- مركز اصلي موسسه : تهران - خيابان وليعصر - خيابان پسيان - صندوق پستي 1989 - 14155 .
5- اسامي موسسين: محمد علي اسلامي ندوشن، بهروزافشاريزدي ، غلامحسين امير خاني ، علي باقر زاده چهار جويي ، عبدا لحسين زرين كوب ، محمد رضا شفيعي كدكني ، حسن شهيدي ، فريدون مشيري و خانم عزت ملك طهراني مو سسين هستند .( نام " احمد آرام" به دليل درگذشت ايشان دراين آگهي نيامده است).
6- تاريخ تشكيل موسسه : از تاريخ ثبت بمدت نامحدود.
7- مدير يا مديران و اشخاصي كه در موسسه حق امضا دارند : آقايان محمد علي اسلامي ندوشن مدير عامل و عضو هيات مديره و آقاي محمد رضا شفيعي كدكني بسمت نايب رئيس هيات امنا و رئيس هيئت مديره و آقاي باقر زاده چهار جويي و فريدون مشيري عضو هيات مديره مي باشد.  امضا كليه اوراق و اسناد بهادار و تعهد آوربا مديرعامل ودرغياب وي با يكي ازاعضا هيات مديره همراه با مهر موسسه معتبر است .
اين موسسه بعد از ثبت رسمي در آذر ماه 1377 در مطلبي با عنوان «اشاره» آغاز به كار ايرانسراي فردوسي را چنين مطرح مي كند :  خرد رهنماي و خرد دلگشاي           خرد دست گيرد به هر دو سراي 
« ايرانسراي فردوسي » در آغاز كار خود لازم دانست كه « هست نامه» اي انتشار دهد و حضور خود را اعلام دارد .
نخستين چيزي كه بايد بگويد آن است كه دور از سياست راه مي سپرد . يك حركت فرهنگي است كه اميدوار است  كه همگان به ماهيت و خلوص آن واقف بمانند . اگر نام بلند فردوسي را پيش آورديم براي آن است كه بيش از هر نام ديگري با ايران پيوند خورده است ، و اين با بار سنگين تاريخ و فرهنگي كه بر پشت دارد ، بايد مقامي را كه سزاوار آن است ، در عرصه زمان باز يابد. نهالي كاشته شده است كه بالنده خواهد بود . آدميان مي روند ، ولي خاك و تاريخ مي مانندو هر نسل وظيفه دارادامه كارهاي نسل ديگراست.بكاشتندوبخورديم وكاشتيم وخورند  چوبنگري همه برزيگران يكدگريم.

فصلنامه هستي( وابسته به ايرانسراي فردوسي)
ايرانسراي فردوسي براي بيان سخنان خود نشريه اي را با عنوان« هستي» به صورت فصلنامه منتشر كرد و در آن به انتشار مطالبي مربوط به فردوسي و فرهنگ

نشريه"هستي"هدف «ايرانسراي فردوسي» را بازتاب مي دهدو ايرانسرا همانگونه كه پيش از اين گفته شده است ، اين بلند پروازي و اشتياق را دارد كه بتواند تحركي بر وفق زمان در فرهنگ كشور ايجا د كند هر فرد وظيفه دار است كه در اين گير و دار احساس مسئوليت كند . محمد علي اسلامي ندوشن كمترنسلي در تاريخ ايران مانند نسل كنوني ، يك چنين بار سنگين « انتقال و امانت» را بر دوش داشته است . ما اگر كوتاه بياييم و يكسره خود را در تعلقات روزمرگي غرقه كنيم ، به قصور در ايفا وظيفه انساني خود محكوم خواهيم شد ، و عواقبش را فرزندا ن ما تحمل خواهند كرد.».

ايران اقدام نمود . اين نشريه  كه در سال 1372 پديد آمده بود پس از سه سال به دلايل وجود مشكلات از ادامه راه باز ماند . اما در سال 1378 اين نشريه دوباره به همت مرداني چون « محمد علي اسلامي ندوشن» كه بايد گفت بدون هيچ تعارفي يكي از فعالترين اعضاي ايرانسرا است  ، منتشر شد و در مقدمه خود چنين نوشت : « انتشار مجله كم و بيش بايسته ، براي ما كه فاقد امكانات لازم هستيم ، كاري است كارستان. دوره سه ساله گذشته اش ، بخش عمده وقت ما را به خود اختصاص داد . يك چنين نشريه اي مي بايست با چند كارمند اداره شود ، كه ما وسعش را نداشتيم و تنها مانديم.
اكنون نيز نظير همين چشم انداز در جلو است . آنچه ما را پشتگرم مي دارد ، همقدمي گروه خوانندگاني است كه با همه اندك بودن چه دور باشند و چه نزديك جزو دل آگاه ترين افراد اين كشورهستند.
هستي هدف ايرانسراي فردوسي را بازتاب مي دهدو ايرانسرا همانگونه كه پيش از اين گفته شده است ، اين بلند پروازي و اشتياق را دارد كه بتواند تحركي بر وفق زمان در فرهنگ كشور ايجا د كند ؛ و آن مستلزم دو حركت است . يكي كمك به باز جوست فرهنگ اصيل ايران ، و ديگري بازنگه داشتن به روي بخش روشن فرهنگ جهاني . بي اين دو ؛كشور ما نخواهد توانست تعادل خود را نگه دارد......
هر فرد وظيفه دار است كه در اين گير و دار احساس مسئوليت بكند . كمترنسلي در تاريخ ايران مانند نسل كنوني ، يك چنين بار سنگين « انتقال و امانت» را بر دوش داشته است . ما اگر كوتاه بياييم و يكسره خود را در تعلقات روزمرگي غرقه كنيم ، به قصور در ايفا وظيفه انساني خود محكوم خواهيم شد ، و عواقبش را فرزندا ن ما تحمل خواهند كرد.».
 در بخشي ديگر از نشريه مي خوانيم :« ايرانسراي فردوسي  همه آگاهان را به همقدمي دعوت مي كند . تاريخ پرمعنا و فرهنگ پرابر ايران شايسته تامل و عنايتي است كه مردم كشور ما بايد به اهميت آن واقف بمانند. از اين روي اين تاريخ و از اين فرهنگ كمك بگيريم و روي خود را به سوي نيمرخ روشن زندگي بگردا نيم . از طريق بازيافت خود و بازشناخت خود است كه مي توانيم امروز و فردا ي خود را بار آور سا زيم.
« ايرانسراي فردوسي» در سايه نام ايراني بزرگ ، فردوسي طوسي ، كل فرهنگ كشور را به زايش فرا مي خواند . اين ، نه وطنخواهي خام است ، نه ملي گرايي سبك ، يك آگاهي ا ست ، آگاه بودن را كليد مشكل ها بدا نيم».

گفتني است طرح ايرانسراي فردوسي كه اكنون در 12 سالگي خود به سر مي برد متاسفانه با آماده نشدن زمينه و امكانات مناسب هنوز آنگونه كه تصور مي شد پيش نرفته است . دلايل متعددي مي توان دراين مورد ذكر كرد، كه نخست بايد به در گذشت  تعدادي از موسسين دلسوز و بزرگ « ايرانسرا ي فردوسي» اشاره نمود كه نام هريك ورقي از تاريخ فرهنگي و ادبي ايران زمين را به خود اختصاص داده است . مرداني همچون « عبدالحسين زرين كوب» ، « فريدون مشيري»، « حسن شهيدي» و« احمد آرام» .
ديگر دليلي كه مي توان نام برد ، عدم آگاهي كافي در جامعه به ارزش فردوسي و تاثيرات فرهنگي ساخت بناي مذكور در دنيا است. 
دلايل ديگري نيز وجود دارد كه بهتر مي دانيم به جاي نام بردن آنها به اين نكته اشاره كنيم كه هنوز از آن جمع 9 نفره موسسين « ايرانسراي فردوسي» بزرگ مرداني در بين ما حضور دارند كه قصد دارند آرزوي بزرگ مردم ايران را بر آورده نمايند.
مرداني چون  دكتر« محمد علي اسلامي ندوشن»، دكتر « محمد رضا شفيعي كدكني» و« غلامحسين امير خاني» و تعدادي ديگر كه هنوز نفسشان گرم است و سايه شان بلند وآغوش پرمهر شان پذيراي ايرانياني ست كه قصد دارند در اين طرح بزرگي سهمي داشته باشند.
اميداوريم اين بزرگان  اكنون ،با توجه به اينكه علاقه مندان ديگري نيز قصد دارند در اين عرصه فعاليت كنند با نيرويي صد چندان و حركتي سريع تر پيش از آنكه سارقان اشيا قديمي و انبوه سازان سودجو توس  و پاژ را به تلي از خاكستر بدل كنند ، حركت كنند و اين مكان فرهنگي بزرگ را برپا نمايند.
       
لازم به ذكر است  در راستاي حركتهاي فرهنگي در زادگاه فردوسي دو حركت ديگر درحال انجام شدن است كه پيش از اين به آنها با عناوين « طرح ايران سراي فردوسي ( فرهنگسراي فردوسي) در "پاژ" زادگاه فردوسي » كه  به همت دكتر" طوسي وند" صورت مي گيرد و طرح « احياي توس» كه توسط سازمان ميراث فرهنگي در حال اجراست ، اشاره كرده ايم.
 

اميدواريم فعالان در اين طرحهاي فرهنگي  بتوانند در كنار يكديگر بنايي را در زادگاه شاعر بزرگ پارسي گوي كه به حق بايد او را نجات دهنده زبان پارسي ناميد بسازند كه شايسته و نشان دهنده بزرگي او باشد .