آقاي دكتر آيا فكر نمي كنيد يكي از علل كم توجهي به فلسفه اسلامي تلقي برخي از استادان كه معتقدند نبايد به هر كسي فلسفه آموخت باشد ؟
كاملا درست است ، حرف شما را تاييد مي كنم . شما به دو نكته بسيارمهم اشاره كرديد كه من مي خواهم درمورد آنها توضيحي عرض كنم يكي اينكه آيا تدريس فلسله بايد عام شود و يا خير؟ منظور من اين نيست كه در هر جايي اين كار انجام شود، بلكه منظورم اين است كه فلسفه بايد به دست اهل آن و در مراكز آموزشي تدريس شود . اين گونه نيست كه مسائل پيچيده را در راديو و وتلويزيون عنوان كنيم . دراين گونه رسانه ها بايد در حدي كه مردم بتوانند استفاده كنند بحث شود . اگر شما مسائل بسيار دشوار فلسفه را درتلوزيون مطرح كنيد مردم به آن توجهي نكرده و موجب دور شدن آنان از فلسفه خواهيد شد . در تلويزيون بايد برنامه هايي براي ترويج فلسفه، مطابق شان عامه مردم گذاشته شود . البته در مراكزي علمي مي توان كلاس هايي براي عامه مردم هم داشت ، اما در كنار فعاليتهاي عمومي براي ترويج فلسفه بايد كلاسهايي هم براي خواص تشكيل داده و آنها را تربيت كرد . نبايد فلسفه را كوچه و خياباني كرد. ابن سينا دركتاب« شفا » نسبت به اين كه فلسفه را به غير اهل آن بياموزند هشدار داده است ، يعني بايد فلسفه را به كساني آموخت كه حكيم بالقوه بوده و فلسفه در آنها اثرداشته باشد و به هدر نرود . بنابراين، تدريس فلسفه بايد توسط اساتيد مجرب و فاضل در مراكز آموزشي تدريس شود . هيچ جيز خطرناك تراز اين نيست كه فلسفه به دست كساني مطرح شود كه صلاحيت آن راندارند. البته رواج فلسفه در سطوح خاص براي عامه و در سطح پايين و به صورت كاربردي نيز در رواج فلسفه كارساز هستند .
نكته دومي كه خيلي پراهميت است و درحال حاضر احساس مي شود، كمبود كتاب در زمينه فلسفه اسلامي است . شما ببنيد درباره فلسفه غرب چقدر كتاب نوشته شده است . در مورد يك موضوع ممكن است چند صد كتاب نوشته شده باشد. آنها به متون گذشته خود خيلي اعتقاد دارند، از آثارهر فيلسوفي چاپ هاي متعددي وجود دارد وهر نسلي براي خودش چاپ جديدي دارد . همچنين اين آثار به زبانهاي ديگر هم به صورت دقيقي ترجمه مي شود، اما ما در مورد فلسفه بسيار ضعيف عمل كرده ايم . ميراث عظيم فلسفه خود را پاس نداشته ايم و آن را از بين برده ايم و چاپ انتقادي از آنها نكرده ايم . پرداختن به اين مسئله موجب احياي فلسفه ومعارف اسلامي مي شود . ما بايد افرادي را تربيت كنيم كه متون گذشته ما را تصحيح ، ترجمه و احياء كنند . البته تعداد كمي از اين افراد در حال حاضر نيز وجوددارند ولي استفاده بهينه اي از آنها نمي شود. برخي از آثار فلسفي ما هنوز در كتابخانه ها به عنوان نسخه هاي خطي خاك مي خورند و تا چندي ديگر نيز از بين خواهد رفت، اما غربي ها آثار گذشته خود را با بهترين تصحيح و ترجمه و كيفيت عالي به چاپ مي رسانند. آنها نه تنها آثار خود، بلكه بسياري از متون ما را به چاپ رسانده اند . چون علاقه به اين كار دارند با جديت به اين كار مبادرت مي ورزند . مثلا براي پيدا كردن يك نسخه خطي به ايران سفرمي كنند و آز آن ميكروفيلم تهيه كرده و سپس با تصحيح انتقادي به چاپ مي رسانند .
آقاي دكتر اگر امروز كسي بخواهد با يكي از فيلسوفان غرب آشنا شود كتابهاي متعددي در سطوح مختلف معرفتي و به صورت آموزشي، پژوهشي ، و دانشنامه اي به زبانهاي مختلف وجود دارد ، اما اگر بخواهد با يكي از فيلسوفان بزرگ دوره اسلامي آشنا شود در صورت وجود چنين كتابهايي ، كه بسيار اندك هستند، به زحمت مي تواند به آنها دسترسي پيدا كند .
شما به مطلبي اشاره كرديد كه در اين چند سال اخير يكي از دغدغه هاي من نيز بوده است . اگر بخواهيد در مورد فيلسوفي مطالعه كنيد بايد به دهها كتاب خانه مراجعه كنيد ، چون اولا امكانات نيست و ثانيا استعمار، كشورهاي اسلامي را از هم متقطع ساخته است و آنها از پژوهشها و تحقيقات يكديگر بي اطلاع هستند . ما بايد بر اين مشكل فائق شويم و يك كشور فرهنگي به وجود آوريم . براي مثال ، من درحال حاضر نمي دانم در مصر كه 70 ميليون جمعيت دارد و داراي دانشگاههاي زيادي است چه مي گذرد ، چون به عنوان يك ايراني نمي توانم به آنجا مسافرت كنم و آنها نيز در نمايشگاه بين المللي تهران شركت نمي كنند تا از آثار آنها مطلع شويم . چندين سال بود كه در نمايشگاه بين المللي تهران غرفه اي از مصر وجود نداشت ، امسال هم كه شركت كردند يك كتاب فلسفي ارايه نكرده بودند.
نه آنها از ما خبر دارند و نه ما از انها و اين مطلب بسيار مهمي است كه بايد فكري به حالش كرد . البته نمايشگاه در جهت رفع اين نقصيه كمك زيادي كرده است، اما جاي كار بسياري هنوز باقي است . اين مهمترين كارهايي است كه بايد انجام شود و جهت آن نيز بودجه اي مقرر شود . بايد راه براي جوانها باز شود و يك فضاي تازه اي ايجاد شود تا از آن دلسردي و پژمردگي كاسته شده و يك نشاط علمي به وجود آيد . انشاءالله در اثر اين تلاش و كوششها فلسفه و علوم ديگر هم تكاني بخورد.
نظر شما