نقدهایی که با ذات سینما مغایرت دارند

به گزارش خبرنگار مهر، مدت هاست برنامه هایی برای نقد آثار سینمایی از سری برنامه های ثابت سیما شده است. هدف کلی این برنامه ها نمایش آثار برجسته سینمایی و آشنا کردن مردم با نقد و تحلیل است و مسلماً گسترش و عمق بخشیدن به نگاه اجتماعی و فرهنگی مردم از پیامدهای این برنامه ها خواهد بود. این نوع برنامه ها در ابتدا با سینما چهار شروع شدند که طرفداران زیادی هم داشت و پس از آن برنامه های دیگر یکی یکی پا به عرصه نهادند.

در کنار این نوع تولیدات، برنامه هایی ساخته شدند که بخش هایی از یک فیلم را پخش می کردند که نقد فیلم ها به صورت نریشن در لا به لای کار عنوان می شد. اینها فیلم هایی بودند که احتمالاً سانسور زیادی می طلبیدند و پخش کامل آنها حتی داستان را گنگ و نامفهوم می کرد. گرچه فیلم هایی که با نام کامل هم از شبکه ها پخش می شوند چندان کامل نیستند و با وجود اینکه غالباً جزو شاهکارهای سینمایی به شمار می روند، اول، وسط، آخر و حتی در برخی مواقع نام آنها تغییر می کند و داستان در کل به چیزی دیگر تبدیل می شود.

همچنین در این سال ها درباره سانسور این فیلم ها که آسیب جدی به روابط منطقی و علت و معلولی شاهکارهای سینمایی می زنند، بارها گفته ایم و شنیده ایم، ولی آب هم از آب تکان نخورده است، اما اکنون آنچه قصد پرداختن به آن را داریم نقدهای سینمایی و نگاههای نهفته پشت این نقد و تحلیل هاست. همه می دانیم اثر هنری شاخص، اثری است که برداشت و نگاههای متفاوتی را برانگیزد و حرف اش را به گونه ای می زند که در لایه های متفاوت آن قادر به برداشت های متفاوتی باشیم. از سوی دیگر تنوع دیدگاه اولین اصلی است که می تواند ساختار و مضمون این برنامه ها را در مسیری درست قرار دهد.

این در حالی است که اکثر این برنامه ها را گروهی کوچک اداره می کند. گروهی که همواره ثابت هستند و منتقدان و نویسندگان آنها تغییر نمی کنند. اگر به خاطر داشته باشیم رئیس رسانه ملی هم بارها بر تلویزیون و رادیو به عنوان رسانه چندصدایی تاکید کرده و اساساً از سازندگان برنامه های تلویزیون باید توقع دیدگاهی اینچینی را داشت.

عزت اله ضرغامی درباره بهره بردن از کارشناسان ثابت در برنامه های نقد سینمایی یا سریال ها به خبرنگار مهر گرفت: "من تصورم این است کسانی که در زمینه مسائل نمایشی حرف دارند، در لیست ما قرار دارند و هیچ مشکل خاصی وجود ندارد، حتی مطبوعات و مسئولان صفحات سینمایی و هنری مطبوعات، مجلات تخصصی و همه منتقدانی که احساس می کنند حرفی در حوزه سینما و سریال ها برای گفتن دارند، از نظر ما هیچ مشکلی برای حضور در رسانه ندارند."

وی در ادامه افزود: "اما در برخی مواقع برای دعوت از اینها محدودیت هایی ممکن است پیش بیاید. به عنوان نمونه خودشان ممکن است مشکل داشته باشند یا وقت برای حضور در برنامه نداشته باشند. از نظر من تمام منتقدان و کارشناسان فرهنگی می توانند در برنامه های نقد سیما حضور داشته باشند."

رئیس رسانه ملی در انتها در پاسخ به این پرسش که چرا با توجه به این صحبت ها، تمام کارشناسان ثابت هستند، اشاره کرد: "این سئوال را باید از مسئولان برنامه پرسید که چه کسانی را پیگیری کردند که به این کارشناسان رسیدند."

علیرضا برازش مدیر شبکه یک سیما هم گفت: "شبکه یک سیاست چندصدایی را همیشه مورد توجه قرار داده و در را به روی هیچ کارشناسی برای حضور در برنامه‌های این شبکه نبسته و خط قرمزی هم نگذاشته است. این موضوع هم با توجه به جنس میهمانانی که در برنامه های نقد دعوت می کنیم، مشخص است."

باید در نظر داشت تنوع دیدگاه الزاماً تنوع در دیدگاه سیاسی آدم ها نیست. البته از این لحاظ هم رسانه ملی در رسیدن به نتیجه و نقطه مطلوب فرسنگ ها فاصله دارد. در واقع تنوع نگاه در هر مقوله باید وجود داشته باشد. خصوصاً هنر با این تنوع شکل اصلی خود را پیدا می کند. جدا از استفاده از افراد ثابت و مشخص برای نقد و تحلیل این گونه برنامه ها نگاهها و اندیشه های خاصی هم به آنها تحمیل می شود. برای نمونه برنامه سینما و ماوراء تلاش می کند فیلم ها را به روشی ارزیابی کند که ربطی با نام این برنامه داشته باشد. برخی برنامه ها هم هستند که با نمایش بخشی کوچک از یک فیلم سعی در تحمیل دیدگاه سیاسی خاصی بر آن دارند.

واقعاً در این مواقع چقدر به مخاطبان خود حق می دهیم و به چه عنوان این حق را به خود می دهیم که اثری که آنها ندیده اند و ما هم به دلایلی از پخش کامل آن عاجزیم را صرفاً از دیدگاه خود نقد کنیم و مخاطبان را واداریم بدون فرصت اندیشیدن تحلیل ما را بپذیرند. این عمل با ذات سینما مغایرت دارد. همه می دانیم برای درست اندیشیدن در مورد یک اثر باید آن را به طور کامل و بدون حذف حتی یک سکانس ببینیم و سپس فکر کنیم که آیا با اندیشه تحلیلگران موافقیم یا نه. برنامه های سینمایی قطعاً برای عمق بخشیدن به دیدگاه مخاطب لازم و ضروری به نظر می رسد، اما به این شرط که خود این برنامه ها از عمق لازم برخوردار باشند و به مخاطب شان احترام بگذارند.